ΒΡΩΣΙΜΗ ΕΛΙΑ

Οδηγός

Η ναυμαχία της Σαλαμίνας

Κοινοτική προστασία

ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ

Ο Ξέρξης προχώρησε και έφθασε στην Αθήνα, την οποία είχαν εγκαταλείψει οι περισσότεροι κάτοικοί της.

Αθήνα.-

Συντροφιά στον Κίσσαβο

Ο ελληνικός στόλος άφησε το Αρτεμίσιο και στάθηκε στο στενό της Σαλαμίνας.

Υπό κοινοτική ομπρέλα τίθεται και η βρώσιμη ελιά, σύμφωνα με την απόφαση του τελευταίου Συμβουλίου Υπουργών Γεωργίας, που πραγματοποιήθηκε στο Λουξεμβούργο.

Ανάμεσα στην κοιλάδα των Τεμπών και στα Αμπελάκια η αντίθεση είναι έντονη. Ο απόηχος της βοής των αυτοκινήτων μοιάζει παρελθόν μέσα σ' ένα μικρό χωριό που ζει σε άλλους ρυθμούς, κοντά στις καστανιές του Κίσσαβου και πολύ μακριά από το ένδοξο παρελθόν του.

Εκεί, με πρόταση του μεγαλοφυούς στρατηγού των Αθηναίων Θεμιστοκλή, αποφασίστηκε να γίνει η σύγκρουση με τον περσικό στόλο.

Η Κομισιόν και το Συμβούλιο Υπουργών αποφάσισαν, με σημαντική καθυστέρηση, να διαχωρίσουν την παραγωγή βρώσιμης ελιάς από την ελαιοπαραγωγή και να εξασφαλίσουν στους καλλιεργητές ένα σύστημα επιδοτήσεων, που θα τους επιτρέψει να αναπτύξουν την ποιότητα του προϊόντος, αλλά και να βελτιώσουν το εισόδημά τους.

Τα Αμπελάκια Θεσσαλίας έχουν γράψει τη δική τους ιστορία και παρά το γεγονός ότι οι εποχές έχουν αλλάξει διατηρούν κομμάτι της γοητείας αλλά και της αίγλης που κάποτε τα έκανε ονομαστά σε όλη την Ελλάδα, αλλά και την Ευρώπη.

Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ Φαίνεται πως τα πολιτικά τράβηξαν τον Θεμιστοκλή γρήγορα και ζωηρά και έντονη ορμή τον κυρίευσε για τη δόξα… Κι ήταν τόσο παράφορος για τη δόξα ώστε νέος ακόμα, όταν έγινε η μάχη εναντίον των βαρβάρων στον Μαραθώνα και διαφημίστηκε η στρατηγία του Μιλτιάδη, αυτός φαινόταν σκεφτικός πολλές φορές, και τις νύχτες έμενε άγρυπνος, δεν πήγαινε στα συνηθισμένα συμπόσια κι έλεγε σε εκείνους που τον ρωτούσαν κι απορούσαν για την αλλαγή της ζωής του, πως δεν τον άφηνε να κοιμηθεί το τρόπαιο του Μιλτιάδη. Γιατί οι μεν άξιοι νόμιζαν πως η ήττα των βαρβάρων στον Μαραθώνα ήταν το τέλος του πολέμου, ενώ ο Θεμιστοκλής πως ήταν η αρχή μεγαλύτερων αγώνων και γι' αυτούς ετοίμαζε πάντοτε τον εαυτό του για το συμφέρον ολόκληρης της Ελλάδος. Πλούταρχος, Θεμιστοκλής 3 (μετ. Αθηνάς Καλογεροπούλου)

Θεσπίζεται λοιπόν η δυνατότητα στήριξης της βρώσιμης ελιάς σαν ξεχωριστή δραστηριότητα και όχι σαν συμπληρωματική λειτουργία της ελαιοκαλλιέργειας.

Τα Αμπελάκια εμφανίζονται για πρώτη φορά μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης στην τουρκική απογραφή του 1454-5 και ήταν ένα από τα χωριά που υπάγονταν στη διοίκηση των Τρικάλων. Οι Πέρσες στον περιορισμένο χώρο δε θα μπορούσαν να παρατάξουν όλη τους τη δύναμη.

Ανάλογη ρύθμιση διεκδικούσαμε ως χώρα από την εποχή των διαπραγματεύσεων ένταξης της χώρας μας, το 1979.

Το παλαιό χωριό (Παλαιοχώρι το λένε και σήμερα) ήταν λίγο βορειότερα από το σημερινό, ενώ κάποιοι σύγχρονοι ιστορικοί υποστηρίζουν πως ο πρώτος αυτός οικισμός ανήκε στο μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου στο Στόμιο (κοντά στις εκβολές του Πηνειού). Όταν δόθηκε το σύνθημα της επίθεσης, τα ελληνικά πλοία επιτέθηκαν με ορμή και κατάφεραν να κυριαρχήσουν.

Το μέτρο, λοιπόν, που κυρίως αφορά την Ελλάδα, έρχεται μετά από προσπάθειες 20 ετών.

Η περιοχή αυτή είχε πολλά αμπέλια (εξ ου και το όνομα Αμπελάκια) και μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα η μικρή κοινότητα ζούσε από την κτηνοτροφική και οινοπαραγωγική δραστηριότητα των κατοίκων της.

Όταν τελείωσε η ναυμαχία, ο χώρος είχε καλυφθεί από τα συντρίμμια των περσικών πλοίων.

Ωστόσο, η έκταση του συστήματος ενισχύσεων, που θα δοθούν στους παραγωγούς βρώσιμης ελιάς, δεν είναι ικανοποιητική.

Άλλη μία εκδοχή του ονόματος του χωριού είναι η λέξη «Αμφιλάκια» (που σημαίνει: ανάμεσα στις κοιλότητες), αφού είναι χτισμένο ανάμεσα σε τέσσερις κοιλότητες της οροσειράς.

Ο Ξέρξης εγκατέλειψε την Ελλάδα.

Ο υπουργός Γεωργίας είχε ζητήσει πολύ περισσότερα, που όμως δεν έγιναν αποδεκτά.

Λεπτομέρεια από το τζάκι στο αρχοντικό Σβαρτς που είναι επισκέψιμο. Κάτω, ο φούρνος της οικογένειας Ζαβάρα

Άφησε, όμως, πίσω του τον στρατηγό Μαρδόνιο με αρκετές χιλιάδες στρατό να συνεχίσει την προσπάθεια.

Η συγκεκριμένη απόφαση προσφέρει οικονομική διέξοδο στους παραγωγούς βρώσιμης ελιάς, οι οποίοι έως σήμερα παράγουν χωρίς καμία στήριξη και οπωσδήποτε είναι εκτεθειμένοι στις όποιες ιδιοτροπίες της αγοράς.

Το χωριό όμως έγινε γνωστό σε όλο τον κόσμο όταν στα 1778-80 ιδρύθηκε εκεί ο πρώτος συνεταιρισμός με την ονομασία «Κοινή Συντροφιά και Αδελφότης των Αμπελακίων».

ΕΝΑΣ ΠΕΡΣΗΣ ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΣΙΚΗ ΑΥΛΗ ΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ. Όταν με τ' άσπρα τ' άτια της η μέρα φωτοπλημμύριστη άπλωσε σ' όλο τον κόσμο, μια πρώτα ακούστηκε απ' το μέρος των Ελλήνων βουή τραγουδιστά με ήχο φαιδρό να βγαίνει και δυνατ' αντιβούιζαν μαζί και οι βράχοι του νησιού γύρω, ενώ τρομάρα τους βαρβάρους έπιασεν όλους, που έβλεπαν πως γελάστηκαν. Γιατί δεν ήταν για φευγιό που έψαλλαν τότε σεμνόν παιάνα οι Έλληνες, μα σαν να ορμούσαν μ' ολόψυχη καρδιά στη μάχη, ενώ όλη ως πέρα τη γραμμή των της σάλπιγγας φλόγιζε ο ήχος. Κι αμέσως τα πλαταγιαστά με μιας κουπιά τους χτυπούνε με το πρόσταγμα τη βαθιάν άρμη και δεν αργούνε να φανούν όλοι μπροστά μας. Το δεξί πρώτο, σε γραμμή, κέρας ερχόταν μ' όλη την τάξη, κι έπειτα κι ο άλλος στόλος από πίσω ακλουθά. Και τότε ήταν ν' ακούσεις φωνή μεγάλη από κοντά: «Εμπρός, των Ελλήνων γενναία παιδιά! να ελευθερώσετε πατρίδα, τέκνα, γυναίκες και των πατρικών θεών σας να ελευθερώσετε τα ιερά και των προγόνων τους τάφους· τώρα για όλα 'ναι που πολεμάτε». Αισχύλος, Πέρσες στ. 386-405 (μετάφρ. Γ. Γρυπάρη)

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, που αναγκάστηκαν να οδηγήσουν το προϊόν τους στα ελαιοτριβεία για να εισπράξουν ένα ελάχιστο ποσό ως εισόδημα.

Η πρώτη αυτή συνεργατική επιχείρηση που αριθμούσε 6.000 μέλη (!) είχε ως αντικείμενο την παραγωγή, επεξεργασία, βαφή και εμπορία των κόκκινων, άλικων (που δεν ξεβάφουν δηλαδή) νημάτων.

Βεβαίως η βρώσιμη ελιά δεν έχει τις ίδιες αποδώσεις σε λάδι όπως οι λαδοελιές και μπορεί εύκολα να αντιληφθεί κανείς το πρόβλημα, που αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι αυτοί.

Απόλυτα συνδεδεμένο με τον συνεταιρισμό των Αμπελακιωτών είναι το όνομα του Γεωργίου Μαύρου-Σβαρτς.

Μ. Παπανίδης

Ο οξυδερκής έμπορος ήταν ο εμπνευστής της «Συντροφιάς» των Αμπελακιωτών και εκείνος που φρόντισε για την τυποποίηση της παραγωγής, τον έλεγχο ποιότητας, αλλά και του κόστους ώστε να είναι ανταγωνιστικές οι τιμές.

Τουλάχιστον 3 πύργους και 17 διατηρητέα αρχοντικά θα συναντήσετε περπατώντας στα Αμπελάκια

Για το σημερινό χωριό θα μπορούσε κανείς να γεμίσει σελίδες ολόκληρες με τις 13 κρήνες, τους 3 πύργους, τα 17 αρχοντικά, τη Μανιάρειο Σχολή, τις εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Παρασκευής ή του Αγίου Αθανασίου και με την αίσθηση ηρεμίας που αποπνέει. Η βουή της εθνικής οδού μπορεί να μη φθάνει εδώ, ούτε η υπερπροσπάθεια αυτών που μαζεύουν κάθε χρόνο τα κάστανα στον Κίσσαβο ούτε και τα πεταρίσματα των φασιανών που αμολάνε από το κοντινό εκτροφείο για να τα χτυπήσουν οι κυνηγοί του Σαββατοκύριακου. Εκείνο που ακούγεται και φαίνεται, είναι η αγωνία του χωριού να συνεχίσει την πορεία του στον χρόνο.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Στις «Εννέα Μούσες» (τηλ. 24950-93405), στα Αμπελάκια, ο κ. Κώστας με την κ. Αλεξάνδρα σάς περιμένουν με τις παντόφλες στο χέρι για να σας φιλοξενήσουν, όπως επίσης και ο Αγροτοτουριστικός Συνεταιρισμός Γυναικών (τηλ. 24950-93495) με 15 δωμάτια. Για όσους θέλουν λούσα και πολυτέλειες, η Λάρισα απέχει μόλις 31 χιλιόμετρα.

ΦΑΓΗΤΟ

Κορυφαίος είναι ο φούρνος «Άσσος» του Κώστα Ζαβάρα, που λειτουργεί ασταμάτητα τα 50 τελευταία χρόνια.

Στην πλατεία των Αμπελακίων υπάρχουν τρεις ταβέρνες-καφενεία και μπορείτε να διαλέξετε είτε τον Δανιήλ είτε τον Τάκη είτε τον Αστέριο. Ο τελευταίος (Ταβέρνα: ο Πλάτανος) είναι ένας από τους έξι που θα συναντήσετε στα Αμπελάκια με αυτό το υπέροχο όνομα. Επειδή το χαίρεται και ο ίδιος και ο εγγονός του κάνει μεγάλη γιορτή προς τιμήν του ονόματός του κάθε 7 Αυγούστου.

Πολύ ικανοποιημένοι θα μείνετε από την κουζίνα στο «Ριζάρι» (εξαιρετικό μαγειρευτό ζυγούρι) που βρίσκεται δίπλα από το ξενοδοχείο «9 Μούσες».

ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Από τους χιλιάδες εκδρομείς που έχουν περάσει από την κοιλάδα των Τεμπών, ελάχιστοι δοκίμασαν να καλύψουν τα πέντε χιλιόμετρα που οδηγούν στα Αμπελάκια. Οποιαδήποτε στιγμή και αν θελήσετε μπορείτε να πραγματοποιήσετε την παράκαμψη και να δείτε από κοντά το σημερινό χωριό. Από τη Λάρισα τα Αμπελάκια απέχουν 31 χιλιόμετρα.

Όσοι θα ήθελαν να συνεχίσουν από τα Αμπελάκια προς το κάστρο της Ωριάς η απόσταση είναι μικρή (μόλις 6 χλμ.) και τον χειμώνα χρειάζεστε ψηλό αυτοκίνητο, κατά προτίμηση 4x4 ή εντούρο μοτοσυκλέτα. Ο καλύτερος τρόπος βέβαια για να φθάσεις στα ερείπια του κάστρου είναι το περπάτημα, αφού η απόσταση δεν είναι ούτε μεγάλη ούτε δύσκολη, ενώ η θέα προς τα στενά των Τεμπών αποζημιώνει με το παραπάνω.