Στα εγκαίνια της έκθεσης φωτογραφίας για την ιστορία του Παπάφειου παρευρέθη και ο εκδότης της εφημερίδας «Μακεδονία» Κώστας Ζουράρις.

ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

7. Τα δημόσια έργα

ΕΓΚΑΙΝΙΑΣΤΗΚΕ ΧΘΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΤΑΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΆΝΘΙΜΟ

Ο σοφός και το δάσος

Το 1830, οι υποδομές του ελληνικού κράτους ήταν ακόμη πρωτόγονες.

Εκθεση φωτογραφίας για την ιστορία του Παπάφειου

Σ. Β. ΣΚΟΠΕΛΙΤΗΣ

Γέφυρες, αμαξιτοί δρόμοι, λιμάνια, υδραγωγεία, δημόσια κτίρια, όλα όσα στηρίζουν την οικονομική και διοικητική λειτουργία του κράτους, είτε δεν υπήρχαν καθόλου, είτε βρίσκονταν σε κακή κατάσταση.

Οδοιπορικό. Οι σπάνιες φωτογραφίες θα εκτίθενται στην αίθουσα τελετών του ιδρύματος έως τις 15 Φεβρουαρίου

Πριν από μήνες είχα γράψει πως το δάσος είναι μια έκταση όπου ζουν άγρια θηρία που κατασπαράζουν και τρώνε τους ανθρώπους και οι άνθρωποι με τις μηχανές αφανίζουν το δάσος και εξολοθρεύουν τα άγρια θηρία, αλλιώς, κατεδαφίζουν δάση και φυτεύουν τσιμέντο, πισίνες και γρασίδι, για να ξύνουν τις ράχες τους οι φύλακες σκυλιά.

Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες, ήταν απόλυτα φυσικό να στραφεί το ενδιαφέρον της διοίκησης προς την κατασκευή των απαραίτητων, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, έργων.

ΤΗΣ ΝΙΚΟΛΕΤΑΣ ΜΠΟΥΚΑ

Σίγουρα, στα επόμενα δέκα χρόνια τα καλοκαίρια θα ζούμε εγκλωβισμένοι σε θερμοκήπιο και το οξυγόνο δεν θα φτάνει στα πνευμόνια μας, καθώς τα κλιματιστικά, σε συνδυασμό με την πληθώρα των αυτοκινήτων, θα αυξάνουν τη θερμοκρασία και σε περίπτωση καύσωνα πάνω από 40 βαθμούς δεν θα κυκλοφορεί κανείς, θα είναι μια έρημη καυτή πόλη και τα νοσοκομεία, τα καλαθοσφαιριστήρια και οι κλινικές θα γεμίζουν από γέροντες και από έχοντες αναπνευστικά προβλήματα και τότε θα θρηνήσουμε θύματα καύσωνα όπως το 1984, και σε περίπτωση ακραίων καιρικών φαινομένων θα κατρακυλά το γρασίδι και οι πισίνες και τα τσιμέντα και τότε οι ιδιοκτήτες θα τα βάζουν με την Πολιτεία.

Οι προθέσεις, που ήταν και στον τομέα αυτό πολύ καλές, προσέκρουσαν στις αντίξοες συνθήκες που επικρατούσαν, και ειδικότερα στην αδυναμία εξεύρεσης των αναγκαίων οικονομικών πόρων.

Ενα οδοιπορικό μνήμης στην ιστορία του Παπάφειου Ορφανοτροφείου παρουσιάζεται μέσα από σπάνιες φωτογραφίες που εκτίθενται στην αίθουσα τελετών του ιδρύματος.

Ας φρόντιζαν, ας φροντίσουν, το κακό φαινόταν - φαίνεται.

Εξάλλου, είναι γνωστό ότι το ελληνικό κράτος ξεκίνησε με ένα βαρύ δημοσιονομικό φορτίο, την εξυπηρέτηση δηλαδή των δανείων που είχαν συναφθεί στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια του Αγώνα αλλά και αργότερα, στους δύσκολους καιρούς της κρατικής του συγκρότησης.

Τα εγκαίνια της έκθεσης φωτογραφίας, που θα διαρκέσει έως τις 15 Φεβρουαρίου, η οποία συνοδεύεται από συλλεκτικό λεύκωμα, πραγματοποιήθηκαν χθες από τον πρόεδρο του Παπάφειου, παναγιότατο μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Άνθιμο, μετά το καθιερωμένο μνημόσυνο του Θεσσαλονικιού εθνικού ευεργέτη Ιωάννη Παπάφη.

Μα τόση τύφλωση;

Στις χερσαίες συγκοινωνίες αλλά και στα περισσότερα από τα δημόσια έργα που είχε ανάγκη η χώρα, η έλλειψη του ιδιωτικού ενδιαφέροντος ήταν δεδομένη, καθώς οι επενδύσεις στις βασικές αυτές υποδομές δεν ήταν ιδιαίτερα κερδοφόρες.

Το Παπάφειο Ορφανοτροφείο «Ο Μελιτεύς», που ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Παπάφη, θεμελιώθηκε το 1895 και πρωτολειτούργησε το 1903.

Επιστημονική φαντασία;

Το κράτος είτε απ' ευθείας, είτε μέσω των δήμων, προσπάθησε να ξεπεράσει τις δυσκολίες αυτές με τις δικές του δυνάμεις.

Στην έκθεση-οδοιπορικό μνήμης γίνεται αναδρομή στο σημαντικό έργο που άφησε το ίδρυμα, όχι μόνο περιθάλποντας χιλιάδες ορφανά παιδιά κατά την περίοδο των πολέμων και της Κατοχής, αλλά και εκπαιδεύοντάς τα στα περίφημα εργαστήριά του.

Υπερβολές;

Η δραστήριοτητά του ήταν μάλλον υποτονική, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του 1870, καθώς τα χρήματα έλειπαν και οι μέθοδοι που υιοθετήθηκαν δεν ήταν δημοφιλείς (για παράδειγμα, οι αγγαρείες των αγροτών στην κατασκευή δρόμων).

«Η έκθεση φωτογραφίας που φιλοξενείται στο χώρο του Παπαφείου αποτελεί μία αναδρομή στην ιστορία του ιδρύματος.

Ανεδαφικοί φόβοι;

Η πύκνωση του οδικού δικτύου πέρασε στην πρώτη θέση των εθνικών και τοπικών προτεραιοτήτων προς το τέλος του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού.

Στόχος της είναι να αναδείξει το αξιόλογο έργο που επιτελείται και να γνωστοποιήσει την προσφορά του στην κοινωνία», τόνισε, κατά τη διάρκεια της τελετής εγκαινίων της έκθεσης φωτογραφίας, ο διευθυντής του ιδρύματος, πρωτοπρεσβύτερος Απόστολος Κατσούκης.

Θέλω να είναι ένα από τα παραπάνω, αλλά…

Η οικονομική ανάπτυξη, οι πιο γρήγοροι ρυθμοί αστικοποίησης, η δημιουργία των κεντρικών σιδηροδρομικών αξόνων και η ανάπτυξη του εσωτερικού εμπορίου ήταν παράγοντες που προώθησαν την κατασκευή οδικού δικτύου.

Ο πρόεδρος του Παπάφειου, παναγιότατος μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος, αναφέρθηκε στην ιστορία και το έργο που προσέφερε και συνεχίζει να προσφέρει το ίδρυμα.

Ποιοι δεν αγαπούν τα δάση;

Στους ανασταλτικούς παράγοντες θα πρέπει να συμπεριλάβουμε το μεγάλο κόστος της κατασκευής δρόμων σε ορεινά εδάφη αλλά και τον «ανταγωνισμό» των θαλάσσιων συγκοινωνιών που κυριαρχούσαν στις μεταφορές κοντά στα παράλια, δηλαδή σε πολύ μεγάλο τμήμα της χώρας.

«Τις φωτογραφίες δεν τις βγάζουμε για να βλέπουμε τον εαυτό μας.

Απερίφραστα θα πω οι ανέραστοι και αντιερωτικοί, οι κοιλιόδουλοι και οι αγαπήσαντες το χρήμα περισσότερο από τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους.

Από τα υπόλοιπα δημόσια έργα το κυριότερο ήταν η αποξήρανση μεγάλων εκτάσεων που καλύπτονταν από νερά λιμνών και ελών.

Είναι στοιχεία που μένουν και μας θυμίζουν τα παλιά, όπως οι φωτογραφίες της έκθεσης για την ιστορία του Παπαφείου.

Σκέπτομαι τα παιδιά των φίλων μας που δεν θα έχουν πια τόπο για παιχνίδια, δεν θα υπάρχει χώμα, παρά λάσπη και τσιμεντένιες κατασκευές φίλαυτων και τυφλών ανθρώπων.

Πέρα από το γεγονός ότι η αποξήρανση έδινε πλούσια καλλιεργήσιμη γη, ήταν και ο μόνος τρόπος καταπολέμησης της ελονοσίας, της αρρώστιας που αποτελούσε μάστιγα για την αγροτική Ελλάδα ως τα μέσα του 20ού αιώνα.

Χιλιάδες παιδιά φιλοξενήθηκαν εδώ, σε δύσκολους καιρούς, και σήμερα είναι αποκατεστημένοι άνθρωποι στην κοινωνία.

Χρειάζονται χρόνια πολλά για να μεγαλώσει ένα δάσος και να δίνει τα πλούτη του και ερχόμαστε εμείς οι ολιγόχρονοι με τη σπάθα του όποιου συμφέροντος και θερίζουμε τα όμορφα χρόνια της φύσης και τα δικά μας συνάμα.

Πολλά αποστραγγιστικά έργα έγιναν στη χώρα, με πιο σημαντικό την αποξήρανση της λίμνης Κωπαΐδας στη Βοιωτία.

Είναι πολλαπλές οι κοινωνικές υπηρεσίες που προσφέρει το Παπάφειο στην πράξη.

Ο σοφός άνθρωπος διαφυλάσσει με ιερότητα στην καρδιά του τα δυο-τρία ευτυχισμένα χρόνια που έζησε και δεν τα καίει.

Εκτός από το σιδηροδρομικό δίκτυο, το μεγαλύτερο τεχνικό έργο που κατασκευάστηκε αυτήν την εποχή ήταν η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου.

Και για το λόγο αυτό πρέπει να μείνει ακέραιο, όπως ήταν και όπως το ήθελε ο ίδιος ο Παπάφης», είπε ο κ. Άνθιμος.

Άραγε, ο άνθρωπος θα συνειδητοποιήσει ποτέ τη μηδαμινότητά του απέναντι στη φύση;

Το έργο ξεκίνησε το 1881 από μια υπερβολικά αισιόδοξη γαλλική τεχνική εταιρεία.

Ο εκδότης της εφημερίδας «Μακεδονία» Κώστας Ζουράρις θύμισε στους παρευρισκόμενους ότι στην αρχαία Ελλάδα η χορηγία ήταν υποχρεωτική και καθοριζόταν από την πόλη-κράτος με βάση τις ανάγκες και τις προτεραιότητές της.

Γιατί τότε μόνο θα υψωθεί στο μεγαλείο της και η σωφροσύνη θα ταυτιστεί με την ταπεινότητά του.

Μετά από πολλές τεχνικές και οικονομικές περιπέτειες, το έργο ολοκληρώθηκε το 1893, βελτιώνοντας τους όρους της ναυσιπλοΐας, καθώς έχανε περιττό τον περίπλου της Πελοποννήσου.

«Η χορηγία δεν εξέφραζε την ανθρωπαρέσκεια που εκφράζει αυτή τη στιγμή το νεοπλουτίστικο ξιπασμένο ύφος των σημερινών νεοελλήνων.

Χωρίς φύση πεθαίνουν και οι σοφοί.

Επιπλέον, με τη διάνοιξη του πορθμού του Ευρίπου και την κατασκευή φάρων στις ακτές, η ναυσιπλοΐα ευνοήθηκε ιδιαίτερα κατά την περίοδο αυτή.

Τιμή και δόξα στους Παπαφιώτες και βέβαια στον Ιωάννη Παπάφη, ο οποίος έδειξε τότε πώς μπορούμε σκλαβωμένοι να είμαστε ορθοί, ανίκητοι και ελεύθεροι.

Τελικά, τη σοφία του ανθρώπου δεν την κατέχουν οι πολιτικοί.

Η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου

Δωρεάν ελάβατε, δωρεάν δότε.

Δεν ξέρετε με πόση θλίψη τα έγραψα αυτά παραμερίζοντας την οργή μου.

Είναι η μόνη ρήτρα που χαρακτηρίζει τον ελληνικό πολιτισμό», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Ζουράρις.

Ψυχή της έκθεσης φωτογραφίας η κ. Μάρθα Πηνιού μίλησε με συγκίνηση για την προσπάθειά της να αξιοποιήσει το μεγάλο φωτογραφικό και έγγραφο αρχείο του πατέρα της και διευθυντή του Παπάφειου, από το 1955 έως το 1973, Δημητρίου Πηνιού.

«Ήταν μια δύσκολη προσπάθεια. Ωστόσο μου δόθηκε η ευκαιρία, μέσω της έκθεσης και του λευκώματος, να τιμήσω το Παπάφειο, όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα, αλλά και τη μνήμη του πατέρα μου», είπε η κ. Πηνιού.

Η έκθεση θα λειτουργεί από Δευτέρα έως Παρασκευή, από τις 10 το πρωί έως τις 2 μετά το μεσημέρι και από τις 5 το απόγευμα έως τις 8 το βράδυ. Τα Σαββατοκύριακα, η έκθεση θα λειτουργεί από τις 11 το πρωί έως τις 2 μετά το μεσημέρι.