Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 8: Saussure, F. de. [1916] 1979. Mαθήματα γενικής γλωσσολογίας. Μτφρ. Φ. Δ. Aποστολόπουλος. Aθήνα: Παπαζήσης, σελ. 240-241, © Παπαζήσης.

Η φιλολογική γλώσσα και το τοπικό ιδίωμα

Το ζήτημα δεν εξαντλήθηκε ακόμη: η γλωσσική ενότητα μπορεί να ζημιωθεί, όταν ένα φυσικό ιδίωμα υποστεί την επίδραση μιας φιλολογικής γλώσσας. Αυτό προκαλείται με απόλυτη ακρίβεια όλες τις φορές, που ένας λαός φθάνει σε κάποιο βαθμό πολιτισμού. Με τον όρο "φιλολογική γλώσσα" εννοούμε όχι μόνο τη γλώσσα της λογοτεχνίας, αλλά, με μια γενικότερη έννοια, κάθε είδος καλλιεργημένης γλώσσας, επίσημης είτε όχι, στην υπηρεσία ολόκληρης της κοινότητας. Παραδομένη στον εαυτό της, η γλώσσα δεν γνωρίζει παρά διαλέκτους, που καμιά τους δεν επεκτείνεται πάνω στις άλλες, και από το γεγονός αυτό αφήνεται σε ένα απεριόριστο κατακερματισμό.

Επειδή όμως ο πολιτισμός, εξελισσόμενος, πολλαπλασιάζει τις επικοινωνίες, εκλέγεται, με ένα είδος σιωπηρής σύμβασης, μια από τις υπάρχουσες διαλέκτους για να γίνει ο φορέας κάθε πράγματος που ενδιαφέρει το έθνος στο σύνολό του. Τα κίνητρα της εκλογής αυτής είναι διάφορα: άλλοτε δίνεται η προτίμηση στη διάλεκτο της περιοχής που ο πολιτισμός είναι πιο προχωρημένος, άλλοτε στη διάλεκτο της επαρχίας που ασκεί την πολιτική ηγεμονία και που σ' αυτήν έχει την έδρα της η κεντρική εξουσία· άλλοτε μια Αυλή επιβάλλει τη δική της διάλεκτο στο Έθνος. Εφόσον προωθηθεί στη σειρά της επίσημης και κοινής γλώσσας, η προνομιούχα διάλεκτος σπάνια παραμένει έτσι όπως ήταν προηγούμενα. Ανακατεύονται μ' αυτήν στοιχεία διαλεκτικά άλλων περιοχών· γίνεται ολοένα και πιο ανάμικτη, χωρίς εντούτοις να χάνει εντελώς τον αρχικό της χαραχτήρα· έτσι στη φιλολογική γαλλική αναγνωρίζουμε καθαρά τη διάλεκτο της Ile-de-France, ενώ στην ιταλική κοινή τη διάλεκτο της Τοσκάνης. Όπως και να 'ναι, η φιλολογική γλώσσα δεν επιβάλλεται από τη μια μέρα στην άλλη, και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού βρίσκεται να είναι δίγλωσσο, μιλώντας ταυτόχρονα τη γλώσσα όλων και το τοπικό του ιδίωμα. Το φαινόμενο αυτό το παρατηρούμε σε πολλές περιφέρειες της Γαλλίας, όπως στη Σαβοΐα, όπου η γαλλική είναι η γλώσσα που εισήχθηκε και δεν έχει ακόμη καταπνίξει τα ντόπια ιδιώματα. Το γεγονός είναι γενικό στη Γερμανία και στην Ιταλία, όπου παραμένει επίμονα η διάλεκτος δίπλα στην επίσημη γλώσσα.

Τα ίδια συνέβησαν σ' όλους τους καιρούς και σ' όλους τους λαούς που είχαν φτάσει σε ένα ορισμένο βαθμό πολιτισμού. Οι Έλληνες είχαν την κοινή τους, καταγόμενη από την αττική και την ιωνική, ενώ δίπλα της έχουν επιζήσει οι τοπικές διάλεκτοι. Στην αρχαία ακόμη Βαβυλώνα πιστεύεται ότι υπήρξε μια επίσημη γλώσσα πλάι στις τοπικές διαλέκτους […].