Περί τηλε-κακοκαιρίας

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ο Σπανέας

"Το είπε η τηλεόραση, άρα πρέπει να λάβω τα μέτρα μου"

γκάλοπ 2003

5. Με τα προδρομικά ποιήματα συνδέεται άμεσα το παραινετικό ποίημα του 12ου αιώνα γνωστό ως Ο Σπανέας.

Μέρες τώρα βομβαρδιζόμαστε από τηλεοράσεως με πληροφορίες που μιλούν για σφοδρή κακοκαιρία στη χώρα μας.

Άλλαξε η καταναλωτική μας συμπεριφορά

Το ποίημα αυτό γράφτηκε κατά το πρότυπο του αρχαίου ποιητή Θέογνη και το περιεχόμενό του θυμίζει τον Προς Δημόνικο λόγο του αρχαίου Αθηναίου ρήτορα Ισοκράτη.

Άπαντες από τις αρμόδιες αρχές εμφανίζονται να δηλώνουν πανέτοιμοι να αντιμετωπίσουν όποιο πρόβλημα κι αν παρουσιαστεί.

Αφροδίτη Τεπέρογλου - Διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), διδάκτωρ Κοινωνιολογίας

Σε αυτό ένας γεροντότερος αυλικός διδάσκει κάποιον νεότερο πρίγκηπα τους κανόνες συμπεριφοράς που πρέπει να ακολουθεί στη ζωή του.

Γνώριμη τακτική που μεταβάλλεται σε περίπτωση που κάτι στραβώσει.

Έχουν διαφοροποιηθεί τα καταναλωτικά πρότυπα των Ελλήνων σε σχέση με το παρελθόν;

Συγγραφέας του έργου ίσως είναι ο Αλέξιος, γιος του αυτοκράτορα Ιωάννη Κομνηνού που πέθανε το 1142 πριν από τον πατέρα του, ενώ ο νέος πρίγκιπας στον οποίο απευθύνεται είναι ίσως ο γιος της αδελφής του.

Τότε οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι προσπαθούν να αποποιηθούν των ευθυνών τους, ρίχνοντας το μπαλάκι αλλού.

Τις τελευταίες δεκαετίες αναφερόμαστε σ' έναν διαφορετικό τρόπο ζωής που μέσα σ' αυτόν σημαντική θέση κατέχει η έννοια της κατανάλωσης και κάθε τι που πηγάζει από αυτήν.

Το ποίημα, γραμμένο στη λαϊκή γλώσσα της εποχής, έχει περισσότερο γλωσσική αξία και έγινε αγαπητό ανάγνωσμα των λαϊκών στρωμάτων.

Τα τηλεοπτικά κανάλια επιμένουν να φωνάζουν ότι η κακοκαιρία είναι επί θύραις, έρχεται, πλησιάζει, απειλεί και τα τοιαύτα.

Πρόκειται για έναν ιδιαίτερο μηχανισμό που δεν είναι εύκολο να διαπιστώσει κανείς τις διαστάσεις του.

Γι' αυτό και σώθηκε σε διάφορες παραλλαγές, όπου κάθε συγγραφέας προσέθετε διάφορες επιπλέον συμβουλές.

Ελλείψει άλλων υστεριών, ανακινείται η κατ' εξοχήν φοβία των πολιτών του τόπου:

Κι αυτό γιατί λειτουργεί αγγίζοντας κάποτε ευαίσθητες χορδές του ανθρώπου, που έχουν σχέση πάντα με το νέο, το άγνωστο, αυτό που πάντα αποτελούσε την αχίλλειο πτέρνα του.

Κινδυνεύετε πάρτε τα μέτρα σας κ.ά.

Η θεωρητική ή πρακτική προσέγγιση της έννοιας της κατανάλωσης και των προτύπων της είναι πολύπλοκη, ποικιλόμορφη και εμπεριέχει κινδύνους.

Προφυλαχθείτε ίσως και με ένα κασκόλ.

Μεταξύ των επιτακτικών αναγκών για την επιβίωση του ανθρώπου ­ εννοώντας όλα τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα που αφορούν στη διατροφή, την κατοικία, τα πολιτιστικά αγαθά, την υγειονομική περίθαλψη ­ και των επιβαλλόμενων αναγκών, μέσω διαφήμισης ­ έντυπης και ηλεκτρονικής ­ δημιουργείται το χάος.

Το κρύο του χειμώνος, το πλέον φυσιολογικό στοιχείο της εποχής, μεταβάλλεται αίφνης σε τρομακτική απειλή.

Ο καταναλωτής, μοναχικός, έρμαιο των μέσων προκαλείται να βρει τη χρυσή τομή και να αμυνθεί στον φοβερό καταιγισμό που δέχεται.

"Το είπε η τηλεόραση, άρα πρέπει να λάβω τα μέτρα μου".

Ιδιαίτερα δύσκολο γι' αυτόν να διαχωρίσει τις πραγματικές του ανάγκες από εκείνες που έντεχνα του επιβάλλονται.

Ας ευχηθούμε ότι όλα θα πάνε καλά και δεν θα επαναληφθεί το φαινόμενο να βγαίνουν οι γνωστοί "μαϊντανοί" στα τηλεπαράθυρα, δικαιολογώντας τα αδικαιολόγητα.

Γνωρίζει και ομολογεί ο καταναλωτής ότι πολλές φορές «πιάνεται κορόιδο» ή ότι η κατανάλωση είναι «αναγκαίο κακό». Ταυτόχρονα όμως πιστεύει ότι καταφεύγοντας στα καταναλωτικά αγαθά αισθάνεται «ο ίδιος καλά» πως «ξεφεύγει από τις διάφορες δυσκολίες του». Άλλωστε, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ιδιαίτερα μεταξύ των νέων ανθρώπων έχουν επιβληθεί τάσεις όπως, ότι μέσω της αγοράς αγαθών «θεραπεύεσαι» για μία σειρα από τυχόν δυσκολίες ή κακοτυχίες που συμβαίνουν τη συγκεκριμένη εκείνη χρονική στιγμή.

Είναι πράγματι εντυπωσιακή η καθημερινή προσφορά διαφόρων αγαθών. Η δύναμη άρνησης που απαιτείται είναι μια δοκιμασία. Ακόμη πιο δύσκολο όταν οι προσφορές αυτές αγγίζουν τις νέες ηλικιακές ομάδες, οι οποίες φυσικό είναι ότι προσελκύονται από τα νέα σύγχρονα επιτεύγματα και επιδιώκουν να τα γνωρίσουν και να τα αποκτήσουν. Έτσι εκ των πραγμάτων «η κατασκευή του ατόμου-προτύπου καταναλωτή» δημιουργείται με τελείως επιστημονικούς πλέον χειρισμούς.

Το δεδομένο αυτό δημιουργεί αλλαγές στη συμπεριφορά του σύγχρονου καταναλωτή;

Η πλέον σημαντική αλλαγή είναι ότι κάθε τι γίνεται για τον εαυτό μας. Ο άκρατος εγωκεντρισμός για την «ευχαρίστησή μου», για την «άνεσή μου», για «να επιβληθώ», «για την κοινωνική μου επιτυχία», χωρίς καμία άλλη διαφορετική προσέγγιση και σκοπιά.

Άρδην έχει αλλάξει η καταναλωτική συμπεριφορά μας. Αυτό όμως που δεν επιδέχεται ιδιαίτερες αλλαγές είναι το ονομαζόμενο «άγχος», προκειμένου «ο άνθρωπος-έρμαιο» να αποκτήσει τα καταναλωτικά αγαθά. Όσο υπάρχει αυτή η τάση τόσο θα απέχει ο άνθρωπος από το να διεισδύσει σε μια περισσότερο κοινωνικο-κεντρική παρά ατομο-κεντρική διάσταση της ζωής του.