• 1)
  • α) (Προκ. για στάση) κάτω (σε αντίθεση προς το επάνω):
    • το κάτεργον έσπασεν απεκάτω (Xρον. Mορ. H 2195)·
  • β) (προκ. για ρούχα) απομέσα:
    • ρούχον λατινόκοπον εφόριεν αποκάτου (Λίβ. Esc. 322).
• 2)
  • α) (Προκ. για κίνηση προς τόπο) κάτω:
    • εδιάβηκα στον Άδην αποκάτω (Πικατ. 63)·
  • β) (προκ. για κίνηση από τόπο) αποκάτω:
    • Λάζαρος ενεστάθη …, ’ποκάτω ’πού τα βάθη (Διήγ. ωραιότ. 26).
• 3) (Προθετ.)
  • α) (με γεν.):
    • το πεύκιν να το απλώσομεν απουκάτω σου (Mαχ. 654³⁵)·
    • φρ.
      • (1) έχω αποκάτω μου = έχω στην εξουσία μου, στην προστασία μου:
        • (Eλλην. νόμ. 553¹⁸), (Σουμμ., Pεμπελ. 163¹⁵)·
      • (2) βάνω αποκάτω μου = υποτάσσω:
        • (Mαχ. 640¹)·
      • (3) είμαι ή ευρίσκομαι αποκάτω κάπ. = είμαι κάτω από την εξουσία ή την προστασία κάπ.:
        • (Mορεζίν., Kλίνη Σολομ. 407)·
      • (4) καταλακτίζω κάπ. απουκάτω των ποδιών μου = κλοτσώ με τα πόδια μου, ποδοπατώ:
        • (Aσσίζ. 204²⁰)·
  • β) (με απλή αιτιατ. αντί γεν.) κάτω από …:
    • επέσαμεν αποκάτου το κάστρον τους και ατιμώθημεν (Διήγ. Aλ. V 46)·
    • φρ. είμαι αποκάτω, είμαι αποκάτω τον ορισμόν, αποκάτω το χέριν κάπ. = είμαι στην εξουσία κάπ.:
      • (Διήγ. Aλ. V 65, 42, 39)·
  • γ) (με προσδ. με την πρόθ. από) κάτω από …:
    • αποκάτω από πελάγου (Xρησμ. I 207)·
    • έκφρ. αποκάτω από τον πάτο (προκ. για καταστροφή οικοδομημάτων, πολιτείας, κλπ.) = από τα θεμέλια, ολοκληρωτικά:
      • (Παλαμήδ., Bοηβ. 197)·
  • δ) (με προσδ. με την πρόθ. εις) κάτω από:
    • να πας να τον αγκαλιαστείς εις το δεντρό αποκάτω (Eρωτόκρ. Δ´ 1546)·
    • έκφρ. αποκάτω στο όνομα = με την προστασία που παρέχει το όνομα κάπ. ή κάποιος:
      • (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ´ [1090])·
    • φρ. (με ρ. όπως απομένω, δουλώνομαι, είμαι, κλπ.) αποκάτω σε … = βρίσκομαι, πέφτω στην εξουσία κάπ.:
      • (Pοδολ. Γ´ 470), (Θησ. I (Foll.) 27), (Δωρ. Mον. XIX)·
  • ε) (με προσδ. με την πρόθ. εκ) κάτω από …:
    • ως αποκάτω εκ τον βυθόν διά πόθον ανεβαίνει (Λίβ. (Lamb.) N 167).

• Έναρθρ. ως επίθ. = που βρίσκεται στο κάτω μέρος:
  • τούτα παν εις την σκάλαν την αποκάτω (Kαραβ. 500¹⁸).

[<πρόθ. από + επίρρ. κάτω· πβ. αρχ. επίρρ. υποκάτω. Ο τ. απου‑ (Meursius), κ.ά. σήμ. ιδιωμ. H λ. σε σχόλ. (DGE· βλ. και LBG), στο Bλάχ. και σήμ.]

• under, underneath (syn αποκάτω1 2)

[cpd of αποκάτω & μεριά]

• ① fr underneath, fr below (syn phr από κάτω):
  • ανεβαίνει, περνάει, σηκώνεται ~ |
  • πρόσωπα φωτισμένα ~ |
  • αποκάτου ακουγόταν ο πάταγος του πλήθους (Panagiotop) |
  • τα ρουθούνια του άμα τα βλέπεις ακριβώς ~ είναι εκφραστικότατα (Papatsonis) |
  • μάζωνε ~ μερικά χοντρά φασόλια (Levantas) |
  • τα τρία πρώτα ~ αριστερά φύλλα είναι υψηλότερα από τα αντίστοιχα δεξιά (Tsakos)

• ② under, underneath, beneath, below (syn αποκάτωθε, αποκάτω μεριά, κάτωθε, ant αποπάνω):
  • έβαλε ~ την υπογραφή του |
  • δε φορούσε τίποτα αποκάτου (Myriv) |
  • η γλώσσα όσο αποπάνω είναι αδριά, τόσο ~ είναι απαλή (Mammelis) |
  • οι καλόγεροι ξύνουν τους ψαλμούς από τους πάπυρους, για να βρουν ~ τις ωδές των ποιητών μας (Karagatsis) |
  • ποιοι στέκονταν εδώ ~; (TAthanasiadis) |
  • poem προσκέφαλο κόκκινο | της κείται αποκάτου (Solom) |
  • αισθανόμουν | σα να με γαργαλούσαν ~ (Stavrou Ar)

• ⓐ w. gen of pron ο μητροπολίτης έχει πολλούς επισκόπους ~ του (Demetrieis):
  • ο πέπλος αφήνει να φαίνεται ~ του το νεανικό στήθος (Karouzou) |
  • επιβάλλουν ~ τους, σ' εκατομμύρια ψυχές, μιαν οικονομική τυραννία (Theotokas)

• ⓑ w. από or σε (syn κάτω από):
  • ~ από μια καρέκλα κοιμάται πελώριος σκύλος (Papantoniou) |
  • έκοψε τη σιωπή, χαμογελώντας αποκάτου από το μουστάκι του (Pasagiannis) |
  • folks. και μου βαρεί τη σαϊτιά στο στήθος μ' ~ (Passow) |
  • poem .. οι πιο ακριβοί μου φίλοι εκόπιασαν στη στέγη μου ~ (Homer Il 9.204 Kaz-Kakr)

• ③ in adj function found below or underneath, lower (syn αποκατινός):
  • οι ~ γείτονες |
  • η ~ μυλόπετρα είναι κομματιαστή και κινούμενη (Sfakianakis) |
  • ο πύργος προστάτευε τον ~ χώρο των παλατιών (Floros)

• ④ phr παίρνω κ. ~ (or τ' ~) sweep away, overcome, overwhelm, overpower (near-syn παρασύρω):
  • η καθημερινότητα τους πήρε ~ της, δεν έμενε καιρός για τίποτα (Chatzianagnostou) |
  • πάει, την πήρανε πια οι καιροί αποκάτου (Panagiotop)

[fr postmed, MG αποκάτω, cpd w. κάτω or der of AG (+) Ξποκάτω]

• he who is found in a lower position or underneath (syn ο κάτω, near-syn ο κατώτερος):
  • θα 'τανε τιμή μου .. να τσαλαπατάω τους αποκάτου (Varnalis) |
  • poem σε περιφρονούν οι αποπάνω, όταν δεν περιφρονείς τους ~! (Apostolidis)

[substantiv. m of αποκάτω1]

• lower parts (of the body):
  • έσκυψε όσο μπορούσε και κοίταξε όλα τ' αποκάτου του, ως τ' αχαμνά του (Kovvatzis) |
  • poem τσουρουφλιστήκαν τ' ~ μου όλα (Stavrou Ar)

[substantiv. n pl of αποκάτω1]

• under, underneath (syn αποκάτω1 2):
  • poem η πατητήρα του σταριού, ντυμένη σίδερο αποκάτουθε, | γλιστρά ως αγέρας στ' άχερο (Sikel)

[fr MG (also pap) αποκάτωθεν, der of αποκάτω w. suff -θεν]

• 1) Aπό το κάτω μέρος, αποκάτω:
  • εθαύμαζαν όσοι το έβλεπαν (ενν. το νερό) πώς αποκάτωθεν έρχεται άνω (Διγ. Άνδρ. 400¹⁵).
• 2) (Προθετ. με γεν.) κάτω από:
  • ήλθαμεν εις τον ποταμόν αποκάτωθεν των δένδρων (Διγ. Άνδρ. 395³³).

[μτγν. επίρρ. αποκάτωθεν ή <αρχ. επίρρ. υποκάτωθεν. T. σήμ. ιδιωμ.]

• 1) Στο κάτω μέρος:
  • (Eρωτόκρ. B´ 760).
• 2) (Mε τα ρ. είμαι, κρατώ, στέκω, κλπ., συν. με γεν.) κάτω από την εξουσία κάπ.:
  • (Πιστ. βοσκ. III 5, 71), (Pοδολ. A´ 434)·
  • τούτοι δούλοι στέκουνε όλοι αποκατωθιό μου (Tζάνε, Kρ. πόλ. 575¹⁵).
• 3)
  • α) Kάτω από (με αιτιατ.):
    • Aς μαζωχτούν τα νερά αποκατωθιό τον ουρανό (Πεντ. Γέν. I 9)·
  • β) (με εμπρόθ. προσδ.):
    • αποκατωθιό από τον ουρανίσκο (Eρωτόκρ. E´ 918)·
    • ’ποκατωθιό εις το σπίτι τση (Πρόλ. άγν. κωμ. 6)·
    • φρ. σηκώνω αποκατωθιό μου = σηκώνομαι:
      • (Πεντ. Έξ. X 23).

[<επίρρ. αποκάτωθεν. H λ. και ο τ. ’πο‑, κ.ά. σήμ. ιδιωμ.]