• α) Aν δεν, αν όχι, αλλιώς:
  • αν έχετε, δειπνήσετε κι εσείς, πάλι αδέ, ’ξά σας (Φορτουν. Ε´ 400)·
• β) ειδεμή:
  • (Φορτουν. Γ´ 196)·
• γ) εκφρ. αδές αλλιώς, βλ. αλλέως· αδέ καν ου, βλ. καν.

[<έκφρ. αν δεν· πβ. και αν εκφρ. O τ. αδέ, καθώς και τ. αδέν, στο Somav. και σήμ. ιδιωμ. (Λαμπρινός 1981: 253-4)]

• unobstructedly, in an uninhibited or unhampered way, freely (syn ανεμπόδιστα, ελεύθερα):
  • (η φιλολογία)... ανοίγει δική της περπατησιά ~ αλλά όχι άσχετα από τις ζητήσεις για το αληθινό κλ (Dimaras) |
  • αποστολή του... είναι πάντα να εκφράζη ~ τον μέσα του κόσμο (Tsatsos) |
  • γεννούν ~ ελπίδες στην ελληνική κυβέρνηση (Christidis) |
  • οι σχολαστικές ενότητες χρόνου, τόπου και πλοκής δεν υπήρχαν κι ~ προχωρούσε η δράση (Papatsonis) |
  • poem δεν υποκύπτεις πια σε εξωτερικούς ερεθισμούς | βλέπεις ~ όσα πρέπει να δης (MDimakis)

[der of αδέσμευτος]

• ① untied, unfettered, fetterless, unshackled, not bound, unrestricted, free (syn ανεμπόδιστος, ελεύθερος):
  • ~ άνθρωπος |
  • ~ από σχήματα |
  • ~ από προλήψεις, συμφέροντα και φόβους, αντιδράσεις των δυνατών (Vacalop) |
  • αδέσμευτη ανεξαρτησία unfettered independence |
  • αδέσμευτη κρατική εξουσία |
  • αδέσμευτη υποστήριξη support w. no strings attached |
  • φαντασία αδέσμευτη και ελεύθερη |
  • αδέσμευτη σκέψη |
  • ελευθερία της αδέσμευτης φιλοσοφικής σκέψης |
  • αδέσμευτη τέχνη |
  • αδέσμευτη ατομική πρωτοβουλία |
  • ~ επιστημονισμός |
  • ο ορθός λόγος ~ από κάθε πίστη |
  • δυνάμεις αδέσμευτες από ηθική υποχρέωση και κύρωση |
  • έμπνευση αδέσμευτη από θεολογικούς περιορισμούς |
  • αδέσμευτη άνθηση της ανθρώπινης προσωπικότητας |
  • αδέσμευτες χώρες, αδέσμευτα κράτη, αδέσμευτη πολιτική free policy |
  • gnom όταν η θέληση είναι αδέσμευτη, η ψυχή είναι δυνατή και ωραία (Vrettakos) |
  • η λογική διαφέρει από τη ρητορική..., η μια είναι συγκρατημένη, ενώ η άλλη αδέσμευτη (id.) |
  • (οι μωροί) νομίζουν ότι είναι ελεύθεροι, όταν δίνωνται αδέσμευτοι στα πάθη που τους εξευτελίζουν (Papanoutsos) |
  • η αυθόρμητη τάση του κάθε ανθρώπινου πλάσματος... προς το αδέσμευτο λουλούδισμα της ατομικότητάς του μέσα στην πραγματικότητα της σάρκας και του πνεύματος (Theotokas) |
  • η τέχνη είναι το πιο αδέσμευτο, αλλά και το πιο αιματηρό παιχνίδι (Chatzinis) |
  • το ελεύθερο θέατρο..., αβοήθητο και συνεπώς αδέσμευτο, κινείται κατά τα γούστα και κατά το συμφέρον του (Palaiologos) |
  • (την πολιτική μας πορεία) τη βλέπουμε με μάτι αδέσμευτο από κομματικές προσπελάσεις |
  • δυνάμεις... του αφαιρούσαν (sc του ποιητή)... την ελευθερία, το αδέσμευτο φτερούγισμα της ψυχής προς τη χώρα του ονείρου (Dimaras) |
  • (αφίνει) την έκφρασή του αδέσμευτη από οποιαδήποτε ωφελιμιστική σκέψη ή κρατική επέμβαση (Papatsonis) |
  • poem σκοτάδι ανεμπόδιστο κι αδέσμευτο (Karelli) |
  • δικά μου και τα ψάρια που αδέσμευτα το υγρό στοιχείο κατοικούνε (Pavleas)

• ⓐ without ties, unpledged, non-aligned (syn ανεξάρτητος, ουδέτερος):
  • τ' αδέσμευτα έθνη

• ⓑ uninhibited, unhampered (syn ανεμπόδιστος):
  • ~ από κανονισμούς unhampered by rules

• ② free fr obligations, under no obligation (to s.o.), uncommitted (syn όχι υποχρεωμένος, ελεύθερος):
  • είναι ~ απέναντί μου is under no obligation to me |
  • αδέσμευτη υποστήριξη support without strings attached |
  • poem πια εδώ κάτου δεν τους κράταγε η Aνάγκη, μόνο κάποιος θείος Έρωτας ~ (Palam)

[fr MG αδέσμευτος, cpd w. *δεσμευτός: δεσμεύω]

• in a stray or unfounded way:
  • κυκλοφόρησε ~... η φήμη πως είμαστε απέναντι σ' ένα σημείο, όπου συνδέονται οι Γερμανοί με τους Iταλούς (Theotokas) |
  • θα πετούσε κι αυτό (sc το λογικό μας) ~ από τη μια εικόνα στην άλλη (Theodorakop) |
  • είναι φυσικό... (τα βιώματα)... να μην κυκλοφορούν ~ κ' επικίνδυνα μέσα στον ορίζοντα της ψυχής τους (id.)

[der of αδέσποτος]

• lack of ownership, freedom fr being owned:
  • ο Θεός... δεν τον στέρησε (sc τον άνθρωπο) φυσικά το κάλλιστο και πολυτιμότατο |
  • το ~ και αυτεξούσιο (Tatakis) |
  • η ελευθερία του ανθρώπου και το ~ της αρετής είναι συνάλληλα (Theodorakop)

[substantiv. n of αδέσποτος]

• ① without owner, not owned, of unknown ownership, masterless, unclaimed, stray (syn αγνώστου κατόχου):
  • αδέσποτο πράγμα, πλοίο derelict object, ship |
  • ~ τόπος |
  • αδέσποτα δημόσια κτίρια |
  • αδέσποτο κινητό (πράγμα) |
  • τα αδέσποτα ακίνητα... ανήκουν στο δημόσιο (Christidis) |
  • αδέσποτα εδάφη |
  • κάμποι αδέσποτοι |
  • hist (Turkokratia) χωριά αδέσποτα, αδέσποτες εκτάσεις (mahlul) (Vacalop) |
  • ~ σκύλος stray dog |
  • μουλάρια αδέσποτα |
  • αδέσποτη σφαίρα stray bullet |
  • σκοτώθηκε από αδέσποτη σφαίρα |
  • έπεφταν αδέσποτα βλήματα γύρω από το σπίτι |
  • αδέσποτη βόμβα stray bomb |
  • αδέσποτη μαρτυρία bit of evidence of unknown origin |
  • θυμήθηκε... και το... αδέσποτο μοτίβο που... δεν έπαυε να του δέρνη το μυαλό (Psichari) |
  • στα χαρτιά του συγγραφέα βρίσκεται ένα αδέσποτο σημείωμα (Vlachogiannis) |
  • η νέα γλώσσα μας δεν είναι μια γλώσσα πρωτόγονη, αδέσποτη και ακαταλόγιστη, όπου μπορεί ο καθένας να κάνη... ό,τι του σφυρίξη (Theotokas) |
  • για τη ματεριαλιστική άποψη ο κόσμος είναι έδαφος αδέσποτο (Theodoridis) |
  • η αρετή είναι κάτι αδέσποτο· καταπώς την τιμάει ή την περιφρονάει ο καθένας θα μεταλάβη απ' αυτή πιο πολύ ή πιο λίγο (Theodorakop) |
  • poem σαν το γλαρόνι μέσα μου φτερούγιαζεν | αδέσποτη η ψυχή μου να πετάξη (Skipis) |
  • μα όλες οι τότε μου χαρές ήταν αδέσποτα πουλιά (Lapathiotis) |
  • οι φωνές οι αδέσποτες της ερημίας (Elytis) |
  • η σελήνη, αδέσποτη κόμισσα, | ξέχασε το επιχρυσωμένο αραβούργημά της (NPappas)

• ② of unknown provenience, anonymous, unsubstantiated, unauthentic, unfounded, irresponsible (syn άγνωστος, αβάσιμος, ανεύθυνος):
  • αδέσποτη είδηση bit of news of unknown origin |
  • αδέσποτη φήμη unfounded rumor |
  • ήταν μια φήμη αδέσποτη κι ακράτητη που την ακολούθησαν διαταγές ορμητικές (Theotokas) |
  • είχε ανακοινωθή τότε από αδέσποτη, δηλαδή ανεύθυνη και κυβερνητική συνάμα, πηγή πως κλ (Christidis)

[fr K, AG ἀδέσποτος, cpd w. δεσπότης]