• 1) Το να είναι κάπ. νέος, η νεαρότητα της ηλικίας:
  • το σφάλμα όπου τον έκαμεν η νιότη του να πέσει (Ερωφ. Δ́ 594).
• 2)
  • α) Η νεανική ηλικία:
    • (Σουμμ., Παστ. φίδ. Γ́ [699])·
    • (σε όρκο):
      • ου μη χαρώ την νεότην μου … (Διγ. Esc. 905)·
    • (σε μεταφ. προκ. για την Παναγία):
      • χαίρε, δένδρον της νιότης (Ύμν. Παναγ. 2)·
  • β) (μεταφ. προκ. για την άνοιξη):
    • του χρόνου … νιότης (Σουμμ., Παστ. φίδ. Γ́ [1])·
  • γ) (συνεκδ.) οι χάρες της νεανικής ηλικίας:
    • η ομορφιά του εχάθηκε κι η νιότη εκαταλύθη (Ερωτόκρ. Ά 778).
• 3) Οι νέοι άνθρωποι, η νεολαία:
  • (Διγ. Άνδρ. 363³³).
• 4) Το νεανικό σώμα:
  • (Ερωτόκρ. Ά 1817)·
  • (σε μεταφ.):
    • γλυκομηλέα μου …, απόκλινε την νιότην σου (Ερωτοπ. 271).
• 5) Σε σχ. υπαλλαγής
  • α) προκ. για άτομο νεαρής ηλικίας:
    • Αρχάγγελος ο Μιχαήλ … εμετατράπηκεν σ’ ανθρώπου την νεότη (Αχέλ. 1432)·
  • β) με (προηγ.) γεν. κοινού (προσηγορικού) ον. ή με αντων. για να δηλωθεί ήδη γνωστό νεαρό άτομο:
    • το σύνθεμα του τραγουδιού … εσκλάβωνε … τση κορασάς τη νιότη (Ερωτόκρ. Ά 448· Γ́ 604)·
  • γ) με (προηγ.) γεν. κύρ. ον. για να τονιστεί το νεαρόν της ηλικίας και οι χάρες του συγκεκριμένου ατόμου:
    • Τις είναι … σαν του Πιστόφορου την αντρειωμένη νιότη …; (Ερωτόκρ. Β́ 1362).
• 6) Ως προσφών. σε νεαρό άτομο:
  • μη πλανάται η νεότης σου να χάσεις την ζωήν σου (Διγ. Esc. 1156).

• Φρ.
• 1) Αποκόπτω το άνθος, το κάλλος της νεότητος, κόβω τη νιότη κάπ. = θανατώνω κάπ. νέο:
  • (Διγ. Άνδρ. 411²⁸), (Διγ. Ζ 4476), (Ζήν. Ά 210).
• 2) Απολλύω το άνθος της νεότητος, στερούμαι την νιότην μου = πεθαίνω νέος:
  • (Διγ. Ζ 1368), (Διγ. Esc. 861).
• 3) Δίδω τη νιότη μου, βλ. δίδω IΆ7β φρ.
• 4) Χάνω τη νιότη μου =
• (α) πεθαίνω νέος:
  • (Πανώρ. Β́ 574)·
• (β) περνούν αναξιοποίητα, χαραμίζονται τα νεανικά μου χρόνια:
  • (Ζήν. Ά 267).

[αρχ. ουσ. νεότης. Ο τ. ‑η και πληθ. νεότα σήμ. ιδιωμ. Οι τ. ‑ητα (Βλάχ.) και νιότη και ο πληθ. νιάτα (Somav., νεια‑, λ. νεότης) και σήμ.]