Δ. Ν. Μαρωνίτης: Το ΒΗΜΑ, 30/09/2001

Λίθος θεμέλιος

Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας προβαίνει μάλλον στη σημαντικότερη, ερευνητική και συγγραφική, συνδρομή του

Στα επτά και κάτι χρόνια λειτουργίας του, το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, ιδρυμένο στην απόκεντρη Θεσσαλονίκη, πραγματοποιεί έργο σημαντικό και αναγνωρισμένο, δουλεύοντας αθόρυβα και με εξαιρετικά χαμηλό τακτικό προϋπολογισμό. Ερευνητικά προγράμματα, μοιρασμένα στα τέσσερα τμήματα του Κέντρου, καταλήγουν σε, έντυπες και ηλεκτρονικές, εκδόσεις, συνήθως δίγλωσσες, κάποτε και πολύγλωσσες. Επισφράγιση της δημιουργικής αυτής εμμονής αποτελεί τώρα η δημοσίευση της «Ιστορίας της ελληνικής γλώσσας: από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα»· έργο όντως θεμελιακό, αποτυπωμένο με άψογο τρόπο στις 1.213 σελίδες του τόμου.

Με την ιδιότητά μου ως προέδρου και γενικού διευθυντή του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, η οποία στο μεταξύ εξαντλήθηκε, έγραψα την περασμένη άνοιξη τον πρόλογο της προκείμενης έκδοσης, προκαταβάλλοντας τον δίκαιο έπαινο στον επιμελητή της Ιστορίας Α.-Φ. Χριστίδη και σε όλους τους συνεργάτες του για τούτο το κατόρθωμα. Αυτόν τον συστατικό πρόλογο μεταφέρω σήμερα εδώ εντός εισαγωγικών, παραλείποντας την τελευταία του παράγραφο, εξαιτίας της περιορισμένης ευρυχωρίας.

«Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, με τη δημοσίευση της προκείμενης Ιστορίας της ελληνικής γλώσσας: από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα προβαίνει μάλλον στη σημαντικότερη, ερευνητική και συγγραφική, συνδρομή του. Πιστεύω ότι εδώ κατατίθεται ένα έργο ιδρυτικό, τόσο για τα ελληνικά όσο και για τα ευρωπαϊκά γράμματα.

Προφανώς δεν πρόκειται μήτε για την πρώτη μήτε για τη μοναδική ιστορία της ελληνικής γλώσσας, ενόψει της πλούσιας, δικής μας και ξένης, σχετικής βιβλιογραφίας. Εντούτοις, η προκείμενη δοκιμή αφενός απολογίζει το βιβλιογραφικό παρελθόν της ελληνικής γλώσσας, αφετέρου το υπερβαίνει, προσβλέποντας πλέον από το παρόν στο μέλλον, σε εποχή μάλιστα που κρίνονται οι τύχες των ευρωπαϊκών γλωσσών στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στη συγκεκριμένη πάντως περίπτωση το αυξημένο κύρος αυτής της Ιστορίας προφαίνεται: (α) από τον συλλογικό της χαρακτήρα (ο τόμος περιέχει εκατόν είκοσι πέντε κείμενα, συμβολές εβδομήντα ενός αρμοδίων ελλήνων συγγραφέων και πενήντα τεσσάρων ξένων)· (β) από το εύρος και το βάθος της μεθόδου της (η ελληνική γλώσσα περιβάλλεται και διαφωτίζεται από όλα τα κρίσιμα, ιστορικά και επιστημονικά, συμφραζόμενά της)· (γ) από την κριτική της νηφαλιότητα (επιμελώς αποφεύγεται η ιδεολογική μυθοποίηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, χωρίς ωστόσο να υποβαθμίζεται η αναγνωρισμένη πλέον κλασική σημασία της)· (δ) από την τεκμηριωμένη επιστημοσύνη της (γλωσσολογική αλλά και διεπιστημονική, ούτως ώστε να διαφαίνεται το ανθρωπολογικό υπόβαθρο της γλωσσικής διαδικασίας και επικοινωνίας).

Η ενυπόγραφη Εισαγωγή του Α.-Φ. Χριστίδη (στην έμπνευση, στον συντονιστικό μόχθο και στη συνεργατική προθυμία του οποίου οφείλεται η προκείμενη Ιστορία) εξηγεί επαρκώς την άρθρωση του τόμου σε εννέα μέρη και τρία παραρτήματα. Παρά ταύτα προκαταβάλλονται και εδώ οι τίτλοι των εννέα μερών, με τους οποίους προειδοποιείται καλά ο αναγνώστης τόσο για το περιεχόμενό τους όσο και για τη μέθοδό τους: «Η φύση της γλώσσας»· «Η ελληνική γλώσσα: γλώσσα και ιστορία»· «Οι αρχαίες ελληνικές διάλεκτοι»· «Η αρχαία ελληνική: δομή και αλλαγή»· «Οι επαφές της ελληνικής με άλλες γλώσσες»· «Η μετάφραση στην αρχαιότητα»· «Γλώσσα και πολιτισμός»· «Οι αρχαίοι και η γλώσσα»· «Οι τύχες της αρχαίας ελληνικής».

Προκλητικό εξάλλου ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα κείμενα των τριών παραρτημάτων, τα οποία επιμένουν σε ειδικότερες, ή και περιθωριακές, όψεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (λ.χ. στον παιδικό λόγο, στον προφητικό λόγο, στην ευφάνταστη αισχρολογία).

Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας ευελπιστεί ότι θα βρεθούν οι οικονομικοί πόροι, για να μεταφραστεί αυτή η Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, τουλάχιστον στα αγγλικά. Θεωρεί εξάλλου ότι ο προκείμενος τόμος προσφέρεται σε διασκευή και προσαρμογή του στα σχολικά πλέον δεδομένα, ούτως ώστε να εξασφαλιστούν έγκυρα σχολικά εγχειρίδια της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας, τόσο για το Γυμνάσιο όσο και για το Λύκειο».