Ο όρος αναφέρεται στην κατηγορία συμφώνων που με βάση μια πρώτη, γενική, ταξινόμηση διακρίνονται από τα κυρίως σύμφωνα . Κατά την πραγμάτωση των υγρών ο αέρας περνά ελεύθερα (ή σχετικά ελεύθερα) από τη στοματική κοιλότητα, καθώς δεν υπάρχει κάποιο εμπόδιο που να δημιουργεί αναταραχή ή έντονη διακοπή στην εκφορά τους. Ως προς το χαρακτηριστικό αυτό μοιάζουν με τα φωνήεντα αλλά και με τα έρρινα σύμφωνα , τα οποία πραγματώνονται μέσω της διόδου του αέρα από τη ρινική κοιλότητα. Ο όρος υγρά προέρχεται από τους αλεξανδρινούς φιλολόγους και είναι αρκετά ιμπρεσιονιστικός. Στη σύγχρονη γλωσσολογική περιγραφή, για την ταξινόμηση των ποικίλων πραγματώσεων των «λ» και «ρ» στις διάφορες γλώσσες, χρησιμοποιούνται οι όροι πλευρικό [lateral] και παλλόμενο [trill] (με βάση τον τρόπο άρθρωσης ) και ακροφατνιακό [apico-dental] (με βάση τον τόπο άρθρωσης ).

Πλευρικά υγρά της νέας ελληνικής είναι το φατνιακό [l] καθώς και το ουρανικό [ʎ] και παλλόμενο το [r]. Άλλα πλευρικά υγρά είναι το ηχηρό υπερωικοποιημένο >φατνιακό, (φατνιακό σύμφωνο) [ɫ] (το «παχύ λ» κάποιων νεοελληνικών διαλέκτων) και το [ƚ ή ɬ] (άηχο φατνιακό πλευρικό τριβόμενο «ll» της ουαλικής όπως στη λέξη Lloyd). Ανάμεσα στα (παλλόμενα) υγρά αναφέρουμε το [ʀ] της γαλλικής, το [ɾ] της ισπανικής και το περίφημο γαλλικό (παρισινό) [ʁ], το οποίο ωστόσο έχει χάσει την παλλόμενη εκφορά του και έχει εξελιχθεί σε τριβόμενο.

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην ιδιότητα των υγρών συμφώνων να αναλαμβάνουν τον ρόλο φωνήεντος στο πλαίσιο της συλλαβής , λόγω ακριβώς της ομοιότητάς τους με αυτά ως προς τον τρόπο άρθρωσης. Στην περίπτωση αυτή ονομάζονται συλλαβικά ή φωνηεντικά υγρά: [l̩ r̩] (IPA) ή [l̥ r̥] (από τους ινδοευρωπαϊστές) (βλ. και συλλαβικό ένηχο).

Μ. Αραποπούλου

Πηγές

• Crystal, D. 1997. The Cambridge Encyclopedia of Language. 2η έκδ. Cambridge: Cambridge University Press.
• Κρύσταλ, Ντ., 2000. Λεξικό γλωσσολογίας και φωνητικής. Μτφρ. Γ. Ξυδόπουλος. Αθήνα: Πατάκης.
• Πετρούνιας, Ευ. [1984] 1993. Νεοελληνική γραμματική και συγκριτική ανάλυση. 1ος τόμ. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
• Pullum, G. K. & W. A. Ladusaw. 1996. Phonetic Symbol Guide. 2^η έκδ. Σικάγο & Λονδίνο: The University of Chicago Press.

Μπορείτε να ακούσετε τους σχετικούς φθόγγους, μεταξύ άλλων, στις παρακάτω διευθύνσεις:

• http://hctv.humnet.ucla.edu/departments/linguistics/VowelsandCon...
• http://www.arts.gla.ac.uk/IPA/ipachart.html

Πεδίο