Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Σχόλια

Ο ύμνος χρονολογείται στα 486 και είναι ένας από τους συντομότερους Πυθιόνικους, χωρίς μυθολογικές παρεκβάσεις. Αποτελεί έναν ύμνο για την Αθήνα και για την ένδοξη οικογένεια των Αλκμαιωνιδών, γόνοι της οποίας ήταν ο Περικλής και ο Aλκιβιάδης. Ο Μεγακλής, του οποίου η νίκη μνημονεύεται, είχε εξοριστεί από την Αθήνα με τη μέθοδο του οστρακισμού λίγους μήνες πριν τη δελφική του νίκη. O ύμνος της Aθήνας δεν περιλαμβάνει καμία μυθολογική αναφορά, ούτε γίνεται λόγος για τη μάχη του Mαραθώνα. Ένας λόγος μπορεί να είναι ότι η πατρίδα του ποιητή, η Θήβα, είχε μηδίσει.

H ανίχνευση της δομής του επινίκου (βλ. Lesky, 295-96)

▪ Στόχος του επινίκου είναι ο έπαινος του νικητή στους αθλητικούς αγώνες· τα προς τούτο χρησιμοποιούμενα μέσα είναι στοιχεία του παρελθόντος, του παρόντος και κάποιες διαχρονικής ισχύος αλήθειες: ο μύθος, τα της νίκης και του νικητή, και οι γνώμες (βλ. σχόλιο στο αλκμανικό απόσπασμα υπ' αρ. 19 του Ανθολογίου). Οι ποσοτικές αναλογίες μεταξύ των τριών συστατικών διαφέρουν από ποίημα σε ποίημα.

Στο βάθος του μύθου (του οποίου ο αφηγηματικός πυρήνας συνίσταται από μιαν επιλογή λεπτομερειών, που μπορεί σε πρώτη ματιά να μοιάζει και αυθαίρετη) λανθάνει ένα παράδειγμα για τους θνητούς. Αυτή είναι η βασική λειτουργία του μύθου: να ανυψώσει τη νίκη του άξιου και ευλογημένου από τους θεούς θνητού ως τη σφαίρα των θεών και των ημιθέων. Φανερός δεν είναι πάντα ούτε ο δεσμός μεταξύ γνωμών και αφήγησης της νίκης.

▪ Γενικά, έχει καθιερωθεί ως σύμβαση του χορικού άσματος η παρατακτικότητα των συστατικών στοιχείων, καθώς και η απότομη μετάβαση του αφηγητή από σημείο σε σημείο ― συνδυασμός χαρακτηριστικών ο οποίος κρατά υπό την επιφάνεια τους λογικούς συνδέσμους μεταξύ των μερών και την εξωτερική ιεράρχησή τους (αντίθετα με ό,τι επικράτησε αργότερα, στην ποίηση της κλασικής εποχής). Ότι όμως ούτε η παρατακτικότητα προδίδει έλλειψη λογικής συνοχής, ούτε η ιδιότυπη αρχαϊκή "αλματώδης" ανάπτυξη του νοήματος ισούται με αναρχία χρειάστηκαν πολλές φιλολογικές προσπάθειες για να γίνει κατανοητό στη σύγχρονη εποχή. Το δόγμα της αρχαϊκής τέχνης και ποίησης είναι ότι η αφανής αρμονία είναι ανώτερη της φανερής και τούτο δεν καθιστά την πρόσληψη της πινδαρικής ούτε τόσο εύκολη, ούτε τόσο αναμφισβήτητη πάντα.

H "φιλολογική ανάγνωση" του κειμένου

▪ Σύμφωνα με τα προηγούμενα, η "φιλολογική" ανάγνωση μιας πινδαρικής ωδής αποτελεί όχι μόνον το πρώτο στάδιο προ της ερμηνείας, αλλά και εκείνο το βήμα που δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να παραλειφθεί. Υποχρεούμαστε, λοιπόν, να παρακολουθούμε το νόημα, χωρίς ακόμη αναφορά σε οποιαδήποτε εξωκειμενικά στοιχεία, προχωρώντας ρήμα ρήμα (ενν. τα ρήματα των κυρίων προτάσεων μόνον), για να απαρτίσουμε τον άξονα της δράσης (δηλ. τον κύριο αφηγηματικό ιστό του ποιήματος)· μετά, συνυπολογίζουμε τα ονοματικά και τα "επιθετικά" συμπληρώματα του συνολικού ρηματικού συντακτικού ιστού (δηλαδή το σύνολο των "περιγραφικών" στοιχείων). Tέλος εκτιμούμε τις ρητά από τον ποιητή δηλωμένες σχέσεις μεταξύ των επιμέρους δομικών στοιχείων του λόγου όπως αυτές είναι κρυσταλλωμένες στις ―ποτέ τυχαίες― συντακτικές δομές του ποιητικού κειμένου.

Παράγωγα της πρωτοβάθμιας αυτής ανάγνωσης είναι η εξαγωγή μιας όντως αξιόπιστης περίληψης περιεχομένων και η τιτλοφόρηση του κομματιού.

H κατανόηση του ποιήματος (ως κειμένου και δομής μαζί)

▪ Ότι μόνον με την αναγνωστική αυτή στρατηγική ανοίγει ο δρόμος για την εκτίμηση της πινδαρικής ωδής ως δομής και κειμένου, όπως τα αναλύσαμε ανωτέρω, είναι επίσης σαφές. Επειδή η πινδαρική ποίηση συχνά ανακοινώνει με ιδιαίτερη περηφάνεια ότι φιλοδόξησε να βρει ποιητικούς δρόμους απάτητους, έχει μεγάλη σημασία η ακριβής εκτίμηση της στρατηγικής του θηβαίου ποιητή ― τόσο στην αφήγηση του μύθου, όσο και στην αφήγηση ή περιγραφή του τμήματος που σχετίζεται με τη νίκη και με τον νικητή. Tο ζήτημα δεν είναι μόνον φιλολογικό, αλλά ζήτημα νοήματος, δεδομένου ότι στα έργα της τέχνης και της ποίησης, μορφή (ή κατασκευή) και περιεχόμενο (ή "ιδεολογία") είναι ένα και το αυτό.