Η ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Πτήσεις αγγέλων με… διαβολικά μέσα ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Πάνε οι 3.500,στόχος οι 4.000

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΟΥΡΤΟΒΙΚ

Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας έχει γραφτεί σύμφωνα με το νέο αναλυτικό πρόγραμμα της Β’ Λυκείου.

Ένα ακόμα ιστορικό ρεκόρ -το 15ο στη σειρά- κατέρριψε ο Γενικός Δείκτης Τιμών του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών κατά τη χθεσινή συνεδρίαση- Σταθεροποιήθηκε στις 3.466,95 μονάδες, ενισχυμένος κατά 2,18% και με τζίρο συναλλαγών ημέρας που πλησίασε τα 156 δισ.

Από έναν συγγραφέα όπως ο Αλέξης Πανσέληνος, που έχει και την τάση και την ικανότητα να καταπιάνεται με μεγάλα μεγέθη, να δίνει στοχαστικό βάθος στις ιστορίες του και να χρησιμοποιεί τολμηρά, αλλά όχι εξεζητημένα αφηγηματικά τεχνάσματα, θα περίμενε κανείς κάτι όχι λιγότερο από τον Κoυτσό Άγγελο. H δομή και τη συμπεριφορά των αερίων, οι βασικές αρχές της θερμοδυναμικής και η αρχή λειτουργίας των θερμικών μηχανών, το ηλεκτροστατικό, το βαρυτικό και το μαγνητικό πεδίο, η ηλεκτρομαγνητική επαγωγή και κάποιες αρχικές γνώσεις για τα εναλλασσόμενα ρεύματα είναι οι ενότητες που αναπτύσσονται στις σελίδες αυτού του βιβλίου.

ΑΘΗΝΑ.-

Κάτι περισσότερο; Βασική μας επιδίωξη ήταν να γραφτεί ένα βιβλίο όσο το δυνατόν πιο φιλικό στο μαθητή.

Σε νέα υψηλά επίπεδα εκτινάχθηκε ο Γενικός Δείκτης Τιμών στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών, αντιστρέφοντας τις αρχικές πτωτικές τάσεις.

Αυτό χωράει αρκετή συζήτηση. Προσπαθήσαμε να διαπραγματευτούμε τα θέματα με καθαρότητα και λιτότητα και να μην ανοίξουμε δρόμους που το επίπεδο της τάξης δεν επιτρέπει να ακολουθήσουμε μέχρι τέλους.

Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης ήταν να κλείσει στις 3.466,95 μονάδες, κινούμενος ολοταχώς προς το ψυχολογικό "φράγμα" των 3.500 μονάδων.

Ένα νουάρ μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στα χρόνια της Κατοχής; Έγινε προσπάθεια να συνδεθούν τα θέματα φυσικής που πραγματευόμαστε με την καθημερινή εμπειρία των μαθητών.

Έτσι, ο Γενικός Δείκτης, που αρχικά υποχώρησε μέχρι το χαμηλό των 3.347 μονάδων, έκλεισε στο υψηλότερο επίπεδο της ημέρας -και νέο ιστορικό ρεκόρ- ενισχυμένος κατά 2,18%.

Ναι, Ο κουτσός ΄Αγγελος μπορεί να περιγραφεί και έτσι, τουλάχιστον ως προς τη φόρμα του. Τα μαθηματικά του βιβλίου είναι απλά, αντίστοιχα του επιπέδου της τάξης στην οποία απευθύνεται.

Τις αρχικές ρευστοποιήσεις αντικατέστησε το έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον (κυρίως για τη βιομηχανία και τις κατασκευαστικές εταιρίες), το οποίο επεκτάθηκε στη συνέχεια και στους άλλους κλάδους.

Η ιδέα δεν είναι καινοφανής στην πεζογραφία μας.

Για το συμβολισμό ακολουθήσαμε τις προδιαγραφές που τέθηκαν από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

Ειδικότερα, ο τραπεζικός κλάδος (έπειτα από αρχική υποχώρηση) έκλεισε με ενίσχυση της τάξης του 1,02%.

Την εφάρμοσε πέρσι ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης στο Ουζερί Τσιτσάνης, την προτύπωσε, κατά κάποιον τρόπο, το 1998 ο Ανδρέας Αποστολίδης στο Αστυνομικές ιστορίες για πέντε δεκαετίες.

Τα διανύσματα παριστάνονται με παχιά μαύρα γράμματα ενώ τα μέτρα τους με κανονικούς χαρακτήρες.

Όπως επισημαίνεται από πηγές του εσωτερικού και του εξωτερικού, η ρευστότητα στην ελληνική κεφαλαιαγορά παραμένει σε υψηλά επίπεδα, μολονότι οι ξένοι επενδυτές εξακολουθούν να παραμένουν στο περιθώριο, παρατηρώντας τις εξελίξεις και αναμένοντας τη διόρθωση που θα τους επιτρέψει να τοποθετούν σε ευνοϊκότερα επίπεδα.

Δεν παύει, όμως, να είναι μια ενδιαφέρουσα ιδέα.

Έτσι το σύμβολο F παριστάνει το διάνυσμα της δύναμης, ενώ το σύμβολο F το μέτρο της.

Σύμφωνα με χρηματιστές που μίλησαν στο "Επιχειρείν", το θετικό κλίμα το οποίο δημιουργούν οι εκτιμήσεις ξένων και εγχώριων επενδυτών συντηρεί το ανοδικό κλίμα.

Δεν θα επιμείνω εδώ σ' εκείνο που έχω γράψει επανειλημμένα και έχουν εξηγήσει θεωρητικοί επιφανέστεροι από εμένα: ότι οι διάφορες μορφές αστυνομικού αφηγήματος προσφέρουν ένα πρώτης τάξεως όχημα για να διερευνήσει κανείς ζητήματα που δεν απασχολούν τους τυπικούς εκπροσώπους της αστυνομικής λογοτεχνίας.

Στα χειρόγραφα χρησιμοποιείται το σύμβολο [pic].

Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθεί ότι είναι πολλές εκείνες οι επιχειρήσεις που έχουν θετικά σχέδια και καλές επιδόσεις, παρουσιάζοντας στους επενδυτές αξιόπιστα προγράμματα επέκτασης.

Θα προσθέσω μόνον ότι υπάρχει μία απαραίτητη προϋπόθεση: να αγαπάει ο συγγραφέας το είδος που χρησιμοποιεί ως πρόσχημα, δηλαδή να μην το αντιμετωπίζει εντελώς ως πρόσχημα, αλλά να μπορεί να συγκινείται με τέτοιες ιστορίες.

Κάθε κεφάλαιο ξεκινάει με μια ή δυο εισαγωγικές παραγράφους που περιγράφουν το αντικείμενο με το οποίο θα ασχοληθούμε και υπενθυμίζουν κάποιες προγενέστερες βασικές γνώσεις.

Ελληνική "πρωτιά"

Ο Πανσέληνος πληροί αυτή την προϋπόθεση.

Οι βασικές σχέσεις κάθε κεφαλαίου είναι τονισμένες με γαλάζιο φόντο.

Πάντως, η ελληνική αγορά "οδηγείται" επί του παρόντος κυρίως από τις τοποθετήσεις κεφαλαίων Ελλήνων ιδιωτών επενδυτών, οι οποίοι επικεντρώνουν την προσοχή τους σχεδόν σε κάθε μετοχή που νομίζουν ότι έχει μείνει σχετικά "πίσω".

Αλλά οι οφειλές του Κουτσού Άγγελου δεν περιορίζονται στο νουάρ αφήγημα.

Οι αποδείξεις κάποιων σχέσεων που κρίνονται πολύπλοκες έχουν γραφτεί με μικρότερους χαρακτήρες και καλό είναι να μελετώνται σε μια δεύτερη ανάγνωση.

Την ίδια στιγμή, η συμμετοχή των θεσμικών επενδυτών είναι σχετικά περιορισμένη.

Φαίνεται να επεκτείνονται σ' ένα μυθιστόρημα εντελώς διαφορετικού τύπου: το Δόκτωρ Φάουστους του Τόμας Μαν.

Τα λυμένα παραδείγματα υπηρετούν δύο στόχους.

Θα πρέπει, παράλληλα, να επισημανθεί ότι η ελληνική κεφαλαιαγορά διαφοροποίησε χθες τη θέση της από τα ξένα χρηματιστήρια, τα οποία πραγματοποίησαν, στην πλειοψηφία τους, διόρθωση των επιπέδων τους.

Εκεί, ο Διάβολος, που παρουσιάζεται με διάφορες σύγχρονες ανθρώπινες μορφές, κλείνει μια συμφωνία με τον μουσικοσυνθέτη Άντριαν Λέβερκυν: του δίνει έμπνευση και παίρνει ως αντάλλαγμα την υγεία του.

Φέρνουν το μαθητή σε επαφή με τις πραγματικές διαστάσεις των μεγεθών και υποδεικνύουν ένα τρόπο εργασίας για την επίλυση των ασκήσεων.

Εξάλλου, προσοχή πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι η αγορά κινείται με πολύ γρήγορους ρυθμούς, που δεν επιτρέπουν την αφομοίωση των κερδών.

Εδώ, ο Διάβολος, που επίσης αλλάζει κάθε φορά παρουσιαστικό και στιλ, μένοντας ωστόσο σταθερά αναγνωρίσιμος ως ένας κοτσονάτος, επιβλητικός, εκκεντρικός ηλικιωμένος κύριος, ο οποίος συστήνεται με το κάθε άλλο παρά διαβολικό όνομα Αγάθος (αλλά μήπως τέτοια δεν κάνει πάντα ο Διάβολος ή τουλάχιστον η διαβολική ειρωνεία των συγγραφέων;), ο Αγάθος-Διάβολος, λοιπόν, επεμβαίνει πάλι στη ζωή ενός μουσικοσυνθέτη, αυτή τη φορά όμως με πιο πολύπλοκο τρόπο: δεν συναλλάσσεται άμεσα με τον Μίλτο Μπεράτη, τον μουσικό ο οποίος τον ενδιαφέρει, αλλά με τον Ελληνοαμερικανό ιδιωτικό ντετέκτιβ Άγγελο Σωτηρίου, στον οποίο αναθέτει έναντι αδράς αμοιβής την προστασία του Μπεράτη.

Στο τέλος κάθε κεφαλαίου υπάρχει σύνοψη που περιλαμβάνει τα βασικά συμπεράσματα του κεφαλαίου.

Η χθεσινή συνεδρίαση

Ποιο θα είναι το αντάλλαγμα;

Ακολουθούν οι δραστηριότητες, οι ερωτήσεις, οι ασκήσεις και τα προβλήματα.

Όπως επισημάνθηκε και παραπάνω, τις αρχικές ρευστοποιήσεις αντικατέστησε το ενδιαφέρον (κυρίως για τη βιομηχανία και τις κατασκευαστικές εταιρίες), ενδιαφέρον το οποίο βέβαια επεκτάθηκε στη συνέχεια και στους άλλους κλάδους.

Αυτό δεν θα δηλωθεί ποτέ ρητά, αλλά μπορούμε να κάνουμε διάφορες υποθέσεις.

Οι δραστηριότητες είναι απλά πειράματα ή εργασίες που ο μαθητής μπορεί να κάνει στο σπίτι του.

Εξάλλου, σε υψηλά επίπεδα παρέμειναν και σήμερα οι συναλλαγές, καθώς η αξία τους διαμορφώθηκε περίπου στα 156 δισ. δρχ.

Οι κίνδυνοι που απειλούν τον Μίλτο Μπεράτη δεν είναι λίγοι: η κακή υγεία του, τα αντιγερμανικά φρονήματα και η συμμετοχή του στο ΕΑΜ Καλλιτεχνών, ο παράνομος δεσμός του με τη γυναίκα ενός στενού φίλου του, τη γοητευτική Μαρίκα Κανέλλη. Οι ερωτήσεις διαφόρων τύπων προσφέρονται για έλεγχο των γνώσεων στη θεωρία και για κριτική σκέψη πάνω στα θέματα του κεφαλαίου.

Τη μεγαλύτερη συναλλακτική δραστηριότητα παρουσίασε η μετοχή της ΕΣΚΙΜΟ (με 1.677.450 τεμάχια), ενώ ακολούθησε εκείνη της ΠΕΙΡΑΙΩΣ με 1.077.400 τεμάχια.

Ωστόσο, η μεγαλύτερη απειλή γι' αυτόν αποδεικνύεται ότι είναι ο φοβερός Γερμανός διευθυντής ορχήστρας Μπόντο Φρόμπεργκερ, ο οποίος έχει έρθει για να διευθύνει μια παράσταση του Χρυσού του Ρήνου στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Οι ασκήσεις είναι απλές και αναφέρονται σε μια από τις έννοιες που πραγματεύεται το κεφάλαιο.

Από τις 295 μετοχές που διακινήθηκαν, οι 11 παρέμειναν αμετάβλητες, 213 σημείωσαν άνοδο και 71 πτώση.

Ο Φρόμπεργκερ, που γνωρίζει τον Μπεράτη από την εποχή των σπουδών εκείνου στη Γερμανία, τον μισεί θανάσιμα, γιατί τον θεωρεί εκπρόσωπο της "παρακμιακής" μουσικής, και ζητάει αφορμή για να τον εξοντώσει. Τα προβλήματα συνήθως είναι συνθετικά και κάποια από αυτά αυξημένης δυσκολίας.

Στο πλαφόν ανόδου έκλεισαν 74 μετοχές, ενώ στον αντίποδα (με -8,0%) τερμάτισαν οι μετοχές της ΑΛΚΑΡ, της ΙΠΠΟΤΟΥΡ και της ΕΣΚΙΜΟ.

Ο συγγραφέας Αλέξης Πανσέληνος

Στο τέλος κάθε κεφαλαίου θα βρείτε ένα ή δύο ένθετα που δεν αποτελούν μέρος της εξεταστέας ύλης και απευθύνονται σε όσους μαθητές θέλουν να διευρύνουν τις γνώσεις τους.

Στους επιμέρους κλαδικούς δείκτες, ο τραπεζικός έκλεισε στις 7.573,07 μονάδες, σημειώνοντας άνοδο κατά 1,02%.

Μίλτος Μπεράτης, Μπόντο Φρόμπεργκερ.

Στα παραρτήματα του βιβλίου θα συναντήσετε ένα πίνακα με τις βασικές σταθερές που χρησιμοποιήθηκαν, ένα αλφαβητικό ευρετήριο καθώς και ένα λεξιλόγιο όρων.

Ο βιομηχανικός "έκλεισε" στις 2.111,10 μονάδες (+5,05%), ο ασφαλιστικός στις 1.695,59 μονάδες(-0,60%), ο επενδυτικός στις 1.075,45 μονάδες(+0,54%), ο δείκτης των εταιρειών λίζιγκ στις 412,80 μονάδες (+0,31%), των διαφόρων επιχειρήσεων στις 2.566,71 μονάδες (+1,16%), ο κατασκευαστικός στις 969,67 μονάδες (+4,51%), ο δείκτης των εταιρειών συμμετοχών στις 2.603,13 μονάδες (+6,41%), της Παράλληλης Αγοράς στις 310,22 μονάδες (+4,08%) και ο FTSE/ASE 20 στις 2.183,48 μονάδες (+1,21%).

Όπως στο προηγούμενο μυθιστόρημα του Πανσέληνου, το Ζαΐδα ή Η καμήλα στα χιόνια, δύο βασικοί χαρακτήρες απηχούν υπαρκτές μορφές και (φαίνεται να) ενσαρκώνουν, εκτός από τη σύγκρουση ανάμεσα στην καλλιτεχνική παράδοση και την καλλιτεχνική πρωτοπορία, μια αντιπαράθεση Ελλάδας - Δύσης.

Ελπίζουμε ότι θα μας δοθεί η ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με την κριτική των συναδέλφων που θα διδάξουν το βιβλίο και αξιοποιώντας την να το βελτιώσουμε.

Στον τραπεζικό τομέα, η μετοχή της Εθνικής έκλεισε στις 21.300 δρχ., της Ιονικής στις 17.500 δρχ., της Εμπορικής στις 37.450 δρχ., της Εργασίας στις 25.100 δρχ. και της Πίστεως στις 35.200 δραχμές.

Ο Μίλτος Μπεράτης θυμίζει "σκανδαλωδώς" τον Νίκο Σκαλκώτα: καταγωγή από τη Χαλκίδα, φιλάσθενη κράση, σπουδές στη Γερμανία, ατονική μουσική. Αθήνα, Σεπτέμβριος 1999

Στο βιομηχανικό τομέα, η κοινή μετοχή της γαλακτοβιομηχανίας ΔΕΛΤΑ έκλεισε στις 5.859 δρχ., της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης στις 3.000 δρχ., του ΟΤΕ στις 8.050 δρχ., η κοινή μετοχή της Ιντρακόμ στις 18.079 δρχ., της ΑΓΕΤ Ηρακλής στις 7.420 δρχ. και η κοινή μετοχή της τσιμεντοβιομηχανίας ΤΙΤΑΝ στις 23.940 δραχμές.

Ο Μπόντο Φρόμπεργκερ, πάλι, δεν μπορεί παρά να μας φέρει στον νου τον Βίλχελμ Φούρτβαινγκλερ: γιος διάσημου αρχαιολόγου που έκανε ανασκαφές στην Ελλάδα, συνεργασία (αν και όχι ταύτιση) με το χιτλερικό καθεστώς, μεγάλη αντιπαλότητα με τον Τοσκανίνι, νεορομαντισμός.

Οι συγγραφείς…..

Αλλά ούτε ο Φρόμπεργκερ είναι ο Φούρτβαινγκλερ ούτε ο Μπεράτης είναι ο Σκαλκώτας. Ο συγγραφέας, αν δεν παίζει απλώς με τις ομοιότητες ανάμεσα στα φανταστικά και τα υπαρκτά πρόσωπα, ίσως προβάλλει στα πρώτα την ιστορική λογική της στάσης των δεύτερων: ο Φρόμπεργκερ είναι φανατικότερος και αλαζονικότερος "Άριος" από ό, τι ήταν ο Φούρτβαινγκλερ, ο Μπεράτης είναι παθητικότερος, αφελέστερος και πιο decadent από ό,τι ήταν ο Σκαλκώτας. Σε περιόδους σύγκρουσης, τα βασικά χρώματα καταργούν τις αποχρώσεις, ο καλλιτέχνης δεν μπορεί να παραμείνει αθώος. Ο Πανσέληνος γελοιοποιεί την παράσταση που διευθύνει ο υπερφίαλος Φρόμπεργκερ, γελοιοποιεί όμως και τη μουσική του Μπεράτη, γιατί, καθώς τη γνωρίζουμε μόνο μέσα από την περιγραφή του αφηγητή, του Ελληνοαμερικανού ντετέκτιβ Άγγελου Σωτηρίου, μένουμε με την εντύπωση πως ένας πιανίστας κι ένας βιολιστής "διαγωνίζονταν ποιος να βγάλει τις πιο φριχτές παραφωνίες". Η μουσική, που ξέρουμε ότι αποτελεί το δεύτερο πάθος του Πανσέληνου πλάι στη λογοτεχνία, κινείται εδώ ανάμεσα στη ζοφερή υψηλοφροσύνη του βαγκνερικού έπους και την ατονική "βαρβαρότητα". Ας παρατηρήσουμε ότι παρόμοια εξέλιξη έχει και η μουσική του Λέβερκυν, του ήρωα του Τόμας Μαν στο Δόκτωρ Φάουστους.

Η επιλογή ενός Ελληνοαμερικανού ως αφηγητή μιας ιστορίας που τοποθετείται στην κατοχική Αθήνα είναι ιδιοφυές τέχνασμα: ο Άγγελος Σωτηρίου είναι ξένος προς την ελληνική πραγματικότητα, γι' αυτό προσέχει λεπτομέρειες που στους ντόπιους δεν κάνουν καμιά εντύπωση και απορεί για πράγματα που για εκείνους είναι αυτονόητα. αλλά δεν είναι τόσο ξένος ώστε όσα παρατηρεί να του φαίνονται ακατάληπτα ή γραφικά. Ως "Αμερικανάκι", πάντως, κάνει συχνά γκάφες.

Εκτός από αυτό, είναι κουτσός και σεξουαλικά αχρηστευμένος, γιατί στην Αμερική είχε την ατυχή ιδέα να ξελογιάσει την κόρη ενός αρχιμαφιόζου και τιμωρήθηκε ανάλογα. Ο Σωτηρίου, λοιπόν, αν και ντετέκτιβ, είναι ένας ανήμπορος άνθρωπος και η ανημπόρια του συνοψίζει εμβληματικά την καθημερινή πραγματικότητα των Αθηναίων της Κατοχής.

Ο Αλέξης Πανσέληνος "γεμίζει" λίγα οικοδομικά τετράγωνα στο κέντρο της Αθήνας με αγέρωχους Γερμανούς, φοβισμένους Αθηναίους νοικοκύρηδες, μαυραγορίτες, αντιστασιακούς διανοούμενους, ερωτικά τρίγωνα, εκπορνευόμενα ανήλικα κορίτσια και νέες γυναίκες, πτώματα λιμοκτονημένων, εφόδους της Γκεστάπο

Έχει όμως, χάρη σ' ένα σκεύασμα του κυρίου Αγάθου, μια μαγική ικανότητα: μπορεί να πετάει όποτε το απαιτεί η περίσταση. Αυτή η παρεμβολή του εξωλογικού στοιχείου, που συναντάμε και σε προηγούμενα έργα του Πανσέληνου, αλλά εδώ είναι πιο "ρεαλιστική" (ενσωματωμένη στην υλική πραγματικότητα), μπορεί να ξενίσει. Πόσες φορές, όμως, δεν έχουμε πει μέσα μας "Αχ, να μπορούσα να πετάξω, για να εμποδίσω το τάδε, για να αποφύγω το δείνα, για να δω τι συμβαίνει τώρα εκεί πέρα"; Ε, οι πτήσεις του Άγγελου γίνονται με τα φτερά που φυτρώνουν από αυτή τη λαχτάρα! Όπως το μαγικό φίλτρο που κάνει τον Αστερίξ ανίκητο, δεν είναι έκφραση δύναμης, αλλά αδυναμίας. Τα θαύματα τα χρειάζονται οι απελπισμένοι.

Η πολυκατοικία όπου μένουν ο Άγγελος Σωτηρίου, το ζεύγος Κανέλλη και άλλα πρόσωπα της ιστορίας βρίσκεται στην οδό Γενναδίου (όπως και ο "Κέδρος", ο εκδοτικός οίκος του Πανσέληνου). Το γραφείο του ντετέκτιβ δυο βήματα πιο κάτω, στην οδό Γαμβέτα. Η Λυρική Σκηνή δυο βήματα πιο πάνω, στην Ακαδημίας. Το σπίτι του Μπεράτη λίγο πιο πέρα, στα Εξάρχεια. Με σχεδόν μόνες εξαιρέσεις δύο επισκέψεις στα Λεμονάδικα του Πειραιά, μία σ' ένα μπορντέλο της Τρούμπας και μία στο άντρο των Χιτών, στο Θησείο, ολόκληρη η ιστορία ξετυλίγεται ανάμεσα σε λίγα οικοδομικά τετράγωνα. Αυτό τον στενό χώρο ο συγγραφέας καταφέρνει να τον διαστείλει, και μάλιστα με άξονα μια πλοκή μάλλον ισχνή τελικά, γεμίζοντάς τον με αγέρωχους Γερμανούς, φοβισμένους Αθηναίους νοικοκύρηδες, μαυραγορίτες, αντιστασιακούς διανοούμενους, υποσιτισμένους μουσικούς, ερωτικά τρίγωνα, εκπορνευόμενα ανήλικα κορίτσια και νέες γυναίκες, πτώματα λιμοκτονημένων, κατοχικές βεγγέρες, εφόδους της Γκεστάπο.

Προς τι όλα αυτά;

Στον βάναυσο, ιμπεριαλιστικό μεσσιανισμό του Φρόμπεργκερ και στην πιο ήπια, αποδεκτική στάση του Μπεράτη αισθάνεται κανείς κάτι περισσότερο από μια διαφορά ατομικής προσωπικότητας, αισθάνεται μια διαφορά πολιτισμικού ήθους.

Αλλά, κατά τη γνώμη μου, τόσο ο Φρόμπεργκερ όσο και ο Μπεράτης είναι πολύ επίπεδοι χαρακτήρες για να ενσαρκώσουν τη σύγκρουση ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς πολιτισμούς ή δύο διαφορετικές καλλιτεχνικές παραδόσεις. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι είναι οι πιο αδύναμοι, δραματουργικά, χαρακτήρες του βιβλίου. Ο θυμωμένος διάλογός τους, που διεξάγεται αναγκαστικά μέσω ενός τρίτου, του ντετέκτιβ, δεν έχει το βάθος που είχαν οι διάλογοι μεταξύ Περτλ/Μότσαρτ και Ροϊλού/Σολωμού στη Ζαΐδα. Άλλωστε ο συγγραφέας, όπως ήδη είπαμε, φαίνεται να απορρίπτει τις αντιλήψεις και των δύο περί τέχνης.

Έτσι, το κύριο βάρος πέφτει στα υπόλοιπα πρόσωπα, που είναι γενικά πειστικότερα. Και παρατηρούμε εδώ κάτι ενδιαφέρον. Όλοι αυτοί οι τύποι δεν περιγράφονται όπως θα φαίνονταν στην εποχή τους, αλλά μάλλον με τη μορφή προς την οποία έτειναν και η οποία θα αποκρυσταλλωνόταν μετά τον πόλεμο. Οι μαυραγορίτες και οι δωσίλογοι έχουν ήδη τα χαρακτηριστικά μιας νέας ολιγαρχίας. Οι "αντιστασιακοί" διανοούμενοι που συγκεντρώνονται στο σπίτι των Κανέλληδων μοιάζουν περισσότερο με σημερινούς κουλτουριάρηδες, φαφλατάδες και οπορτουνιστές μικροαστούς. Οι Χίτες του Θησείου δίνουν μάλλον την εικόνα παρακρατικών στοιχείων του '50 και του '60, βέβαιων για τη σταθερότητα της θέσης και των προνομίων τους. Οι πόρνες, επαγγελματίες ή ερασιτέχνισσες, είναι οι αμοράλ, "απενοχοποιημένες" πόρνες της σημερινής εποχής.

Σ' αυτό το ελάχιστα ελκυστικό κοινωνικό φάσμα υπάρχει μόνον ένας αγνός λαϊκός άνθρωπος: η υπηρέτρια των Κανέλληδων Κωνσταντίνα. Και αυτός ακριβώς ο άνθρωπος πρέπει να θυσιαστεί, για να εξευμενιστεί ο θηριώδης Φρόμπεργκερ και να γλιτώσει ο Μπεράτης. Αυτό είναι το αντάλλαγμα για την προστασία που προσφέρει ο Αγάθος-Διάβολος στον μουσικοσυνθέτη. Το τελευταίο κύτταρο που έχει μείνει απρόσβλητο από τον "ιό Φρόμπεργκερ", από την αλλοτρίωση του κοινωνικού σώματος, πρέπει να προσβληθεί και αυτό, για να ολοκληρωθεί η άλωση της παραδοσιακής Ελλάδας από το πνεύμα της σύγχρονης εποχής.

Έτσι τουλάχιστον μπόρεσα να οργανώσω εγώ τις εντυπώσεις μου από τον Κουτσό Άγγελο. Δεν αμφιβάλλω, ωστόσο, ότι μπορούν να υποστηριχτούν και άλλες ενδιαφέρουσες αναγνώσεις. Χρειάζεται άραγε να θυμίσω ότι αυτό είναι ένα βασικό γνώρισμα των καλών μυθιστορημάτων;