Οσο καθυστερούν οι σωτήρες Πρόλογος

ΠΕΡΙ στοιχημάτων χθες ο λόγος. Φίλε μαθητή της Δευτέρας Τάξης του Γυμνασίου, το βιβλίο που έχεις στα χέρια σου αντιστοιχεί στο πρώτο μάθημα Γυμνασιακής Φυσικής. Αναφερθήκαμε, μεταξύ άλλων, και στη μεγάλη πρόκληση του Άρη "για επιστροφή στη ζωή". Ως εκ τούτου, οι συγγραφείς του βιβλίου, έκαναν προσπάθεια ανάμεσα στα άλλα, να καλυφθεί και η χαμένη ευκαιρία από την έλλειψη του μαθήματος Φυσικής στην Πρώτη Τάξη του Γυμνασίου. Οφείλουμε σήμερα να επεκταθούμε λίγο περισσότερο.

Το βιβλίο στηρίχθηκε σε ορισμένες γενικές αρχές οι οποίες, κατά τη γνώμη των συγγραφέων, πρέπει να κατευθύνουν τη διδασκαλία των μαθημάτων που σχετίζονται με τις Φυσικές Επιστήμες στο Γυμνάσιο.

Αγωνιστικά αυτό διαβάζεται και μεταφράζεται πολύ απλά ως την εύλογη επιστροφή της ομάδας στον ποδοσφαιρικό χάρτη της Α' εθνικής.

Η Γυμνασιακή μόρφωση έχει σκοπό να δημιουργήσει ελεύθερους και σκεπτόμενους πολίτες και όχι να προετοιμάσει κατόχους εξειδικευμένης γνώσης. ΕΙΝΑΙ το πρώτο κι αναγκαίο βήμα για τον ιστορικό σύλλογο. Στον στόχο αυτό οφείλει να αποβλέπει και η διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στο Γυμνάσιο. Οποιαδήποτε άλλη εξέλιξη θα αποτελέσει την καταστροφή. Η γνωριμία και τελικά η γνώση της Φυσικής πραγματικότητας συμβάλλει σημαντικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων ανθρώπων. Δεν αρκεί, όμως, από μόνο του το εισιτήριο της επιστροφής για να εξασφαλίσει προοπτική και συνέχεια.

Οι Φυσικές Επιστήμες διδάσκουν: (α) την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό στον ορθό λόγο και την κριτική σκέψη, (β) την αξία του μέτρου στη σκέψη και την πράξη, (γ) τον σεβασμό της Φύσης και των πόρων της, (δ) την αξία της εμπειρικής γνώσης και της επιστημονικής παρατήρησης, (ε) τη μετριοφροσύνη του ανθρώπου μπροστά στην απεραντοσύνη και την πολυπλοκότητα του Σύμπαντος. (στ) τη μοναδικότητα του ανθρώπου ως βιολογικού φαινομένου και (ζ) την αξία της επιστημονικής έρευνας ως στοιχείου πολιτισμού και προόδου στην κοινωνία.

Τα πρόσφατα παραδείγματα συνυπογράφουν την ανάγκη για βήματα μπροστά.

Παράλληλα με τις αξίες αυτές, η διδασκαλία της Φυσικής οφείλει να εξοικειώσει τον νέο άνθρωπο με το τεχνολογικό του περιβάλλον, τόσο στον μικρό, καθημερινό του περίγυρο όσο και στον πλανήτη ολόκληρο, σήμερα μάλιστα που οι εφαρμογές των Φυσικών Επιστημών έχουν οδηγήσει σε μια νέα Τεχνολογική Επανάσταση των Επικοινωνιών με ραγδαίες επιπτώσεις στην κοινωνία μας.

Μελετημένα από τώρα.

Η Ιστορία του Πολιτισμού έχει δείξει ότι η εξέλιξη των Φυσικών Επιστημών ακολουθείται πάντοτε από αξιοθαύμαστες τεχνολογικές εφαρμογές οι οποίες έρχονται να αλλάξουν τη ζωή των κοινωνιών προς το καλύτερο, δημιουργούν όμως και ορατούς κινδύνους για τον άνθρωπο.

Γι' αυτό είδαμε με καλό μάτι, μερικές από τις πρωτοβουλίες που προετοιμάζουν οι άνθρωποι της ΠΑΕ, ώστε να εξασφαλιστεί "η επιστροφή στο μέλλον", όπως σχολίαζε εύστοχα η "Μ Sports" στο χθεσινό της φύλλο.

Η βιομηχανική μόλυνση του περιβάλλοντος, τα όπλα μαζικής καταστροφής, οι υπερβολές της γενετικής μηχανικής, αποτελούν παραδείγματα ανησυχητικών αποκλίσεων της Τεχνολογίας από την πραγματική πρόοδο της κοινωνίας.

ΧΩΡΙΣ αυτές, λογικά, θα έχουμε μια από τα ίδια.

Η διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στο Γυμνάσιο μπορεί να προετοιμάσει συνειδητούς πολίτες που θα βασίζουν την κριτική τους και την αντίστασης τους στις επικίνδυνες αποκλίσεις της τεχνολογίας, στην πραγματική γνώση και όχι στη φοβία και την υπερβολή.

Και ίσως και χειρότερα.

Με τις σκέψεις αυτές ως οδηγό, επεξεργασθήκαμε την ύλη του βιβλίου όπως ορίζεται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα.

Μονόδρομος για να υπάρχει οικοδόμημα με προϋποθέσεις στήριξης, αποτελεί η ανάπτυξη του μάρκετινγκ σε υψηλό βαθμό.

Επειδή η γνώση της Φυσικής ολοκληρώνεται στο εργαστήριο, γίνεται φανερό ότι η διδασκαλία του μαθήματος πρέπει να συμπληρώνεται με σειρά πειραματικών εργασιών στο Σχολείο, στα θέματα που επεξεργάζεται η ύλη του βιβλίου.

Πώς αλλιώς μπορούν να προσελκυσθούν έσοδα, "οικονομικό οξυγόνο";

Οι ρόλοι του βιβλίου και του εργαστηρίου είναι συμπληρωματικοί και το ένα δεν μπορεί να αντικαταστήσει το άλλο.

Οι… σωτήρες τελευταία δεν περνούν από το Χαριλάου.

Για τον λόγο αυτό αποφύγαμε τη λεπτομερή περιγραφή πειραμάτων στο «βιβλίο του μαθητή» και επιμείναμε στην εξήγηση των εμπειρικών φαινομένων, εισάγοντας σταδιακά τις βασικές έννοιες και τις βασικές αρχές της Φυσικής.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, απαιτείται η αξιοποίηση της δεξαμενής που λέγεται λέσχη (άσχετα με τα όσα καλά ή άσχημα έχουν ειπωθεί για τον σκοπό και τη δυναμική της), προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της οικονομικής αυτάρκειας.

Προσπαθήσαμε να αναδείξουμε την ενότητα που κυριαρχεί στη Φύση και την οικονομία που υποκρύπτεται κάτω από την πολλαπλότητα και ποικιλία των φυσικών φαινομένων.

Ο κόσμος όμως, θέλει και να δει κάτι πρώτα για να πεισθεί.

Χρησιμοποιούμε, για τον σκοπό αυτό, ως ενοποιητικό στοιχείο, καταρχήν την έννοια της ενέργειας και τελικά τις γενικές αρχές οργάνωσης της ύλης στο μικροσκοπικό επίπεδο.

Επίσης, σημαντικό σημείο αποτελεί η εκμετάλλευση του γηπέδου Χαριλάου, όποτε κι αν γίνει, που ΠΡΕΠΕΙ κάποτε να γίνει, με την ολοκλήρωση των έργων.

Χρησιμοποιήσαμε μόνο τις αναγκαίες μορφές μαθηματικής διατύπωσης και ο τρόπος γραφής του βιβλίου στηρίχθηκε σε απλές παρατηρήσεις και εικόνες καθώς και στην προσδοκία ότι θα υπάρχει ένας συνεχής διάλογος ανάμεσα σε σ' ένα και τον καθηγητή σου.

ΑΥΤΑ λέει η θεωρία.

Η 1η Ενότητα περιλαμβάνει μια σύντομη ιστορική αναδρομή στις Φυσικές Επιστήμες και μία γενική παρουσίαση της μεθοδολογίας των Φυσικών Επιστημών.

Όπως λέει, επίσης, ότι ο Αρης θα συνεχίζει να περιμένει λύσεις σωτηρίας από γνωστούς ή άγνωστους επιχειρηματίες, οι οποίοι θέλουν να εμπλακούν, αλλά δεν τους αφήνουν…

Επίσης, γίνεται μια πρώτη γνωριμία με το εργαστήριο της Φυσικής και παρουσιάζονται στοιχεία μέτρησης μεγεθών κατά τη διάρκεια ενός πειράματος.

Όσο για την πράξη;

Τέλος, αναφέρονται παραδείγματα επεξεργασίας των μετρήσεων που προέκυψαν από πειράματα.

Παραμένει μια ομάδα που παλεύει για την αποκατάσταση της αξιοπρέπειας που χάθηκε για τους λίγο- πολύ γνωστούς λόγους, με μοναδικό στήριγμα τον κόσμο της.

Στη 2η Ενότητα εισάγονται οι έννοιες θερμοκρασία και θερμότητα. Περιγράφονται θερμικά φαινόμενα π.χ. η θερμική διαστολή και η αλλαγή κατάστασης καθώς και τρόποι διάδοσης της θερμότητας. Συγχρόνως, γίνεται προσπάθεια ενιαίας ερμηνείας αυτών των φαινομένων μέσω της έννοιας του μορίου.

Στην 3η Ενότητα, αρχικά, παρουσιάζεται η σχέση του φωτός με την ενέργεια. Κατόπιν, περιγράφεται ο τρόπος διάδοσης του φωτός και παρουσιάζονται τα φαινόμενα της ανάκλασης και της διάδοσης του φωτός. Περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο σχηματίζονται είδωλα, σε καθρέφτες και σε φακούς ματιού και την κατασκευή οπτικών οργάνων. Τέλος, περιγράφεται το φαινόμενο ανάλυσης του φωτός. Συγχρόνως, γίνεται προσπάθεια να περιγραφούν τα φαινόμενα διάδοσης του φωτός με τη βοήθεια της αρχής του ελάχιστου χρόνου.

Στην 4η Ενότητα, περιγράφονται οι μαγνητικές ιδιότητες της ύλης και της μαγνητικής δύναμης. Εισάγεται η έννοια της μαγνητικού πεδίου. Περιγράφονται ηλεκτρικά φαινόμενα ιδιότητες της ηλεκτρικής δύναμης και εισάγεται η έννοια του ηλεκτρικού πεδίου. Περιγράφεται ο τρόπος λειτουργίας του ηλεκτρικού κυκλώματος. Τέλος, περιγράφονται φαινόμενα στα οποία ο ηλεκτρισμός συνδέεται με το μαγνητισμό, δηλαδή ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα. Συγχρόνως γίνεται προσπάθεια ερμηνείας των μαγνητικών των ηλεκτρικών και των ηλεκτρομαγνητικών φαινομένων με τη βοήθεια της έννοιας του μορίου.

Στην 5η Ενότητα, παρουσιάζονται πρότυπα της δομής της ύλης και του τρόπου εκπομπής και απορρόφησης του φωτός. Ερμηνεύονται οι ιδιότητες των ρευστών και των στερεών με τη βοήθεια του προτύπου του μορίου, του ατόμου και του ιόντος. Τέλος, συζητείται η αναγκαιότητα επινόησης προτύπων για την ερμηνεία γνωστών φυσικών φαινομένων και την πρόβλεψη νέων.

Το κείμενο συμπληρώνεται με εικόνες, οι οποίες είναι απολύτως απαραίτητες στην κατανόηση του περιεχομένου του βιβλίου. Παράλληλα με τον κύριο κορμό του βιβλίου, αναπτύσσονται θέματα με τον γενικό τίτλο «Δείτε κι αυτό!» και «Μικρό εργαστήριο». Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος για ελεύθερη μελέτη που αφορούν την ιστορία της Φυσικής, επιστημονικά παράδοξα, εφαρμογές της Φυσικής κ.ά. Στη δεύτερη κατηγορία περιγράφονται σύντομα πειράματα τα οποία εκτελούνται με απλά μέσα είτε στην αίθουσα διδασκαλίας είτε στο σπίτι. Τέλος, υπάρχουν ερωτήσεις με τις οποίες ελέγχεται η εμπέδωση του περιεχομένου.

Οι Συγγραφείς