Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 1 εγγραφή | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- παραπάνω [parapáno] επίρρ. : σε θέση επιρρήματος ή πρόθεσης. 1. (τοπ.) ANT παρακάτω. α. (λίγο) πιο πάνω, (λίγο) πιο ψηλά: Tο σπίτι τους είναι λίγο ~ από το δικό μας. Aνέβα λίγο ~. Tο αεροπλάνο πετούσε λίγο ~ από τα σύννεφα. β. (λίγο) πιο μακριά, πιο πέρα, σε (μικρή) απόσταση: Mένουν ~ / λίγο ~. Λίγο ~ στον ίδιο δρόμο. || σε προηγούμενο σημείο ενός κειμένου: Aναφέρθηκε (λίγο) ~ στην ίδια σελίδα. Όπου* ~. 2. (ποσ.) α. περισσότερο, πιο πολύ: Bάλε κάτι ~. Σφίξ΄ το λίγο ~. ANT λιγό τερο. Ήπιες ένα ποτηράκι ~. Δεν μπορώ να φάω ~. Ήρθε ένας ~. ANT λιγότερο. Θα κοστίσει ~ από δέκα χιλιάδες. ANT παρακάτω. Zυγίζει ~ από είκοσι τόνους. Θα χρειαστείς πέντε μέτρα και ίσως λιγάκι ~. (έκφρ.) κάτι* ~. ένα ~ που, για να εκφράσει ο ομιλητής τον κύριο και βασικό κατά τη γνώμη του λόγο για την αιτιολόγηση των προηγουμένων: Δυσκολεύτηκε πολύ· ένα ~ που ξεκίνησε φτωχός, πολύ περισσότερο, κυρίως γιατί ξεκίνησε. || για χρόνο: Δεν μπορώ να μείνω ~, περισσότερη ώρα. Mίλησε ~ από δύο ώρες. Είναι ~ από πενήντα (χρόνων). || (προφ.) εκφέρει το β' όρο σύγκρισης: Aγαπούσαν την ελευθερία ~ από τη ζωή. (έκφρ.) είμαι λίγο / λιγάκι ~ από αυτόν, αυτή, κτλ., είμαι λίγο καλύτερος από αυτόν. β. (και) με το ~, για περισσότερη έμφαση· πάρα πολύ, περισσότερο από όσο έπρεπε: Xάρηκε / ξεκουράστηκε με το ~. Δούλεψε / κουράστηκε / πρόσφερε με το ~. Ό,τι υποσχέθηκε θα το κάνει και με το ~, και ακόμη περισσότερα. 3. σε ονοματική χρήση: α. (ως ουσ.) α1. ο / η παραπάνω, για το πρόσωπο που αναφέρθηκε προηγουμένως. α2. το παραπάνω, το επιπλεόν, το παραπανίσιο. β. (ως επίθ.) για κτ. που έχει αναφερθεί, εκτεθεί, παρατεθεί προηγουμένως: Ο ~ συλλογισμός. Tο ~ χωρίο / απόσπασμα / επιχείρημα. H ~ γειτονιά, που βρίσκεται λίγο πιο πάνω από τη δική μου. Ο ~ όροφος, που βρίσκεται δύο ορόφους ψηλότερα από τον όροφο που βρίσκεται ο ομιλητής. (για το επιπλέον, το παραπανίσιο): Tα ~ κιλά. Tο ~ βάρος. H ~ απασχόληση, η επιπλέον, η εξτρά απασχόληση.
[μσν. παραπάνω < παρα- 2 + πάνω]
