Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <

Tα αιτήματα για γλωσσική ομοιογένεια είναι εξαιρετικά πολύπλοκα, ανεξάρτητα από το αν αφορούν τα παλιά «εθνικά κράτη» ή κράτη που απόκτησαν πρόσφατα την ανεξαρτησία τους. Aυτό επιβεβαιώνεται από τις κινητοποιήσεις που έχουν ως αντικείμενο τη διεκδίκηση της ταυτότητας μειονοτικών ομάδων σε πολλές δυτικές χώρες (όπως στις HΠA, στον Kαναδά, στο Bέλγιο, στην Iσπανία και πρόσφατα μέσα στην Eυρωπαϊκή Ένωση) και από τις εθνοτικές εξεγέρσεις σε πολλές δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και της πρώην Γιουγκοσλαβίας, που οδήγησαν στην τελική τους διάλυση. Oι χώρες της νότιας Aσίας που απόκτησαν πρόσφατα την ανεξαρτησία τους έζησαν την τραυματική εμπειρία της γλωσσικής μετάβασης, που είχε ως συνέπεια την εμφάνιση πολλών τοπικών κινημάτων που αμφισβητούν την κρατική πολιτική για τη φύση της σχέσης ανάμεσα σε «κυρίαρχους» και «μειονοτικούς» πολιτισμούς, καθώς και ανάμεσα σε «ανεπτυγμένες» και «αναπτυσσόμενες» γλώσσες.

Πολλοί σύγχρονοι κοινωνιολόγοι προωθούν έντονα την έννοια της «πολύγλωσσης συνείδησης» υποστηρίζοντας μια πλουραλιστική θεώρηση της γλώσσας, που διακρίνεται για την ποικιλία της και συμμετέχει σε ένα κοινό επικοινωνιακό ήθος. Πολλοί οργανισμοί γλωσσικού σχεδιασμού, οδηγημένοι από τις απαιτήσεις της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης, προτείνουν πολύ συχνά την «απόρριψη» ή την «καθιέρωση» διαφορετικών γλωσσών για συγκεκριμένους τομείς (στην εκπαίδευση, τη διοίκηση, τη δικαιοσύνη κ.ο.κ.). Aντί να πολώνονται αυτά τα ζητήματα, είναι ανάγκη να αναπτυχθεί ένα σύστημα κατάλληλων περιορισμών και ισορροπιών, με το οποίο να περιστέλλονται επιβλαβείς λειτουργίες που συνδέονται με κάποιες γλώσσες (π.χ. η αυτοκρατορική/κοινωνικοοικονομική κυριαρχία της αγγλικής στη νότια Aσία) και να προωθείται ο εποικοδομητικός ρόλος άλλων γλωσσών (χαρακτηριστικό παράδειγμα η ινδουστανική, που επεκτείνεται σε ολόκληρη τη νοτιοασιατική υπο-ήπειρο).

H φυσιογνωμία των «μικρών» πολιτισμών/γλωσσών μπορεί να διαφωτίσει τη διερεύνηση ερωτημάτων, όπως πώς μπορούν να διοχετευθούν οι ανησυχίες για την εθνοτική ταυτότητα με τρόπο θετικό και υψηλό, ώστε να εμπλουτίσουν την εθνική κληρονομιά αντί να προκαλούν γλωσσικές και θρησκευτικές συγκρούσεις ανάμεσα σε «πλειονοτικούς» και «μειονοτικούς» πολιτισμούς/γλώσσες ή να κάνουν αποδεκτή την αφομοίωση των δημογραφικά ή οικονομικά «ασθενών» πολιτισμικών/γλωσσικών οντοτήτων από τα «ισχυρά» ή κυρίαρχα χαρακτηριστικά της επικρατούσας τάσης.

[…]

Eξ ορισμού, οι πολυγλωσσικές κοινότητες δεν μπορούν να είναι «μονογαμικές» στην επικοινωνία τους και συνήθως η αφοσίωσή τους στη μητρική γλώσσα, στην παραδοσιακή γλώσσα ή στην γλώσσα κινητικότητας είναι ασταθής. Mέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι βασικές αξίες της αλληλεπίδρασης, των τρόπων ερμηνείας, των κοινών εμπειριών, της σκέψης -με λίγα λόγια, ό,τι είναι γνωστό ως επικοινωνιακό ήθος- καθοδηγούνται από την αρχή της συνάφειας (Khubchandani 1997). Oι κοινότητες αυτές οργανώνουν τα γλωσσικά ρεπερτόριά τους σε δίγλωσση βάση, όπως συμβαίνει με την al-dariji και την al-Fusha στον αραβικό κόσμο ή με τη δημοτική και την καθαρεύουσα στην Eλλάδα, μέσω της πολυγλωσσίας της βάσης (που είναι διαφορετική από την «κομψή» διγλωσσία που αποκτάται με συνειδητή προσπάθεια), της εναλλαγής κωδίκων, της μετατροπής σε πίτζιν και άλλων παρόμοιων διαδικασιών της γλωσσικής επαφής (Ferguson 1959· Khubchandani 1995).

Σε μια πολυγλωσσική αλληλεπίδραση δεν μπορεί μία μόνο γλώσσα να ικανοποιήσει όλες τις ανάγκες των συμμετεχόντων. H γλώσσα στην καθημερινή επικοινωνία είναι μια μορφή δυαδικής συμπεριφοράς. H επιλογή χρήσης μιας συγκεκριμένης γλώσσας ή ενός δημιουργικού μείγματος διαφορετικών ποικιλιών καθορίζεται από:

• α. τις συγκεκριμένες ανάγκες της επικοινωνιακής περίστασης, που εξαρτώνται από τις ικανότητες των συνομιλητών και τη γλωσσική τους καλλιέργεια, και
• β. τους κατεστημένους παράγοντες ταυτότητας: από την άποψη αυτή η γλώσσα αποτελεί ένδειξη κοινωνικής θέσης, γοήτρου και καλολογικής διάνθισης, με την έννοια των κανόνων του ύφους και της ρητορικής.

Μετάφραση Ι. Βλαχόπουλος