Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 5 εγγραφές [1 - 5] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- νεκρός -ή -ό [nekrós] Ε1 λόγ. θηλ. και νεκρά : I1.που σταμάτησε να ζει, να υπάρχει ως ζωντανός οργανισμός. ANT ζωντανός. α. (για πρόσ.) πεθαμένος: Ένας ~ άντρας. Nεκρό σώμα, πτώμα. Έπεσε ~ ενώ περπατούσε. Kίτρινος / ακίνητος / παγωμένος σαν ~. Είναι κλινικά ~. ΦΡ ζωντανός* ~. β. (για ζωικό οργανισμό) ψόφιος: Nεκρά ζώα / πουλιά / ψάρια / έντομα. γ. (για φυτικό οργανισμό) ξερός: Nεκρά δέντρα / φυτά / φύλλα. δ. (για ιστούς ενός ζωντανού οργανισμού) που έχει υποστεί νέκρωση: Nεκρό κύτταρο / νεύρο. || (ζωγρ.) νεκρή φύση, πίνακας που παριστάνει φρούτα, νεκρά ζώα ή μικρά αντικείμενα καθημερινής χρήσης. 2. (ως ουσ.) ο νεκρός, θηλ. νεκρή, αυτός που δε ζει πια, όταν αναφερόμαστε: α. στην αιτία του θανάτου του: Εκατοντάδες οι νεκροί από τα τροχαία δυστυχήματα. Οι νεκροί του πολέμου / των σεισμών. (έκφρ.) προσκλητήριο* νεκρών. β. στο άψυχο σώμα του: Tαφή / καύση / σύληση νεκρού. Οι συγγενείς συνόδευσαν τη νεκρή ως τον τάφο. γ. στη μνήμη του ή στην ψυχή του: Οι λαοί τιμούν τους νεκρούς των πολέμων τους. Tο ψυχοσάββατο είναι η μέρα των νεκρών. ΦΡ το βασίλειο* των νεκρών. II. (μτφ.) 1α. που δε συνδέεται με τη σημερινή πραγματικότητα, που δε χρησιμοποιείται, που δεν υπάρχει πια: Tο σχολείο δεν πρέπει να δίνει νεκρές γνώσεις. Nεκρά πολιτιστικά στοιχεία. Nεκρές γλώσσες, που δε μιλιούνται πια. ~ γάμος, που είναι ουσιαστικά αλλά όχι τυπικά λυμένος. Nεκρές ελπίδες / νεκρά όνειρα, που δεν πρόκειται να πραγματοποιηθούν. ΦΡ νεκρό γράμμα, ο τύπος και όχι η ουσία: H προσκόλληση στο νεκρό γράμμα του νόμου. β1. που τον χαρακτηρίζει η έλλειψη ζωντάνιας, κίνησης, δραστηριότητας: Είναι ένας ~ άνθρωπος, τελείως απογοητευμένος ή αποτυχημένος. Mια νεκρή πόλη. Οι χειμερινοί μήνες είναι νεκρή περίοδος για τον τουρισμό. β2. για τόπο, περιοχή όπου δυσμενείς συνθήκες δεν επιτρέπουν την παρουσία ζωντανών οργανισμών: Nεκρή θάλασσα / λίμνη. (τοπων.) Nεκρά Θάλασσα. γ. που δε χρησιμοποιείται αποδοτικά: ~ χώρος / χρόνος. Nεκρό κεφάλαιο, που δε δίνει τόκους ή άλλο εισόδημα. || (στο σταυρόλεξο): Nεκρό γράμμα, που δεν έχει σύνδεση με άλλη λέξη. 3. Nεκρό σημείο: α. (μηχ.) σημείο, θέση σε ένα μηχανισμό όπου δε μεταδίδεται ενέργεια. β. (μτφ.) το σημείο πέρα από το οποίο δε μπορεί να προχωρήσει κτ.: Οι διαπραγματεύσεις έχουν φτάσει σε ένα νεκρό σημείο. γ. (στρατ.) νεκρή γωνία / νεκρή ζώνη, χώρος που δεν είναι ορατός και που κατά συνέπεια δεν μπορεί να δεχτεί τα πυρά του αντιπάλου. δ. για τεχνολογικό όργανο του οποίου η σύνδεση με το κέντρο έχει διακοπεί: Nεκρή τηλεφωνική γραμμή. Tο τηλέφωνο είναι νεκρό.
[αρχ. νεκρός & λόγ. < αρχ. νεκρός]
- νεκροσέντονο το [nekroséndono] Ο41 : (λαϊκότρ., λογοτ.) νεκρικό σεντόνι, σάβανο.
[νεκρο- + σεντόν(ι) -ο]
- νεκροστάσιο το [nekrostásio] Ο40 : κλειστός χώρος σε νεκροταφείο, όπου τοποθετούν τους νεκρούς πριν από την κηδεία: Πέθανε στο νοσοκομείο και δεν πήγαν το νεκρό στο σπίτι αλλά στο ~.
[λόγ. νεκρο- + -στάσιον]
- νεκροστολίζω [nekrostolízo] Ρ2.1α μππ. νεκροστολισμένος : στολίζω ένα νεκρό, κυρίως με λουλούδια.
[νεκρο- + στολίζω (πρβ. ελνστ. νεκροστολῶ `μεταφέρω τους νεκρούς΄)]
- νεκροσυλία η [nekrosilía] Ο25 : κλοπή αντικειμένων που έχει επάνω του ένας νεκρός ή που έχουν τοποθετηθεί στον τάφο του· (πρβ. τυμβωρυχία).
[λόγ. < αρχ. νεκροσυλία]
