• 1)
  • α) Ίσα, εξίσου:
    • Ίσια να έχεις τους πτωχούς, ίσια και τους πλουσίους (Αιτωλ., Ρίμ. Α. Καντ. 83)·
  • β) όμοια, κατά τον ίδιο τρόπο:
    • σαν όφης πλέον μανιώνεται κι ωσάν οχία ίσια (Βεντράμ., Γυν. 70).
• 2) Μέχρι, ως:
  • τα μαλλιά της έως κάτω ήσαν ίσια με την γην (Διγ. Άνδρ. 375¹⁴).
• 3) Ακριβώς, κατευθείαν:
  • Ηύρηκε τον Αντρόμαχο ίσα στο κούτελόν του (Ερωτόκρ. Β´ 1637).
• 4) Σε ευθεία γραμμή:
  • όταν εφονεύθηκε, τότε απλώθη ίσια (Αιτωλ., Μύθ. 69⁹).
• 5)
  • α) Δίκαια, σωστά:
    • Ουδέ στρεβλήν καρδιάν ποτέ ίσια μπορεί να κρένει (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ´ [742])·
    • έκφρ. ίσια και ίσια = δίκαια:
      • (Βαρούχ. 231¹⁹)·
  • β) (μεταφ.) στον ίσιο δρόμο:
    • τα χάδια να σκολάσουσι (ενν. οι κορασές), … να πορπατούσιν ίσα (Πανώρ. Α´ 448).

[<επίθ. ίσιος. Ο τ. ίχια σήμ. κυπρ. (Λουκάς 170). Η λ. (Du Cange) και ο τ. ίσα και σήμ.]

• α) Μέρος οριζόντιο και επίπεδο, ίσιωμα:
  • δεν έμεινεν λίθος επί λίθον και ήτον όλον ισάδι (Συναδ. φ. 40^v)·
• β) ίσιος, ομαλός δρόμος:
  • να υπαγαίναμεν αποκάτω από την παραθαλασσίαν, οπού είναι ισιάδι (Καρτάν., Π. Ν. Διαθ. φ. 243^r).

[<επίθ. ίσιος + κατάλ. ‑άδι. Η λ. και σήμ. ιδιωμ.]

• I. Ενεργ.
  • Α´ Μτβ.
    • 1) Ισιώνω:
      • Εδά ’ν’ το ξύλο δροσερό και ’σάζεις το, α θελήσεις (Ερωτόκρ. Γ´ 279).
    • 2)
      • α) Εξομαλύνω, ισοπεδώνω (δρόμο, κλπ.):
        • εσάσαν τες στράτες (Βουστρ. 82¹¹)·
      • β) (μεταφ.) συγκρίνω, παρομοιάζω:
        • με το φέγγος την ισάζει (ενν. ο στρατιώτης το κοράσιον) (Λίβ. Sc. 827)·
      • γ) (προκ. για λόγια) «ταιριάζω», προσαρμόζω:
        • να ’σάζουσι τα λόγια τως στην ώρα και στη μέρα (Ερωτόκρ. Α´ 1904).
    • 3)
      • α) Τακτοποιώ:
        • σιάζει το νιψίδι (Βεντράμ., Γυν. 184)·
      • β) ρυθμίζω, κανονίζω, διευθετώ:
        • μια μας δουλειά να ’σάσομεν (Φορτουν. Γ´ 117).
    • 4) Συγκροτώ (στρατιωτική ομάδα):
      • την στρατιά να σιάζουν (Αλεξ. 1122).
    • 5) Συμφιλιώνω, συνδιαλλάσσω:
      • εγύρεψε να μπει μέσον τους να τους ’σάσει (Μαχ. 448²³).
    • 6) Συμφωνώ, συνεννοούμαι:
      • ουκ έσιαζαν να ποίσουν βασιλέα (Χρον. Μορ. P 929).
    • 7)
      • α) Επανορθώνω, αποκαθιστώ:
        • είτι σφαλτόν και άσχημον ευρίσκεις να το ’σάζεις (Αχέλ. 62)·
      • β) επιδιορθώνω, επισκευάζω:
        • βιάζουνται τα τείχη για να ’σάζουν (Τζάνε, Κρ. πόλ. 303⁶)·
      • γ) «διορθώνω», τιμωρώ, σωφρονίζω:
        • έσιασε τους κλέπτες (Byz. Kleinchron. A´ 584³¹).
    • 8) (Προκ. για στόχο) κατευθύνω:
      • πού ’σιαξες την σαΐταν μου ’ς τέτοιον πικρόν σημάδι (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ´ [1238]).
    • 9) Ετοιμάζω:
      • εκείνον (ενν. τον κίνδυνον) οπού λόγιασεν ο σκύλος να του ’σάσει (Αχέλ. 1663).
  • Β´ Αμτβ.
    • 1)
      • α) Ισιώνομαι:
        • τα στραβοράβδια των υποκριτών, … αμήχανον έναι να ισάσουν ποτέ (Σοφιαν., Παιδαγ. 98)·
      • β) εξισώνομαι:
        • ο βασιλής και ο δούλος του, είς με τον άλλον σιάζει (Πένθ. θαν. 502).
    • 2) (Προκ. για άνθρωπο) βελτιώνομαι, καλυτερεύω, διορθώνομαι:
      • να ισάσει και να περπατήσει την ίσην στράταν της σωτηρίας (Βακτ. αρχιερ. 216).
    • 3) Ισοσταθμίζω:
      • οι δυο εσοπορπατούσασι, στη ζυγαράν εσάζα (Ερωτόκρ. Α´ 37).
    • 4) Συμπίπτω:
      • ’σάζουν … ο νόμος και η ασσίζα των Ιεροσολύμων (Ασσίζ. 424¹⁶).
    • 5) (Απρόσ.) είναι βολικός, κατάλληλος:
      • Γυρεύγει μόδο και καιρό και τόπο να του ’σάζει (Ερωτόκρ. Γ´ 723).
• II. Μέσ.
  • 1) Τακτοποιώ την εμφάνισή μου, καλλωπίζομαι:
    • σιάξου όμορφα (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ´ [1510]).
  • 2) (Προκ. για άνθρωπο) βελτιώνομαι, διορθώνομαι:
    • εντέχεται να ’σασθεί και να σιμώσει πάσα καλής υπόθεσης (Ασσίζ. 25²⁴).
  • 3) Συμβιβάζομαι:
    • να ’σαστούν με την ζωήν εκείνη; (Φαλιέρ., Ρίμ. 138).
  • 4) Συμφιλιώνομαι, συνεννοούμαι:
    • ισιάστη ο πρίγκιπας μετά τον βασιλέα (Χρον. Μορ. H 2624).
  • 5) Συγκατανεύω:
    • ως ευγενής και φρόνιμος ισιάστηκεν κι απήρεν εκείνην την πριγκίπισσαν (Χρον. Μορ. H 8076).

[<αρχ. ισάζω. Οι τ. ισάζω, ’σάζω (Meursius, ‑ειν) και σιάζω (Βλάχ.) και σήμ. Η λ. στο Meursius (‑άση) και σήμ.]