• large (or imposing) house serving as residence of notables, mansion (syn αρχοντόσπιτο 1, ant φτωχικό):
  • βενετσιάνικο, εξοχικό, παλιό, ταπεινό ~ |
  • το ~του δήμαρχου, του προεστού |
  • μεγάλος αριθμός αρχοντικών σώζεται στην Kαστοριά |
  • το ~των Bικελαίων είναι .. ένα από τα χαρακτηριστικότερα μνημεία της τουρκοκρατούμενης Bέροιας (Panagiotop) |
  • δυο απ' τις πιο ισχυρές .. οικογένειες .. έχτισαν στο Aργοστόλι τα πρώτα αρχοντικά ενετικού μπαρόκ (Venezis) |
  • στριγγές γυναικήσιες φωνές ερχότανε από τα παράθυρα του φλεγόμενου αρχοντικού (Golfis) |
  • βρίσκει μάνα και κόρη εγκατεστημένες στο μεσαιωνικό και γεμάτα μυστήριο ~του κόντε B. (Sachinis) |
  • poem το ξεπεσμένο ~| μπουμπούκια και πουλιά το πνίγουν (Argas)

[fr postmed, MG αρχοντικό ← MG αρχοντικόν, substantiv. n of αρχοντικός]

• 1) (Συν. σε πληθ.) το σπίτι άρχοντα, πλουσίου·
  • γενικά, κάθε σπίτι (σε ένδειξη φιλοφρόνησης):
    • αρχοντικά μεγάλα (Στάθ. A´ 108· Tζάνε, Kρ. πόλ. 136⁹).
• 2) (Συνεκδ.) οικογένεια:
  • τον Kαλογιάννην και όλον του το αρχοντικόν ευχόμεθα (Eυγ. Γιαννούλη, Eπιστ. 202²⁹).

[ουδ. του επιθ. αρχοντικός ως ουσ. H λ. στο Somav. Ο τ. και σήμ.]

• 1) Που ανήκει σε άρχοντα, που προέρχεται από άρχοντα:
  • αίμα αρχοντικό (Φαλλίδ. 10).
• 2)
  • α) Που ταιριάζει σε άρχοντα, σε ευγενή:
    • τάξεις και ήθη αρχοντικά (Σοφιαν., Παιδαγ. 100)·
  • β) μεγαλοπρεπής:
    • αρχοντικόν παναγύριν (Mαχ. 92³⁴).
• 3) Που έχει τα ήθη, τους τρόπους ή την εμφάνιση του άρχοντα:
  • αρχοντικά κοράσια τιμημένα (Σουμμ., Παστ. φίδ. Γ´ [423]).
• 4) (Ως ουσ.) ευγενής νέος:
  • αρχοντικοί … τες πεθυμούσι (Σουμμ., Παστ. φίδ. A´ [700]).

[μτγν. επίθ. αρχοντικός. H λ. και σήμ.]

• ① of or pertaining to high-born persons, noble, aristocratic (syn αριστοκρατικός2 2a, αρχοντήσιος, ant λαϊκός):
  • ~γαμπρός |
  • αρχοντική καταγωγή, οικογένεια, συνείδηση, τάξη |
  • αρχοντικό ελάττωμα, όνομα, παλάτι, σχολείο, τσιφλίκι |
  • αρχοντικό τζάκι fig noble family (syn αρχοντόσπιτο 2) |
  • η τέχνη είναι μαζί αρχοντική και δημοτική (Palam) |
  • μια στιγμή που χοχλάκισε το αρχοντικό του αίμα, σκότωσε τον αγά που τον δυνάστευε (Prevelakis) |
  • δημιουργείται .. το λογοτεχνικό ενδιαφέρον στους αρχοντικούς φαναριώτικους κύκλους (Dimaras) |
  • σκέπασε το πρόσωπό της ανάμεσα τις αρχοντικές παλάμες της κι έκλαψε (MGeorgiou) |
  • poem παραμονεύει· αρχοντικό συμπεθεριό διαβαίνει, | κι από τ' αρματωμένα του χέρια χυμά κι αρπάζει | γαμπρό και νύφη κλ (Palam)

• ⓐ characteristic of affluent or important people, lavish, rich (syn πλούσιος, ant φτωχικός):
  • ~γάμος |
  • αρχοντική φιλοξενία, φορεσιά |
  • αρχοντικές σοδειές |
  • αρχοντικό δώρο, σαλόνι, σπίτι, τραπέζι |
  • κάτω τον περίμενε ένα μεγάλο αρχοντικό αυτοκίνητο (Myriv) |
  • ο Pήγας είναι μόνιμος και γνωστότατος κάτοικος μιας αρχοντικής συνοικίας του Bουκουρεστίου (Vranousis) |
  • rembetiko song μπροστά στ' αρχοντικά σου τα στολίδια | σκλαβώθηκαν για σένα ξένοι και Pωμιοί (IPetrop)

• ② noble, stately, imposing, courtly (near syn L εντυπωσιακός, επιβλητικός, μεγαλοπρεπής):
  • αρχοντική λεωφόρος |
  • αρχοντικό ξενοδοχείο, παράστημα, παρουσιαστικό |
  • συνήθιζε να μένει στην άλλη κάμαρα, αποτραβηγμένη μ' έπαρση αρχοντική (Terzakis) |
  • θυμήθηκα και τ' αρχοντικά της μαλλιά, που φτάνανε ως τα πόδια της (Chatzisotiriou) |
  • στάθηκε στην πόρτα του πύργου, του πύργου κυρά αρχοντικότατη, προσμένοντας να περάσουν οι καβαλάρηδες (Karvounis)

• ⓑ noble, dignified, gentle, genteel, civil (near-syn L αξιοπρεπής2 1, ευγενής):
  • ~και ειλικρινής χαρακτήρας |
  • αρχοντικές κινήσεις, συνήθειες |
  • αρχοντικό φέρσιμο |
  • είναι ένας λεπτός, ~εορταστικός τόνος του αισθήματος και της σκέψης (Papanoutsos) |
  • η συζήτηση αυτή θα μπορούσε ίσως να χαρακτηριστεί σαν ένας μικροκαβγάς της αρχοντικής ποίησης και της αδιάκριτης .. πεζογραφίας (Theotokas) |
  • poem .. τόσον είναι ωραία και τόσο αρχοντική, | που μόλις την ιδεί ο διαβάτης | ξαφνίζεται κλ (Palam) |
  • αρχοντικιά είν' η όψη του και της ψυχής του εικόνα (id.)

[fr postmed, MG αρχοντικός ← PatrG, K (also pap)]