Georgacas J. D., ICHTYOLOGICAL TERMS FOR THE STURGEON AND ETYMOLOGY OF THE INTERNATIONAL TERMS BOTARGO, CAVIAR AND CONGENERS (A linguistic, philological, and culture-historical study) Ονόματα δηλωτικά του οξύρυγχου και οι διεθνείς όροι botargo, caviar και συγγενή (μονογραφία γλωσσοϊστορική, φιλολογική, με ετυμολογική αναφορά στην ιστορία γλώσσας και πολιτισμού), Αθήνα, Γραφείο Δημοσιευμάτων Ακαδημίας Αθηνών, 1978.

1. Χαρακτηριστικά έκδοσης

• 330 σελίδες.
• Η ύλη κατανέμεται σε θεματικές ενότητες που οργανώνονται σε μικρότερα κεφάλαια
• Οι βιβλιογραφικές παραπομπές σημειώνονται με βραχυγραφίες σε υποσελίδιες σημειώσεις.
• Διαθέτει εισαγωγή, πίνακα βραχυγραφιών, βιβλιογραφία και περίληψη στην ελληνική γλώσσα
• Το γλωσσικό υλικό παρουσιάζεται συγκεντρωμένο και σε ευρετήριο, διακριτά για κάθε γλώσσα
• Τρεις χάρτες διαφωτίζουν την κατανομή των οξυρυγχιδών στον πλανήτη, ώστε να γίνονται πιο κατανοητές οι διαπιστώσεις για την ετυμολογική προέλευση των σχετικών όρων

2. Περιεχόμενα - Παρατηρήσεις

Όπως επισημαίνει ο ίδιος ο μελετητής στην εισαγωγή «πρόκειται για γλωσσοϊστορική έρευνα στον τομέα της ιστορίας του πολιτισμού, αλιεία και ιχθυολογία την εκμετάλλευση και διακίνηση των ιχθυηρών προϊόντων και τη διασπορά των σχετικών λεξιλογικών όρων εντός της ακτίνας των περιοχών της Εγγύς Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και της Ευρώπης. Δεκάδες όρων και λέξεων, ελληνικών και μη, συζητούνται σημασιολογικά, φιλολογικά και ετυμολογικά»

Οι όροι οι σχετικοί με τις διάφορες ονομασίες του οξύρυγχου, την αλιεία, την επεξεργασία και το εμπόριό του παρουσιάζονται σε σχέση με το κοινωνικό εθνικό πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο εμφανίζονται, ώστε κατανοούμε τις αλληλεπιδράσεις που οδήγησαν στη διαμόρφωση και τη δανειοδότηση της συγκεκριμένης ορολογίας.

Οι γλώσσες από τις οποίες αντλείται το γλωσσικό υλικό και διακρίνονται στο ευρετήριο είναι: η ελληνική, λατινική και ρωμανική, αγγλική, γερμανική και άλλες γερμανικές γλώσσες, σλαβικές γλώσσες (και της Βαλτικής), ιρανική, αλβανική, αρμενική, ινδοευρωπαϊκή, αραβική (και κοπτικά), τουρκική και διάφορες άλλες (ακκαδική, φινλανδική, ταταρική, μογγολική, βασκική, ινδοκίνας). Οι ελληνικοί όροι κυριαρχούν και γίνεται ιδιαίτερη μνεία στη μεσαιωνική εποχή και την ελληνική μεσαιωνική δημώδη γλώσσα όπου διαμορφώθηκε μεγάλο μέρος του εξεταζόμενου λεξιλογίου.

Τα χρονικά όρια ξεκινούν από τις πρώτες μαρτυρίες της λέξης και καλύπτουν και τη νεότερη εποχή με πολλές μαρτυρίες από τα νεοελληνικά ιδιώματα.

Πηγές αποτελούν λεξικά και μελέτες που καλύπτουν το χρονικό και το εθνογλωσσικό φάσμα που προαναφέραμε.

Λέξεις βυζαντινές λόγιες και δημώδεις οι οποίες παρουσιάζονται σε ιδιαίτερες υποενότητες είναι: οξυρύγχιν, μυρσίνιν, κήτος, βερζίτικον, μουρούνα, χαβιάριον-χαβιάριν-χαβιάρι-καβιάρι (με ειδική αναφορά στο κείμενο του Πρόδρομου). Ιδιαίτερο κεφάλαιο αναλύει την ετυμολογία της λέξης χαβιάρι.

3. Αξιολογικές παρατηρήσεις

Αποφασίστηκε να παρουσιαστεί η μελέτη παρόλο που δεν εξειδικεύεται εξ ολοκλήρου στη μεσαιωνική ελληνική δημώδη γλώσσα, διότι παρέχει σημαντικές πληροφορίες για γλωσσικούς όρους της τόσο ετυμολογικές όσο και πραγματολογικές. Επίσης τους εντάσσει σε ένα ευρύ χρονικό και γλωσσολογικό πλαίσιο, ώστε να διαφαίνεται η καταγωγή, η παραγωγή και η επιβίωσή τους σε σύγχρονες γλώσσες-ιδιώματα όπως και τα δάνεια και αντιδάνεια που σχετίζονται με αυτούς. Επιπλέον η πολυπρισματική και αναλυτική μέθοδος που χρησιμοποιείται από τον μελετητή για την παρουσίαση και την ετυμολόγηση των όρων είναι υποδειγματική και διαφωτιστική για την προσέγγιση του μεσαιωνικού ελληνικού δημώδους λεξιλογίου και τη σχέση του με προγενέστερες, σύγχρονές του και μεταγενέστερές του γλώσσες και διαλέκτους.

Παρουσίαση: Βασιλική Φυτώκα