Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα

Λεξιλογείον: μιλώντας για λέξεις...

Διαβάστε τη δημοσίευση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας στη στήλη "Λεξιλογείον" της εφημερίδας Το Βήμα της Κυριακής

Αναδημοσίευση από το φύλλο της 8ης Ιουνίου 2025

ταυτότητες (παλιές, καινούριες και υπερκαινοφανείς)

Το μεταλλείο της αρχαίας ελληνικής παραμένει ανοιχτό και ενεργό, τα μεταλλεύματά του είναι εύχρηστα στην αρχική τους μορφή αλλά και αρκετά ευέλικτα για να αναλάβουν καθήκοντα νέας σήμανσης.

ταυτότητες (παλιές, καινούριες και υπερκαινοφανείς)

Η μόνη σημασία της λέξης «ταυτότης» στην αρχαιότητα ήταν αυτή που αναγνωρίζουμε σήμερα στη φράση «ταυτότητα απόψεων», και στην «ταυτότητα» των γονέων αποδίδει ο Αριστοτέλης τη σχέση αγάπης ανάμεσα σε αδέλφια. Με άλλα λόγια η σημερινή έννοια της ταυτοποίησης είναι συνυφασμένη με τα δελτία ταυτότητας και τα διαβατήρια, τα οποία, όσο ξέρουμε, δεν χρειάστηκαν οι πάλαι ποτέ Αθηναίοι που ανηφόριζαν από το κράτος της Αθήνας σ’ εκείνο των Θηβών.

Όμως και αυτοί που εξέδωσαν τα πρώτα σχετικά δελτία δεν είχαν προβλέψει ότι η ταυτότητα θα γινόταν κάποτε casus belli στο πλαίσιο της λεγόμενης πολιτικής ταυτοτήτων ούτε είχαν φανταστεί την τροπική αναβλάστηση ταυτοτικών προσήμων καθώς οι κοινωνίες ανακινούσαν φυλετικά ζητήματα, ιχνηλατούσαν τη μεθοριακή γραμμή ανάμεσα σε βιολογικό και κοινωνικό φύλο, άνοιγαν διάπλατα τον ορίζοντα του σεξουαλικού προσανατολισμού ή ανέβαζαν τα κλικ ενσυναίσθησης απέναντι σε ομάδες αποκλεισμένων και αναξιοπαθούντων. Και πολύ περισσότερο δεν είχαν φανταστεί ότι κάποια ελλόγιμη Αμερικανίδα θα προλόγιζε ένα βιβλίο της με την ταυτοτική πολυσήμανση «μαύρη, μητέρα, λεσβία». Και δεν ξέρει κανείς αν πρόκειται για απλή και ανυστερόβουλη αυτοσύσταση ή για εντολή ρύθμισης του αναγνωστικού βλέμματος στο ταυτοτικό mode.

Το ντοκουμέντο που εκδίδει το αστυνομικό τμήμα δεν αναγράφει τίποτε από όλα αυτά, αλλά η πολιτική και ο πόλεμος ταυτοτήτων διεξάγεται ακριβώς με τέτοια συνθήματα και ιαχές – που σημαίνει ότι όσο και αν η ψηφιακή τεχνολογία εκσυγχρονίσει τα δελτία ταυτότητας, η κρίσιμη ταυτοποίησή μας μπορεί να παίζεται αλλού.

______________________________________________

Σε συνεργασία με την εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας δημοσιεύει δύο λέξεις την εβδομάδα στην στήλη «Λεξιλογείον», στο ένθετο των Νέων Εποχών του «Βήματος» (και στην ηλεκτρονική έκδοση). Οι σχετικές καταχωρίσεις θα αναδημοσιεύονται στα διαδικτυακά μέσα του ΚΕΓ και σε ειδική ενότητα της ιστοσελίδας του ΚΕΓ.

Σχολιάζονται λέξεις που είτε παρουσιάζουν ενδιαφέρον από ιστορική άποψη (ετυμολογία, ταξίδι της λέξης μέσα στον χρόνο) είτε «πριμοδοτούνται» από τη σύγχρονη γλωσσική (και όχι μόνο) επικαιρότητα, μεταξύ άλλων. Ο σχολιασμός ̶ σύντομος, μακριά από κάθε διάθεση γλωσσικής διδασκαλίας ̶ θα κινητοποιεί, πιστεύουμε ευχάριστα, την ανάδυση ρητών και υπόρρητων σημασιών, διασυνδέοντας ακόμη και γνωστές σημασίες με σύγχρονα νοήματα.

Δείτε όλες τις δημοσιεύσεις