271 βρήκαν δουλειά μέσω του δήμου

6 Θέματα με τα οποία ασχολείται η Τοπική Ιστορία

Θεσσαλονίκη: Με τη μεσολάβηση του γραφείου Ανέργων τοποθετήθηκαν σε θέσεις εργασίας κατά το πρώτο τρίμηνο του 2006

Όπως ήδη αναφέρθηκε, ο ένας από τους δύο πόλους μεταξύ των οποίων οριοθετείται το εκάστοτε επιλεγόμενο θέμα είναι ο τόπος.

Διακόσιοι εβδομήντα ένας άνεργοι τοποθετήθηκαν σε θέσεις εργασίας κατά το πρώτο δίμηνο του 2006 με τη μεσολάβηση του γραφείου Ενημέρωσης Ανέργων και Επιχειρήσεων του δήμου Θεσσαλονίκης, όπως ανακοίνωσε χθες ο δήμαρχος Βασίλης Παπαγεωργόπουλος.

Η σχετική πληροφόρηση είναι σημαντική, καθώς συχνά τροφοδοτεί ερωτήματα ή παρέχει απαντήσεις σε άλλα, ήδη διατυπωμένα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, την προηγούμενη τριετία μέσω του γραφείου βρήκαν δουλειά 1.644 άνεργοι, συγκεκριμένα, 837 το 2005, 469 το 2004 και 238 το 2003.

Το φυσικό περιβάλλον, το κλίμα, τα μνημεία, οι οικισμοί, το συγκοινωνιακό δίκτυο, η πανίδα, η χλωρίδα και όλα τα συναφή αποτελούν ενδιαφέροντα και χρήσιμα στοιχεία, καθώς η τοπική ιστορία προσδιορίζει και αξιολογεί την επίδραση τους στη ζωή των ανθρώπων της περιοχής.

Στην πλειονότητά τους οι άνεργοι τοποθετήθηκαν σε θέσεις υπαλλήλων γραφείου, στελεχών επιχειρήσεων, λογιστών, οδηγών, εμποροϋπαλλήλων και βοηθητικού προσωπικού.

Συναφή με τον τόπο και συνεπώς εξεταστέα παράμετρο είναι δυνατόν να αποτελέσει το τοπωνυμικό της περιοχής, το οποίο συχνά ανατροφοδοτεί την έρευνα, ενώ είναι δυνατόν να διαφωτίσει για τους τρόπους πρόσληψης του παρελθόντος από τους κατοίκους της περιοχής.

Στο γραφείο Ενημέρωσης Ανέργων και Επιχειρήσεων του δήμου Θεσσαλονίκης έχουν εγγραφεί συνολικά 10.111 άνεργοι, εκ των οποίων το 68% είναι γυναίκες και το 32% άνδρες.

Ενδιαφέρον, επίσης, για την τοπική ιστορία παρουσιάζουν τα ανθρωπωνυμία.

Σε εβδομαδιαία βάση στο γραφείο, το οποίο λειτουργεί σε συνεργασία με τον ΟΑΕΔ, το Βιοτεχνικό και το Επαγγελματικό Επιμελητήριο, καθώς και την Ομοσπονδία Βιοτεχνικών Σωματείων, απευθύνονται για ενημέρωση περισσότερα από πεντακόσια άτομα.

Μπορεί κανείς να αρχίσει την έρευνα στο πεδίο αυτό από τα τοπικά αρχεία, το ληξιαρχείο, το δημοτολόγιο, τα πιστοποιητικά βαπτίσεων, γάμων, θανάτων, αλλά και από προφορικές μαρτυρίες στο εσωτερικό της οικογένειας ή περιορισμένου κύκλου οικογενειών για τα ονόματα, τα επίθετα και τα παρωνύμια.

Οι περισσότεροι πτυχιούχοι

Έχει σημασία να μελετηθεί ο μηχανισμός που καθορίζει το σύστημα απόδοσης των ονομάτων (όνομα γιαγιάς από την πλευρά της μητέρας για την πρωτότοκη κόρη όνομα παππού από την πλευρά του πατέρα για τον πρωτότοκο γιό όνομα θανόντος θείου ή άλλου συγγενικού προσώπου, που αποδίδεται στο δεύτερο παιδί· ρόλος αναδόχου κτλ.).

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία των ετήσιων εκθέσεων πεπραγμένων του φορέα, στη συντριπτική πλειονότητά τους οι νέοι που απευθύνονται στο γραφείο Ενημέρωσης Ανέργων και Επιχειρήσεων είναι πτυχιούχοι πανεπιστημιακών σχολών.

Τα παρωνυμία δηλώνουν επαγγέλματα προγόνων, σωματικά χαρακτηριστικά, ελαττώματα και συνήθειες·

Ειδικότερα, σε ποσοστό 37,4% οι άνεργοι που έχουν εγγραφεί στο γραφείο είναι απόφοιτοι ΑΕΙ και ΤΕΙ και, κυρίως, πτυχιούχοι πολυτεχνικών και σχολών οικονομικής κατεύθυνσης, εκπαιδευτικοί και γεωπόνοι.

αντανακλούν, επίσης, κοινωνική συνενοχή και κοινωνική συμπεριφορά, ενώ λειτουργούν και ως μέσο απελευθέρωσης από κοινωνικές πιέσεις και ατομικά συμπλέγματα.

Το 29,2% των εγγεγραμμένων ανέργων ανήκει στην κατηγορία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το 23,8% σε αυτή της μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και μόλις το 9,6% σε αυτή της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Η μελέτη των σκωπτικών παρωνυμίων σε τοπική κλίμακα είναι πολύ αποκαλυπτική για αξίες και απαξίες της τοπικής κοινωνίας.

Όπως προέκυψε από την επεξεργασία των στοιχείων που έχει στη διάθεσή του το γραφείο Ενημέρωσης Ανέργων και Επιχειρήσεων, η ειδικότητα με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας (39,16%) είναι αυτή των υπαλλήλων γραφείου - στελεχών επιχειρήσεων.

Νικόλαος Γύζης, Η ψυχομάνα

Ακολουθούν οι εσωτερικοί πωλητές - εμποροϋπάλληλοι (19,79%), οι λογιστές (16,25%), οι ειδικευμένοι στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής (8,75%), οι εκπαιδευτικοί (7,08%) και οι απόφοιτοι πολυτεχνικών σχολών (6,25%).

Όργωμα με ζευγάρι βοδιών

ΒΑΡΒΑΡΑ ΖΟΥΚΑ

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη σχολική έρευνα παρουσιάζει το πεδίο της τοπικής κοινωνίας που σχετίζεται στενά με την οικονομία. Οι κοινωνικές δομές, η διάρθρωση της οικογένειας, η σχέση των μελών μεταξύ τους, η διαμόρφωση και η εξέλιξη των κοινωνικών ομάδων ή τάξεων, ο αριθμός και η θέση των ανέργων ή των ατόμων με ειδικές ανάγκες, η θέση των διάφορων κατηγοριών αποκλινόντων μέσα στην τοπική κοινωνία (περιθωριακών, γραφικών τύπων κ.ο.κ.). Χρήσιμη είναι, εξάλλου, για τα συμπεράσματα στα οποία μπορεί να οδηγήσει, η έρευνα για τη στάση του συνόλου έναντι των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων.

Το αλώνισμα του σταριού με το δάρτη, Μελισσουργοί Άρτας, 1965

Ο διδάσκων, ενδεχομένως, θα χρειαστεί, προκειμένου να μελετήσει τις κοινωνικές δομές, να συμβουλευτεί συμβολαιογραφικά έγγραφα, διαθήκες και άλλο αρχειακό υλικό. Έχει ενδιαφέρον σε μια πόλη να δούμε την κοινωνική δομή της ακόμα και στο στενό πλαίσιο μιας συγκεκριμένης περιοχής ή γειτονιάς. Συχνά από την έρευνα προκύπτει ότι συγκεκριμένες επαγγελματικές τάξεις εγκαθίστανται σε ορισμένες οδούς· θα ελεγχθούν οι διαφορές μεταξύ πλούσιων και φτωχών διαμερισμάτων, συνοικιών κτλ. Η κατανόηση των δομών της κοινωνίας, δηλαδή των σταθερών κοινωνικών φαινομένων -τρόπος ζωής, συνήθειες, πολιτικοί θεσμοί, πολιτισμική έκφραση-, επιτρέπει να διεισδύσουμε στο παρελθόν και να ερμηνεύσουμε πρακτικές και συμπεριφορές ανθρώπων, να ερμηνεύσουμε κυρίως ό,τι παρέμεινε χωρίς να αλλάξει, ή χωρίς να αλλάξει αισθητά, για μακρό χρόνο. Ειδικότερα, για τις αγροτικές κοινωνίες απαραίτητη είναι η έρευνα του γαιοκτητικού συστήματος, καθώς επίσης και του συστήματος αξιοποίησης της τοπικής παραγωγής. Παλαιά κτηματολόγια, μισθωτήρια, συμβολαιογραφικές πράξεις, όπως διαθήκες και τα συναφή, μπορούν να προσφέρουν ενδιαφέρον υλικό για την απάντηση στα ερωτήματα της έρευνας. Πολλαπλά διαφωτιστικές πληροφορίες είναι δυνατόν, επίσης, να αντληθούν από τη μελέτη της αγροτικής κατοικίας, των υλικών και τεχνικών κατασκευής της, το αγροτικό οδικό δίκτυο, το μέγεθος και το σχήμα των αγροτεμαχίων, την ύπαρξη ή μη περιφράξεων, στοιχεία που αντανακλούν φυσικές και κοινωνικές πραγματικότητες. Διαφωτιστική των νοοτροπιών των κατοίκων αγροτικών περιοχών είναι η μελέτη των συνθηκών εργασίας, των τοπικών αντιθέσεων, καθώς επίσης των στάσεων των μελών της τοπικής κοινωνίας έναντι των κοινωνικών αγώνων. Είναι αυτονόητο πόσο ενδιαφέρουσα, αλλά και δυσχερής στην ανάλυση για μαθητές εφηβικής ηλικίας, είναι η τοπική οικονομία. Παρά τις προφανείς δυσκολίες του πεδίου, οι οικονομικές δραστηριότητες σ' έναν τόπο και η ενασχόληση των κατοίκων του μ' αυτές αποτελούν πάντα ενδιαφέρον πεδίο μελέτης, με τις αναγκαίες βέβαια προσαρμογές των ερωτήσεων στις προσλαμβάνουσες των μαθητών. Η ιστορία, π.χ. ενός εργοστασίου ή μιας επιχείρησης που λειτουργούσε στην περιοχή και η οποία έχει κλείσει, είναι ενδιαφέρουσα για τις επιπτώσεις στη ζωή τους, εφόσον σ' αυτήν απασχολούνταν πολλοί κάτοικοι του τόπου. Σ' αυτές τις περιπτώσεις, η έρευνα είναι δυνατόν να συμπεριλαμβάνει, εκτός από τις γραπτές πηγές, και προφορικές μαρτυρίες εργοδοτών και εργαζομένων. Η επαφή του ερευνητή με τους μάρτυρες των γεγονότων δημιουργεί στενό δεσμό, που βοηθά στην αναβίωση του κλίματος της επιχείρησης, της ατμόσφαιρας που επικρατούσε: την ένταση μεταξύ εργατών και εργοδοτών, τα ανέκδοτα που διηγούνταν κτλ. Η επαφή αυτή μπορεί ωστόσο να δημιουργήσει και προβλήματα ερμηνείας, γιατί η συμπάθεια προς πρόσωπα και πράγματα του παρελθόντος μπορεί να οδηγήσει στην ωραιοποίηση και την εξιδανίκευση. Η βιομηχανική κληρονομιά, αντικείμενο της βιομηχανικής αρχαιολογίας και της οικονομικής ιστορίας, αποτελεί σημαντικό πεδίο της τοπικής ιστορικής έρευνας. Μελετώντας τους χώρους εργασίας, το εργοστάσιο ή το νερόμυλο, αξιοποιούμε ένα σημαντικό τομέα της ιστορίας. Η μελέτη αυτών των χώρων, σε συνδυασμό με άλλες πηγές, μπορεί να αναδείξει συνθήκες και τρόπους ζωής, καταστάσεις και ανθρώπινες σχέσεις, το εργασιακό κλίμα μιας εποχής, τις ελπίδες, τις φιλοδοξίες, την ανθρώπινη προσπάθεια και το μόχθο για επιβίωση και δημιουργία. Ο ερευνητής θα μιλήσει με τους μάρτυρες, παλαιούς εργάτες και εργοδότες, θα μελετήσει φακέλους και αποδείξεις πληρωμών, αριθμό προσωπικού, προέλευση, καταγωγή, κοινωνική τάξη, αλλά θα θέσει και ερωτήματα όπως: Γιατί δημιουργήθηκε η παραγωγική μονάδα στην περιοχή αυτή, από ποιον, με ποια κεφάλαια; Ποία ήταν η αρχική τεχνολογία, υπήρξε εξέλιξη; Ποίες επιπτώσεις είχε η λειτουργία της στην υγεία των εργατών, ποια επίδραση στο περιβάλλον; Ποία ήταν η πρώτη ύλη που χρησιμοποιούσε, από πού προερχόταν; Που διοχετεύονταν τα προϊόντα; Ποία ήταν η θέση της επιχείρησης στην τοπική οικονομία; Ποίες οι συνθήκες εργασίας, η γενική ατμόσφαιρα στην επιχείρηση, οι θέσεις, οι άδειες, οι μισθοί; Πόσο διευκόλυνε τη ζωή στην περιοχή και πόσο τη δυσκόλεψε όταν έκλεισε;

Η σκάρα του ναυπηγείου «Βασιλειάδη», Πειραιάς (επιστολικό δελτάριο εποχής)

Νερόμυλος με όρθια φτερωτή

Δεν είναι λιγότερο ενδιαφέρουσα η έρευνα για τις μεθόδους και τις τεχνικές που χρησιμοποιούνταν στις καλλιέργειες, στις βιοτεχνίες και στα διάφορα κοινοτικά ή δημόσια έργα. Μερικές από τις τεχνικές αυτές ήταν ιδιαίτερες, καθώς επιχωρίαζαν σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως η κατεργασία της πέτρας στην Ήπειρο (γεφύρια με καμάρες, σπίτια παραδοσιακά κτλ.), της γούνας στην Καστοριά, του μεταξιού στο Σουφλί, η παραδοσιακή ιχθυοκαλλιέργεια στο Μεσολόγγι κ.ά.

Βάψιμο με φυτική βαφή, Αμπελάκια

Ένα σημαντικό και οικείο στους διδάσκοντες και τους μαθητές πεδίο-θέμα της τοπικής ιστορίας σχετίζεται με την εκπαίδευση. Η θεματολογία του πεδίου αυτού είναι ευρύτατη, καθώς ο χώρος της εκπαίδευσης δε σχετίζεται μόνο με την αγωγή, αλλά και με τη μεταβίβαση γνώσεων και δεξιοτήτων, τυπική ή άτυπη.

Μαθητές στα θρανία

Στην περίπτωση που επιλέγουμε την ιστορία του σχολείου μας (βλ. δείγμα 7), η βασική πηγή για την τεκμηρίωση του θέματος είναι κυρίως το αρχείο του σχολείου. Αν το θέμα μας είναι η ιστορία ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος, μπορούμε να μελετήσουμε την ιστορία του κτιρίου, τη διάταξη των χώρων, τα διδασκόμενα γνωστικά αντικείμενα, τη βιβλιοθήκη (αν υπήρχε), το περιεχόμενο της και τα διάφορα εποπτικά μέσα, ενώ για τη μαθητική κίνηση και τις επιδόσεις των μαθητών αξιοποιούμε τα μαθητολόγια, τις καρτέλες ελέγχου των μαθητών κ.ά. Μπορούμε, επίσης, να εξετάσουμε θέματα του διδακτικού προσωπικού (προσόντα και ικανότητες), όπως περιγράφονται σε εκθέσεις επιθεωρητών ή σχολικών συμβούλων, ενώ το ημερολόγιο του σχολείου αποτελεί μια καλή πηγή για τα γεγονότα. Ενδιαφέρουσες πληροφορίες παρέχουν επίσης και οι φωτογραφίες των σχολικών εκδηλώσεων.

Επιστολή της Εφορείας Εκπαιδευτηρίων Αγαθουπόλεως προς το διευθυντή της εφημερίδας Τα πάτρια (28 Φεβρουαρίου 1909)

Η τοπική ιστορία εντάσσει στη θεματολογία της και τη θρησκευτική ζωή. Μολονότι το θέμα τούτο είναι λεπτό, η ιστορία της Εκκλησίας και της θρησκείας είναι πλουσιότατη και ενδιαφέρουσα. Ιδιαίτερα σε περιόδους ξενοκρατίας, ο ρόλος της Εκκλησίας στάθηκε εξαιρετικά σημαντικός σε τομείς όπως η παιδεία, η γλώσσα, η απονομή της δικαιοσύνης κ.ά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι δραστηριότητες των κληρικών και η θέση τους στην τοπική κοινωνία. Η μελέτη εκκλησιαστικών εγγράφων, αποφάσεων εκκλησιαστικών δικαστηρίων και μοναστηριακών αρχείων αποκαλύπτει πλήθος συναφών πληροφοριών. Είναι προφανές ότι η προσέγγιση των σχετικών θεμάτων απαιτεί μεγάλη προσοχή από το διδάσκοντα, ώστε, κατά την επεξεργασία των σχετικών θεμάτων, να μη θίγεται το θρησκευτικό αίσθημα μαθητών που ακολουθούν διαφορετικό δόγμα ή θρήσκευμα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΦΟΡΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Κάστρο, οχυρωματικό έργο Συνοικία, χωριό Τεχνικό έργο (φράγμα, δρόμος, γέφυρα) Συγκοινωνιακό μέσο (σιδηρόδρομος, τραμ) Αρχαιολογικός χώρος Εκκλησιαστικό ίδρυμα Μορφωτικό ή εκπαιδευτικό ίδρυμα Αρχειακό υλικό Δημόσιο κτίριο, κατοικία Νοσοκομείο, νεκροταφείο Παραγωγική μονάδα (εργοστάσιο, ορυχείο, υδραγωγείο, ελαιοτριβείο) Τοπικό έθιμο Τεχνικές και κώδικες επικοινωνίας Καλλιτεχνικό έργο Τοπωνύμια και ανθρωπωνύμια

Από τη νεότερη ελληνική ιστορία και την εθνική ζωή, τα γεγονότα της Επανάστασης του 1821, η βαθμιαία επέκταση των συνόρων του κράτους με την πρόσκτηση εδαφών και πληθυσμών, η Μικρασιατική Καταστροφή και οι συνέπειες της, ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος, καθώς και η αντίσταση κατά των δυνάμεων κατοχής αποτελούν, συχνά, ενδιαφέροντα επιμέρους θέματα της τοπικής ιστορίας. Όλα αυτά δεν έχουν μόνο τοπική διάσταση και δεν ερμηνεύονται με τα τοπικά συμφραζόμενα· όταν δεν εξετάζονται με διάθεση τοπικιστική, παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, κυρίως ως προς τις συνέπειες που είχαν στο συγκεκριμένο τόπο ή για τον τρόπο που βίωσαν, αλλά και προσέλαβαν, τα γεγονότα οι κάτοικοι του τόπου.