• 1)
  • α) (Χρον.) τώρα, αυτή τη στιγμή:
    • το πράμα απού ’χωνα ως εδά, σήμερο … να δηγηθώ αποφάσισα (Ερωφ. Α´ 37)·
  • β) τη σημερινή εποχή:
    • Μα ’δά ’ναι τα προυκιά ’φορμή και κάθεται χωσμένη … μια κορασά ομορφοκαμωμένη (Πανώρ. Ε´ 241)·
  • γ) ιδού, να:
    • η ώρα ’δά σιμώνει ο υιός του ανθρώπου να πιαστεί (Μυστ. παθ. 122³⁷).
• 2) Τότε:
  • εδά το επήρε το σκοινίν, έδεσε και έσφιξέ τον (Σαχλ., Αφήγ. 426).
• 3) (Τοπ.) εδώ, σ’ αυτή τη θέση:
  • ήθελα εδά να κάθομουν με σεν (Ch. pop. 247)·
  • έκφρ. εδά κι εκειά = εδώ κι εκεί:
    • (Κυπρ. ερωτ. 18⁸).
• 4) Έτσι:
  • εδά με τ’ αφηγήσατο εκείνος (Λίβ. P 588).
• 5) Λοιπόν:
  • άμε εδά μετ’ εμέν προς τόπον άλλον (Πεντ. Αρ. XXIII 13).

[<αρχ. επίρρ. δη - ήδη. Ο τ. ’δά και σήμ. (γρ. δα). Η λ. στο Βλάχ. και σήμ. ιδιωμ.]

• 1) (Τοπ.) εκεί:
  • μην πας εδανά (Διγ. O 1281).
• 2) (Χρον.) τώρα δα, αυτή τη στιγμή:
  • Παύω τους λόγους εδανά (Αιτωλ., Βοηβ. 68).

[<επίρρ. εδά + δεικτ. να. Η λ. στο Βλάχ. και σήμ. ιδιωμ.]

• α) Τώρα, αυτή τη στιγμή:
  • εδάρε με κακοδικείς (Διγ. Esc. 356)·
• β) ιδού, να:
  • εδάρε η βρύσις του καλού (Λίβ. P 1651).

[πιθ. <δεικτ. έδε + προστ. του αίρω (Pern., Ét. linguist. Β´ 174 σημ. 2)· πβ. όμως εδάρτε. Τ. σήμ. ιδιωμ. (Andr.)]

• 1)
  • α) Τώρα· τώρα πια· αυτή τη στιγμή:
    • πολλά επεθύμουν να σε ιδώ ωσάν σε βλέπω εδάρτε (Χρον. Μορ. H 4102)·
  • β) τότε:
    • εδάρτ’ εσύραν το σχοινίν (Σαχλ. B´ PM 212)·
  • γ) αμέσως:
    • εδάρτε τον εμπόδισε κι ηυρέθη απεργωμένος (Χρον. Μορ. H 2540).
• 2) Ιδού, να:
  • εδάρτε η ρίζα του καλού (Λίβ. Esc. 1896).
• 3) Λοιπόν:
  • Εδάρτε, μάθε γράμματα και θάρρει να προκόψεις (Γλυκά, Στ. 204).

[<επιρρ. εδά + άρτι (πβ. Andr., λ. άρτι). Κατά Pern., Ét. linguist. Β´ 174 σημ. 2 πληθ. του εδάρε (βλ. ά.). Τ. άδαρτε σήμ. στη Σύμη (Α. Καραναστάσης, Συμαϊκά 3, 1970, 104) και (α)δα΅ρτι ποντ. (Παπαδ.)]

• Αμέσως, επειγόντως:
  • ως το ήκουσεν … εδιέβη ’δαρτώς στην Λακεδαιμονίαν (Χρον. Μορ. P 4651).

[<επίρρ. εδάρτε κατά τα επιρρ. σε ‑ώς]

• Εδώ, αυτού:
  • Κείτου εδευτού (Κατζ. Γ´ 540).

[<δεικτ. έδε + επίρρ. αυτού. Τ. έδαυτου σήμ. ιδιωμ. (Ξεινός)]

• (Προκ. για προσκύνηση, «μετάνοια») που φθάνει έως το έδαφος:
  • ποιών εδαφιαίας μετάνοιας ενώπιον του καίσαρος (Αξαγ., Κάρολ. Ε´ 556).

[<ουσ. έδαφος + κατάλ. ‑ιαίος. Η λ. το 12. αι. και σε σχόλ.]

• Έως το έδαφος·
  • (εδώ σε μεταφ.):
    • ειλικρινή μετάνοιαν … δουλικώς και εδαφιαίως απονέμει (Ευγ. Γιαννούλη, Επιστ. 28⁵).

[<επίθ. εδαφιαίος]