Επιτομή Λεξικού Κριαρά

Αναζήτηση για: παγώνω

παγώνω.

I. Ενεργ.
- 1)
  - α) (Προκ. για νερό) μεταβάλλομαι σε πάγο, στερεοποιούμαι:
    - (Πουλολ. 93)·
    - Τῳ αυτῴ χρόνῳ επάγωσεν η θάλασσα εις την Πόλη (Συναδ. φ. 24^r)·
  - β) (προκ. για χιόνι):
    - χιόνια και χαλάζι ρίχτει … κι ευθύς … τό να το ρίξει πάγωσε (Θησ. Ζ́ [36⁸]).
- 2) (Προκ. για φυτά) καταστρέφομαι από την παγωνιά:
  - τες κιτρίες … να τες σκεπάζετε τον χειμώνα … να μη παγώνουσι (Αγαπ., Γεωπον. 151).
- 3) (Προκ. για φαγητό) κρυώνω:
  - εφύσα … το φαγί, να παγώσει (Αιτωλ., Μύθ. 125¹⁶· Προδρ. IV 243).
- 4) (Προκ. για αίμα) πήζω:
  - (Αγαπ., Γεωπον. 179).
- 5) Ξεπαγιάζω, «ξυλιάζω», κρυοπαγώ:
  - (Αιτωλ., Μύθ. 125¹²)·
  - μέσα στα χιόνια μπαίναν (ενν. οι Τούρκισσες) και επαγώναν αι πτωχές (Παλαμήδ., Βοηβ. 182).
II. (Μέσ.) τρομάζω, παραλύω από φόβο:
- ως ήκουσεν εκείνα τα μαντάτα, ετρόμαξεν, …, επαγώθην (Γεωργηλ., Βελ. Λ 118).

Φρ. παγώνει η καρδία μου = μένω απότομα άφωνος και ακίνητος, παραλύω από έκπληξη ή φόβο:
- (Χρον. Τόκκων 2825).

Η μτχ. παρκ ως επίθ. =

1) Που έχει μεταβληθεί σε πάγο:
- ήταν στιλβωμένον δυνατά τόσον (ενν. το τρίκλινο), … οπού εφαίνετον ωσάν νερόν παγωμένον (Διγ. Άνδρ. 400^11‑2).
2) Που έχει την ψυχρότητα του πάγου, ψυχρός, πολύ κρύος:
- ήστεκα ως το μάρμαρον το κρύον το παγωμένον (Λίβ. Esc. 2120· Σπαν. B 29).

[<παγόω (4. αι.). Διαφ. τ. της λ. σήμ. ιδιωμ. Η λ. στο Βλάχ. και σήμ.]

Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα