Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 6 εγγραφές [1 - 6] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- είδωλο το [iδolo] Ο40 : I.(και φυσ.) η εικόνα αντικειμένου η οποία σχηματίζεται ως αποτέλεσμα ενός οπτικού φαινομένου (ανάκλασης σε κάτοπτρο, διάθλασης διά μέσου φακού κτλ.): Tα κοίλα και τα κυρτά κάτοπτρα παραμορφώνουν το ~. Aνεστραμμένο / όρθιο ~. ~ μικρότερο / μεγαλύτερο από το αντικείμενο. Πραγματικό ~, που σχηματίζεται από τις ίδιες τις φωτεινές ακτίνες που εκπέμπει ένα αντικείμενο και γι΄ αυτό μπορούμε να το δούμε επάνω σε μια επιφάνεια. Φανταστικό ~, που σχηματίζεται από την προέκταση των φωτεινών ακτίνων ενός αντικειμένου (όπως π.χ., το είδωλό μας σε επίπεδο κάτοπτρο). Ευκρινές / θολό ~. || η εικόνα η οποία σχηματίζεται αμυδρότατα και πίσω από την κύρια εικόνα μιας οθόνης τηλεόρασης, εξαιτίας κακής λήψης ή λειτουργίας· (πρβ. σκιά). II. ομοίωμα θεότητας, συνήθ. αγαλμάτινο, το οποίο λατρεύεται σαν να είναι αυτό το ίδιο θεότητα, φορέας θεϊκού πνεύματος, θεϊκής δύναμης: H λατρεία των ειδώλων, ειδωλολατρία. Ξύλινο ~· (πρβ. ξόανο). || (επέκτ.) κάθε είδους αντικείμενο που θεωρείται φορέας θεϊκής και μαγικής δύναμης· (πρβ. ειδώλιο, φετίχ). III. (μτφ.) 1. (συνήθ. πληθ.) για αντίληψη ψευδή και εσφαλμένη, για την οποία ένα κοινωνικό σύνολο δείχνει μιαν έμμονη και τυφλή πίστη· (πρβ. προκατάληψη): Tα είδωλα της κοινωνίας. Tα παλιά είδωλα είχαν χρεοκοπήσει. 2. για πρόσωπο που είναι αντικείμενο υπέρμετρης και τυφλής αγάπης, λατρείας, πίστης, θαυμασμού κτλ.· ίνδαλμα: H γυναίκα αυτή υπήρξε το ~ της ζωής του. Tα είδωλα της νεολαίας. Ο Πρίσλεϊ, το ~ της γενιάς του ΄60.
[λόγ.: I: αρχ. εἴδωλον `καθρεφτισμένη εικόνα, εικόνα του νου΄· II: ελνστ. σημ.· III: σημδ. γαλλ. idole (στη νέα σημ.) < λατ. idolum < ελνστ. εἴδωλον]
- ειδωλολάτρης ο [iδololátris] Ο10 θηλ. ειδωλολάτρισσα [iδololátrisa] Ο27 : αυτός που λατρεύει τα είδωλα, τα ομοιώματα θεοτήτων, σαν να ήταν αυτά τα ίδια θεότητες: Εκχριστιανισμός των ειδωλολατρών.
[λόγ. < ελνστ. εἰδωλολάτρης· λόγ. < μσν. ειδωλολάτρισσα < ειδωλολάτρ(ης) -ισσα]
- ειδωλολατρία η [iδololatría] Ο25 : η λατρεία ειδώλων, κατασκευασμένων ομοιωμάτων θεότητας, ως φορέων του πνεύματός της και της δύναμής της, και κυρίως η αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή θρησκεία: H ~, και μαζί της και ο αρχαίος κόσμος, γνώρισαν μια τελευταία αναλαμπή στα χρόνια του Iουλιανού του Παραβάτη. || (γενικότ.) η λατρεία φυσικών ή κατασκευασμένων αντικειμένων ως φορέων θεϊκής δύναμης· (πρβ. φετιχισμός).
[λόγ. < ελνστ. εἰδωλολατρία]
- ειδωλολατρικός -ή -ό [iδololatrikós] Ε1 : που ανήκει ή αναφέρεται στους ειδωλολάτρες ή στην ειδωλολατρία: Aρχαίος ~ ναός. Ειδωλολατρικές γιορτές / τελετές. Οι επιβιώσεις ειδωλολατρικών εθίμων. Ειδωλολατρική θρησκεία / αντίληψη.
[λόγ. ειδωλολάτρ(ης) -ικός]
- ειδωλοπλαστική η [iδoloplastikí] Ο29 : (αρχαιολ.) η τέχνη της κατασκευής ειδωλίων: Πρωτοκυκλαδική ~.
[λόγ. είδωλ(ον) -ο- + πλαστική, σφαλερά αντί ειδωλιοπλαστική]
- ειδωλοσκόπιο το [iδoloskópio] Ο40 : καλειδοσκόπιο.
[λόγ. είδωλ(ον) -ο- + -σκόπιον]
