• I. Ενεργ.
  • 1) Κάνω κ. λείο με το τρίψιμο, λειαίνω:
    • έξυσαν (ενν. τα μάρμαρα) και τα εστίλβωσαν (Hagia Sophia ω 527¹²).
  • 2) Καθαρίζω κ. με ξύσιμο·
    • α) (προκ. για άλογο) ξυστρίζω:
      • (Αιτωλ., Μύθ. 57³)·
    • β) (προκ. για ψάρι) ξελεπίζω:
      • (Ιμπ. (Legr.) 681).
  • 3) (Προκ. για βασανιστήριο) γδέρνω:
    • να κρεμάσουν τον άγιον και να τον ξυούσιν με νύχια σιδερένια (Ροδινός 215).
  • 4) Τρίβω με τις άκρες των νυχιών μέρος του σώματος· (εδώ σε παροιμ. φρ.):
    • Όποιος ξύει την ψώραν του άλλου, δροσίζει την εδικήν του (Μπερτόλδος 78).
  • 5) Κομματιάζω:
    • Λαγωού ορχίδια ξύσε τα με το μαχαίριν (Σταφ., Ιατροσ. 3⁶⁶).
  • 6) Σκαλίζω, λαξεύω:
    • λιθάριν … βαθία εξυσμένον (Αχιλλ. L 494 (έκδ. εζω‑)).
• II. (Μέσ.) ξύνω μέλη του σώματός μου με σκοπό την αποτρίχωση:
  • ξύουνται με γιαλία, διά να εβγάζουν τα μαλλία (Συναξ. γυν. 526).

[αρχ. ξύω. Η λ., ο τ. ξυώ (Βλάχ.), κ.ά. σήμ. ιδιωμ. Ο τ. ‑νω και η μτχ. παρκ. ξυσμένος και σήμ.]