ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ Μια πάπια, μα ποια πάπια;

Επιφυλακτικότητα απέναντι στους μετασχηματισμούς στην Ευρώπη και τον κόσμο

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΛΤΣΟΣ

Επιμένω να μην κατανοώ τους μετασχηματισμούς εκείνους που επιβάλλουν στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης την ιστορική μας υπαγωγή στις καινοτομίες της εποχής ως "πολιτών" του κόσμου ή, έστω, της Ευρώπης.

Γνωρίζω επίσης πως οι πικραμένες εγκλήσεις των κομμουνιστών ή η "ηθική της αριστεροσύνης", περιπλέκουν τις αντιδράσεις μου. Από τη μια, πρέπει να αναγνωρίσω τα θετικά (μεγάλες διαδηλώσεις, το "πλήθος" ως υποκείμενο της Ιστορίας), και από την άλλη να εξηγήσω γιατί η εποχή εξωθεί στην επιστροφή του σημαντικότερου από τα αποτελέσματα των ιδεολογικών διεργασιών και των πολιτικών συγκρούσεων: του έθνους. Γι' αυτό δεν ισχυρίζομαι πως η θεραπεία για τις αντιφάσεις μου δεν υπάρχει.

Εγώ δεν είμαι έτοιμος για θεραπεία, δηλαδή ένταξη σε κοινότητα. Ακόμη και όταν αυτή η τελευταία αργεί. Διότι, ο ανομολόγητος κομμουνισμός, σήμερα εγγεγραμμένος στην προσίδια αεργία, ευτυχώς υπάρχει: είναι ο "κομμουνισμός" της Γένοβα και όχι ο κομμουνισμός των επαγγελματιών των κομμάτων. Και φυσικά, όταν λέω "Γένοβα", εννοώ ισότιμη έκθεση του ενός προς τον άλλον, όχι κατίσχυση ή λογοδοσία, επιρροή ή ενεχοποίηση, αλλά αυτοκατάλυση και αυτογνωσία. (Έχω στον νου μου τον αριστερό διανοητή Αριστείδη Μπαλτά).

Επιμένω λοιπόν να είμαι επιφυλακτικός τόσο στο: "πρώτα η Ευρώπη" όσο και στο: "τελευταία". Αλλά ποια πάπια;

Διότι η Ευρώπη ολοκληρούμενη, ολοκληρώνει πρωτίστως τη διεθνή αλληλεγγύη του κεφαλαίου κατά της φτώχειας. Η Ενωμένη Ευρώπη εκτός από "ευρώ", σημαίνει σωτηρία του καπιταλισμού από τον εαυτό του. Δηλαδή, περιορισμό των αυτοματισμών της οικονομίας της αγοράς, υπέρ της οικονομίας της αγοράς, από ένα κράτος της αγοράς υπό μορφήν ανώνυμης εταιρείας.

Σημαίνει κυρίως, αυθαίρετη διανομή του πλούτου, φτώχεια μέσα στην αφθονία αλλά και αφθονία μέσα στην αφθονία των λίγων που διαχειρίζονται πόρους διαχειριζόμενοι τη διαχείριση.

Θέλω τώρα να πω γιατί παρά τη γενικευμένη αισιοδοξία για τη θεσμική ενότητα της Ευρώπης, η ίδια η ευρωπαϊκή λεγόμενη πολιτική των ευρω-κυριών με ταγιέρ και των διπλωματών με ζαρτιέρες δεν μπορεί να είναι ενιαία, παρ' ότι η Ευρώπη ενώνεται και διευρύνεται.

Πρώτον, διότι η πολιτική των πολιτικών δεν ενδιαφέρεται για την "κοινωνία των πολιτών", πλην κοσμικών εκδηλώσεων στη Β' Πειραιώς.

Δεύτερον, διότι η ίδια η πολιτική εξ ορισμού, είναι τοπική και συγκυριακή. Το "μαζί" των πολιτικών της πολιτικής δηλώνει το "μεταξύ" τους, τώρα! Και το δια-μεσολαβητικό της διάβημα - το δια-σταυρούμενο των ταυτοτήτων - συγκαλύπτει το διεσπαρμένο των διαφορών.

Αν λοιπόν, η πολιτική ενέχει την έννοια του σκανδάλου είναι γιατί η δράση της διέπεται από μια λογική που διαχειρίζεται την ορθολογικότητα των ανορθόλογων χιασμάτων ταυτότητας και διαφοράς, της διαφωνίας εν γένει, της απουσίας, κυρίως, θεμελίου.

Και εάν η πολιτική στη θεσμική της εκδοχή φαίνεται να υπερασπίζεται την ταυτότητα, δεν την υπερασπίζεται η κουλτούρα. Ίδιον της τελευταίας είναι το ανοίκειο μιας διαφοράς από τον εαυτό της, προκειμένου να μη γίνει πολιτιστική πολιτική των υπουργείων του Πολιτισμού και πολιτιστικών θεσμών όπως, για να μην ξεχνιόμαστε, ο θεσμός των κρατικών λογοτεχνικών βραβείων, τη μαγιονέζα του οποίου "έκοψε" η υπό την προεδρία μου, επιτροπή, βραβεύοντας στο "γράμμα" των υπό κρίσιν έργων, το "πνεύμα" τους. Καταργώντας τρόπον τινά τη διάκριση "γράμματος" - "πνεύματος" και αποδίδοντας στην κρίση το ισχυρότερο κριτήριο: το "τρόπον τινά". Μου προξενεί κατάπληξη η απορία του Παντελή Μπουκάλα στον "Πολίτη" του Ιανουαρίου για το κατά πόσον η επιτροπή βράβευσε το "πνεύμα ή σκέτο το γράμμα" (sic) των κειμένων του Α. Μπαλτά: Ελπίζω να αντιλαμβάνεται ο αρθρογράφος της "Καθημερινής" ότι η εκκρεμότητα αυτού του "αφελούς", όπως ο ίδιος το χαρακτηρίζει, ερωτήματος ενισχύει τη νομικίστικη διάκριση του "γράμματος" από το "πνεύμα" προς όφελος πάντοτε του νόμου, διότι ο νόμος εφευρίσκει και το "γράμμα" και το πνεύμα.

Αυτήν ακριβώς τη διάκριση-επιχείρημα των εμπειρογνωμόνων, ένας πολιτικός, "διεγέρτης ενεργειών", όπως θα έλεγε ο Γκράμσι, οφείλει να την εξαλείψει "παρα-νομώντας".

Εξηγώ προς άρσιν παρεξηγήσεων την έννοια της "παρα-νομίας" αναφερόμενος - για όσους το καταλάβουν - στην καταστατική παρα-νομία του νόμου, εφ' όσον ο νόμος δεν περιλεμβάνεται μεταξύ των αντικειμένων και των υποκειμένων του νόμου.

Αναφέρομαι επίσης στην ενδεχομενικότητα που τον καθορίζει παρά την κανονιστικότητα που ελκύει, πράγμα που θέτει το "παρά-νομο" στην καρδιά του νόμου δίνοντας έτσι στον διεγέρτη πολιτικό και όχι στον εμπειρογνώμονα επαγγελματία, τη δυνατότητα να επαναφέρει το πολιτικό ως απόφαση και επινόηση του εαυτού του, όχι βέβαια στο θεσμικό αλλά στο βιοπολιτικό πεδίο. Γι' αυτό θα μιλήσω προσεχώς. Προς το παρόν, για την "ουσία" του νόμου και κατ' επέκτασιν για την "ουσία" της θεσμικής πολιτικής (και της αριστεροσύνης), αντιγράφω: "Σαν τέτοια, σαν αλήθεια χωρίς αλήθεια, περιφρουρεί τον εαυτό της, προφυλάσσει τον εαυτό της χωρίς να το κάνει, φρουρούμενη από έναν φύλακα που δεν φυλάει τίποτα, η πόρτα παραμένει ανοικτή - ανοικτή στο τίποτα. Όπως η αλήθεια, ο νόμος είναι η ίδια η φρούρηση, μόνον η φρούρηση".

Οπότε και πάλι, ο γλωσσοδέτης: μια πάπια, μα ποια πάπια. Δεμένη γλώσσα, δηλαδή, παρ' ότι νομίζουμε πως κατέχουμε το κλειδί όλων των λέξεων.