Παράλληλη αναζήτηση
| 2 εγγραφές [1 - 2] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
- καρφώνω [karfóno] -ομαι Ρ1 : I1α. χτυπώ ένα καρφί και το βυθίζω σε μια ξύλινη επιφάνεια, σε έναν τοίχο κτλ. ή στερεώνω, συνδέω κτ. με καρφιά: Kάρφωσε τέσσερα καρφιά στην ντουλάπα για να στερεώσει ένα ράφι. Tα πόδια του τραπεζιού είναι γερά καρφωμένα. Kάρφωσε με μεγάλα καρφιά τα παράθυρα για να μην ανοίγουν. Aυτό το ξύλο είναι πολύ σκληρό και δεν καρφώνεται. β. βυθίζω με ορμή ένα αιχμηρό αντικείμενο σε ένα σώμα, σε μια επιφάνεια: Tου κάρφωσε το μαχαίρι στην καρδιά. H σφαίρα καρφώθηκε στην πόρτα. || Tο αεροπλάνο έγειρε προς τα κάτω και καρφώθηκε στο έδαφος. 2. (λαογρ.) μπήγω βελόνες σε ένα ομοίωμα που παριστάνει κάποιο μισητό πρόσωπο, για να το καταστρέψω ή που συμβολίζει μια επικίνδυνη αρρώστια, για να την εξουδετερώσω. 3. (αθλ.) πετώ με δύναμη την μπάλα, ώστε να πέσει σχεδόν κατακόρυφα στον αντίπαλο χώρο ή να μπει στην εστία ή στο καλάθι. II. (μτφ.) 1. (κυρ. παθ.) ακινητοποιούμαι, καθηλώνομαι από σωματική αδυναμία ή από συναισθήματα φόβου, έκπληξης, θαυμασμού ή ενδιαφέροντος: Έμεινε χρόνια καρφωμένος στην αναπηρική καρέκλα. Kαρφώθηκε στη θέση και δεν τολμούσε να φύγει. Οι ακροατές καρφωμένοι στις θέσεις τους άκουγαν τον ομιλη τή. ΦΡ ~ κπ. με το βλέμμα μου, τον κοιτώ με βλέμμα αυστηρό, επιτιμητικό. ~ κάπου τα μάτια / το βλέμμα μου, κοιτώ επίμονα κτ. που μου προκαλεί έκπληξη, ενδιαφέρον κτλ.: Tα παιδικά μάτια καρφώθηκαν στις φωταγωγημένες βιτρίνες. μου καρφώνεται η ιδέα, κτ. μου γίνεται έμμονη ιδέα: Tου καρφώθηκε η ιδέα να γίνει πρωταθλητής / ότι κάποιοι τον καταδιώκουν. μου καρφώνεται στο μυαλό μια εικόνα, μένει ανεξίτηλη στη μνήμη μου. 2. (οικ.) καταδίδω ή αποκαλύπτω κτ. που προδίδει, εκθέτει ή δυσφημεί κπ.: Kάποιος χαφιές τον κάρφωσε στην αστυνομία. || αποστομώνω κπ.: Οι υπαινιγμοί του τον πλήγωσαν όμως κι αυτός τον κάρφωσε αμέσως.
[μσν. καρφώνω < ελνστ. καρφ(ῶ) -ώνω]
[Λεξικό Κριαρά]
- καρφώνω.
-
- I. Ενεργ.
- Α´ Μτβ.
- 1)
- α) Στερεώνω, προσαρμόζω κ. βάζοντας καρφιά:
- τάβλες πλατιές καρφώνου (Τζάνε, Κρ. πόλ. 2765)·
- β) κλείνω με καρφιά:
- τα παραθύρια εκάρφωσε, τσι πόρτες μανταλώνει (Ερωτόκρ. Γ´ 1747)·
- γ) (προκ. για πυροβόλο) μπήγω καρφί στην οπή του ώστε να μη μπορεί να χρησιμοποιηθεί:
- να φαρμακέψουν το νερόν, μπομπάρδες να καρφώσουν (Αχέλ. 882)·
- δ) (προκ. για άγκυρα) στερεώνω στο βυθό:
- εκεί τα έστησαν (ενν. τα καράβια) και έραξαν, τα σίδερα εκαρφώσαν (Πόλ. Τρωάδ. 817).
- α) Στερεώνω, προσαρμόζω κ. βάζοντας καρφιά:
- 2) Σταθεροποιώ, δυναμώνω:
- φώτισε (ενν. Θεέ μου) τούτο μου το νου …, κάρφωσε με το φόβο σου ετούτη την καρδιά μου (Ζήν. Δ´ 72).
- 3) (Mεταφ.) «κολλώ» αμετακίνητα:
- στο στόμα της και παρευθύς τα χείλη του καρφώνει (Σουμμ., Παστ. φίδ. Β´ [240]).
- 4)
- α) Μπήγω, χώνω σε κάπ. (μαχαίρι ή άλλο αιχμηρό όπλο):
- το πουνιάλο κάρφωσε μέσα εις την καρδιά της (Βεντράμ., Φιλ. 223)·
- β) πληγώνω κάπ. με καρφί:
- (Ασσίζ. 43317‑8).
- α) Μπήγω, χώνω σε κάπ. (μαχαίρι ή άλλο αιχμηρό όπλο):
- 5) Ξορκίζω, απομακρύνω ένα ανεπιθύμητο γεγονός με μαγείες:
- αι γυναίκες οπού καρφώνουν τα συνήθια τους εις το να μή κάμνουσι παιδία (Νομοκ. 3882).
- 1)
- Β´ (Αμτβ.)
- α) ακινητοποιούμαι, καθηλώνομαι:
- όλο κορμιά επατούσανε, στα αίματα εκαρφώναν (Τζάνε, Κρ. πόλ. 29221)·
- β) φρ. καρφώνει κ. εις το κεφάλι μου = μπαίνει κ. στο μυαλό μου:
- (Σουμμ., Ρεμπελ. 164).
- α) ακινητοποιούμαι, καθηλώνομαι:
- Α´ Μτβ.
- II. Μέσ.
- 1) Τρυπιέμαι, τραυματίζομαι από κ. αιχμηρό:
- όταν αυτό (ενν. τ’ αλάφι) βρίσκεται καρφωμένον … με την σαΐτα στο πλευρόν (Σουμμ., Παστ. φίδ. Ε´ [1325]).
- 2)
- α) Μπήγομαι, χώνομαι:
- (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ´ [1146])·
- β) (μεταφ.):
- (Σουμμ., Παστ. φίδ. Β´ [95]).
- α) Μπήγομαι, χώνομαι:
- 3)
- α) Ακινητοποιούμαι, καθηλώνομαι:
- στον ουρανό πως είχε σηκωμένα τα χέρια του κι εστέκασι σα να ’σαν καρφωμένα (Ζήν. Δ´ 245)·
- β) (μεταφ.) μπλέκομαι, «πιάνομαι»:
- (Ζήν. Γ´ 280).
- α) Ακινητοποιούμαι, καθηλώνομαι:
- 1) Τρυπιέμαι, τραυματίζομαι από κ. αιχμηρό:
[μτγν. καρφόω. Η λ. σε σχόλ. και σήμ.]
- I. Ενεργ.
