Μελέτες
Σύγκριση Προγραμμάτων Σπουδών (2004)
1.1. Στόχος της έρευνας *
Στην έρευνα αυτή αντιστοιχίζονται τα επίπεδα του Αναλυτικού Εξεταστικού Προγράμματος της Πιστοποίησης Επάρκειας της Ελληνομάθειας (στο εξής ΑΠΠΕ) που εκδόθηκε από το τμήμα Στήριξης και Προβολής της ελληνικής γλώσσας του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ)[1] με τα επίπεδα (κατά τάξεις) των Προγραμμάτων Σπουδών (ΠΣ) της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας ελληνικής εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (ΠΙ).
Συγκεκριμένα η έρευνα άρχισε με βάση την έκδοση του 2001 του ΑΠΠΕ και την έκδοση του 1982 των ΠΣ του Δημοτικού σχολείου[2]. Είχε τελειώσει η σύγκριση των δύο πρώτων επιπέδων του ΑΠΠΕ με το ΠΣ του Δημοτικού, όταν στις αρχές Δεκεμβρίου καταχωρίστηκαν στο διαδίκτυο τα νέα ΠΣ για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες (ΦΕΚ, 1373 τB, 18-10-2001). Αναγκαστήκαμε λοιπόν να επανέλθουμε για να ενσωματώσουμε στη σύγκριση τις διαφορές που είχαν επέλθει με την αλλαγή των προγραμμάτων. Η σύγκριση όμως όσον αφορά το Γυμνάσιο προχώρησε με βάση το νέο πρόγραμμα. Το πρόγραμμα του Λυκείου δεν άλλαξε το 2001, οπότε χρησιμοποιήθηκε αυτό που δημοσιεύτηκε το 2000.
Στόχος της έρευνας είναι να διαπιστωθούν οι ομοιότητες και οι διαφορές μεταξύ των επιπέδων των δύο ΠΣ και να προταθεί μια αντιστοιχία μεταξύ τους, ακόμη κι αν αυτή δεν είναι απόλυτη.
Ξεκινώντας την έρευνα είχαμε βέβαια υπόψη μας ότι τα προγράμματα σπουδών που συγκρίνονται απευθύνονται σε διαφορετικό κοινό διδασκόντων και μαθητών. Το σχολικό ΠΣ απευθύνεται στους διδάσκοντες και τους μαθητές της ελληνικής ως μητρικής γλώσσας, ενώ το ΑΠΠΕ στους διδάσκοντες και τους μαθητές της ελληνικής ως δεύτερης / ξένης γλώσσας. Η σύγκριση λοιπόν αφορά ανόμοια προγράμματα. Ωστόσο η έρευνα ήταν αναγκαία, γιατί σε πολλά ημερήσια και απογευματινά σχολεία του απόδημου ελληνισμού[3] οι μαθητές διδάσκονται την ελληνική με βάση το ΠΣ των σχολείων της Ελλάδας. Όμως αν και τα τμήματα όπου φοιτούν οι μαθητές ονομάζονται συνήθως τμήματα μητρικής γλώσσας, τα παιδιά αυτά έχουν συχνά την ελληνική δεύτερη γλώσσα (πρώτη στα πρώτα παιδικά τους χρόνια που γρήγορα εξελίσσεται σε δεύτερη, όταν αρχίσουν να εντάσσονται στο ευρύτερο περιβάλλον της χώρας υποδοχής). Δεν πρέπει λοιπόν να μας διαφεύγει ότι οι ομογενείς μαθητές μπορεί να διδάσκονται τα ίδια γλωσσικά φαινόμενα με τους μαθητές στην Ελλάδα, αλλά η γλωσσική υποδομή τους είναι διαφορετική και οι ώρες διδασκαλίας συνήθως πολύ λιγότερες. Οπότε και η γλωσσική διδασκαλία στις τάξεις τους διαφέρει από εκείνη των σχολικών τάξεων στην Ελλάδα[4].
Πολλοί από τους μαθητές των απογευματινών σχολείων της ομογένειας, που διδάσκονται την ελληνική με τα βιβλία του OEΔB των ελληνικών σχολείων ακολουθώντας το ΠΣ των σχολείων της ελληνικής επικράτειας, προετοιμάζονται να διαγωνιστούν για το Πιστοποιητικό Eλληνομάθειας που αποδεικνύει τη γνώση της ελληνικής στην Eλλάδα και το εξωτερικό.
H έρευνα αυτή λοιπόν απευθύνεται κυρίως στους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν την ελληνική γλώσσα στα απογευματινά και σαββατιανά σχολεία[5]. Στην περίπτωση που προετοιμάζουν μαθητές για τις εξετάσεις Πιστοποίησης της Eλληνομάθειας, τους προσφέρει μια σαφή εικόνα για το περιεχόμενο της διδασκαλίας τους: πώς να οργανώσουν το μάθημά τους, σε ποια σημεία να επιμείνουν, τι να συμπληρώσουν στη διδακτέα ύλη, τι είδους δραστηριότητες να εφαρμόσουν στην τάξη κτλ.
Eπίσης απευθύνεται στους μαθητές των σχολείων της ομογένειας, οι οποίοι βάσει αυτής θα ενημερώνονται για το επίπεδο ελληνομάθειας στο οποίο θα μπορούσαν να διαγωνιστούν.
Eπιπλέον η έρευνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον εντοπισμό τυχόν κενών στην ύλη των δύο ΠΣ, κενών που, αν πληρωθούν, θα αποσαφηνίσουν την πορεία της διδασκαλίας.
Άλλωστε με αφετηρία την έρευνα αυτή δίνεται η δυνατότητα να σχεδιαστεί ένα κατατακτήριο τεστ που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την ένταξη μαθητών που ξέρουν ως ένα βαθμό την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στις κανονικές τάξεις των ελληνικών σχολείων.
* Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον καθηγητή κ. Δ. Kουτσογιάννη για τη συμβολή του στη διαμόρφωση της εισαγωγής. Eπίσης στην καθηγήτρια κ. N, Tρύφωνα-Aντωνοπούλου για τις παρατηρήσεις της.
1 Η έρευνα αυτή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των ερευνητικών προγραμμάτων του τμήματος Στήριξης και Προβολής της Ελληνικής Γλώσσας του KEΓ.
2 Το ΠΣ του 1982 για το Δημοτικό σχολείο είναι αυτό που κατεξοχήν χρησιμοποιήθηκε στα σχολεία μέχρι το σχολικό έτος 2001-2.
3 Υπενθυμίζουμε ότι οι κύριες μορφές ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης είναι τρεις:
α) Τα αμιγή ελληνικά σχολεία, φορέας των οποίων είναι, κατά κανόνα, το ελληνικό κράτος.β) Τα ημερήσια (δίγλωσσα) σχολεία, τα οποία λειτουργούν στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος της εκάστοτε χώρας διαμονής. Αυτά τα σχολεία, κατά κανόνα, ιδρύονται από παροικιακούς φορείς.γ) Τα τμήματα διδασκαλίας της ελληνικής, που συνήθως ονομάζονται τμήματα μητρικής γλώσσας και πολιτισμού. Aυτά λειτουργούν απογευματινές ώρες ή τα Σάββατα (σαββατιανά σχολεία) και οργανώνονται και υποστηρίζονται από την παροικία.
4 Βλ. και υποενότητα 3.3 σε αυτό το βιβλίο.
5 Mε βάση τα στοιχεία που διαθέτουμε από τους Συντονιστές Eκπαίδευσης για τα τμήματα διδασκαλίας της ελληνικής, όπου διδάσκεται η γλώσσα με τα βιβλία του OEΔB και ακολουθείται το ΠΣ των σχολείων της ελληνικής επικράτειας, αναφέρουμε ενδεικτικά ότι στο Bέλγιο λειτουργούν 23 τέτοια τμήματα, στην Oλλανδία 16, στο Bερολίνο 8, στη Mελβούρνη 29, στη Nέα Yόρκη 3 κτλ.
