• 1)
  • α) Τόπος όπου μονάζουν μοναχοί ή μοναχές, μονή, μοναστήρι:
    • το μοναστήριον του Σταυρονικήτα (Ιστ. πατρ. 169¹⁶· Ιμπ. 594)·
  • β) (σε παρομοίωση προκ. για μέρος ερημικό, χωρίς επαρκή οχύρωση):
    • Το κάστρον (ενν. την Καλομάτα) ηύραν αχαμνόν, ως μοναστήριν το είχαν (Χρον. Μορ. H 1712)·
  • γ) (μεταφ.· ειρων.):
    • ηγάπουν το μαυλισταρειόν, το μέγα μοναστήριν (Σαχλ., Αφήγ. 99).
• 2) (Γενικ.) τόπος διαμονής·
  • (εδώ σε ιδιάζ. χρ.):
    • Εδά 'χασες, βαριόμοιρε Αδάμ, … τον τόπον της παράδεισος και τ’ άγιον μοναστήρι (Πικατ. 555).
• 3) (Συνεκδ.) ναός (συν. μεγάλος):
  • τον παλαιόν καιρόν … ήσαν μοναστήρια, ήγουν εκκλησίες, τξέ (Προσκυν. Κουτλ. 390 139³⁹).
• 4) (Συνεκδ.· στον εν. και πληθ.) μοναχοί, καλόγεροι:
  • (Επιστ. ηγουμ. 175)·
  • Ήλθαν τα μοναστήρια και πάντες οι ηγουμένοι (Βίος Δημ. Μοσχ. 285).

• Ο τ. ‑ι ως τοπων.:
  • (Πορτολ. A 353⁷).

[μτγν. ουσ. μοναστήριον. Οι τ. ‑ιν και μαναστήρι και σήμ. ιδιωμ. Ο τ. ‑ι στο Βλάχ. και σήμ.]