• 1) Οικοδέσποινα, νοικοκυρά:
  • (Πανώρ. Β́ 25), (Στάθ. Β́ 44).
• 2)
  • α) Σύζυγος:
    • Έζησεν Απολλώνιος με την νοικοκερά του … με τιμήν (Ριμ. Απολλων. [1855])·
  • β) γυναίκα έγγαμη:
    • τες κόρες τες ανέγλυτες και τες οικοκυράδες (Γεωργηλ., Θαν. 27).
• 3)
  • α) Αφέντρα, οικοδέσποινα (σε σχέση με το υπηρετικό προσωπικό):
    • ήθε’ να του συγκλιθεί (ενν. του Ιωσήφ) κουρφά η νοικοκερά του (Χούμνου, Κοσμογ. 1662)·
  • β) (μεταφ.):
    • νοικοκερά τση θέλησης … και νου μου (Φορτουν. Ιντ. γ́ 44).
• 4)
  • α) Ιδιοκτήτρια, κάτοχος:
    • η ηγουμένη και οικοκυρά του μοναστηρίου (Διαθ. ηγουμ. Μακαρίας 164³)·
    • (εδώ και διαχειρίστρια κληρονομικής περιουσίας):
      • Τη θυγατέρα μου αφήνω … νοικοκερά … σ’ ό,τ’ έχω (Διαθ. 17. αι. 6^78‑9)·
  • β) (ειδικ.) ιδιοκτήτρια μισθίου:
    • (Ασσίζ. 74²⁹).

[<ουσ. οίκος + κυρά. Οι τ. <συνεκφ. με προηγ. λ. που λήγουν σε ‑ν. Ο τ. ‑κερά και σήμ. κρητ. Ο τ. ‑κυρά στο Βλάχ. και σήμ. Οι πληθ. νοικο‑ και οικο‑ στο Du Cange (λ. οικοκυρός). Διάφ. τ. σήμ. ιδιωμ. Η λ. και σήμ. ποντ.]

• Τα σχετικά με τη διαχείριση του σπιτιού, το νοικοκυριό:
  • Ήφηκες τσ’ έγνοιες του σπιτιού και τα νοικοκεράτα (Ερωτόκρ. Ά 805· Ντελλαπ., Ερωτήμ. 1612).

[<ουσ. οικοκυρά + κατάλ. ‑άτον. Ο τ. νοικοκεράτο και σήμ. κρητ.]