• 1) Σειρά πραγμάτων τοποθετημένων το ένα δίπλα στο άλλο, στοίχος, αράδα:
  • να βάλεις αυτά (ενν. τις πίτες) δυο ορδινιές (Πεντ. Λευιτ. XXIV 6).
• 2)
  • α) Κανονική σειρά, αλληλουχία, τάξη· διευθέτηση:
    • Ούτε ορδινία είχασι, μόνον ετρέχαν όλοι (Θησ. Ή [20⁷]· Κορων., Μπούας 152)·
    • έκφρ. εις ορδινιάν = στη σειρά, με τη σειρά:
      • (Σουμμ., Παστ. φίδ. Β́ [169]), (Αρσ., Κόπ. διατρ. [965])·
  • β) (συνεκδ.) ακολουθία προσώπων, συνοδεία:
    • ήσαν και αι βάιες μου και όλη μου η ορδινία (Διγ. Άνδρ. 360²²).
• 3)
  • α) (Προκ. για στράτευμα) έκφρ. με ορδινιά = με παράταξη:
    • (Διγ. O 1180)·
  • β) (συνεκδ.) στρατιωτικό σώμα:
    • εμισεύσαμε μ’ όλην την ορδινία … κι εγυρίσαμε εις την Βαβυλωνία (Αλεξ. 2656).
• 4) Προκ. για αφήγηση
  • α) συνοχή, ειρμός·
    • εκφρ. κατά ορδινίαν, σ’ ορδινίαν = με τη σειρά· διεξοδικά, λεπτομεριακά:
      • (Μάξιμ. Καλλιουπ., Κ. Διαθ. Λουκ. ά 3 σχόλ.), (Αχέλ. 1129)·
  • β) λεπτομέρεια:
    • να δηγηθώ τα άθλα τoυ …, μ’ όλες τες ορδινίες (Διγ. O 4).
• 5)
  • α) Ετοιμασία, προετοιμασία:
    • κάμνει και την ορδινιά ως για να ταξιδεύσει (Αλεξ. 320· Παλαμήδ., Βοηβ. 122)·
  • β) (συνεκδ.) εφόδια, χρειώδη:
    • πάπλωμα … με πάσα του λογής ορδινία (Βαρούχ. 626¹²)·
  • γ) (προκ. για άλογο) ιπποσκευή:
    • (Μαρκάδ. 556)·
  • δ) (προκ. για στρατό) εξοπλισμός:
    • άρματα … και έτερες ορδινιές του πολέμου (Σουμμ., Ρεμπελ. 177).
• 6) Μέθοδος, τρόπος:
  • Με πάσα μόδον και ορδινιά (Ριμ. Απολλων. [1223]· Θησ. (Foll.) I 40)·
  • εκφρ.
    • (1) με ορδινιά = με μεθοδικό τρόπο· τακτικά:
      • (Ιμπ. (Legr.) 702)·
    • (2) με ορδινιά ότι = με τέτοιον τρόπο, έτσι ώστε:
      • (Σουμμ., Ρεμπελ. 191)·
  • φρ. κάμνω τρόπον κι ορδινιά, ευρίσκω μόδο κι ορδινιά = βρίσκω τρόπο, καταφέρνω:
    • (Πικατ. 73), (Τζάνε, Κρ. πόλ. 173²²).
• 7)
  • α) (Προκ. για στρατιωτική επιχείρηση) πολεμική τακτική, στρατηγική:
    • δεν είχαν τι να κάμουν, με είντα τρόπον και ορδινιάν στην νίκην τους να δράμουν (Αχέλ. 765· Σταυριν. 6)·
  • β) (συνεκδ.) σκέψη· μυαλό:
    • Μην κάθεσαι άνεργος ποτέ …, ενέργα ή με το κορμί ή με την ορδινιά σου (Φαλιέρ., Λόγ. 78).
• 8) Συνήθεια, τάξη·
  • φρ. κρατώ ορδινιά = έχω τη συνήθεια:
    • (Ερωτόκρ. Ά 451).
• 9)
  • α) Παραγγελία· εντολή, διαταγή:
    • (Ερωτόκρ. Β́ 2451)·
    • να λαβαίνει ορδινία εισέ ποίον τόπον έχει να υπάγει (Σουμμ., Ρεμπελ. 158)·
    • φρ.
      • (1) έχω, ποιώ, στήνω ορδινιά = εκδίδω διαταγή, διατάσσω (βλ. και δίδω IÁ12β φρ.):
        • (Ευγέν. 107), (Θησ. Β́ [83³]), (Ριμ. Απολλων. [1631])·
      • (2) ορίζω μ’ ορδινία = διοικώ κατόπιν εντολής, επιτροπεύω:
        • (Αλεξ. 2828, 2684)·
  • β) (θεία) εντολή:
    • ως είναι η ορδινιά σου θέλει γενεί, άξε θεέ (Φορτουν. Ιντ. ά 179)·
    • (εδώ) ιερός κανόνας ζωής:
      • έν’ καλό να ζούμε κατά την … ορδινιά την άγιαν (Φαλιέρ., Ρίμ. 80).
• 10) Συμβουλή· νουθεσία, διδασκαλία:
  • γέρος που να 'ναι πελελός, δεν 'ξίζουν οι ορδινιές του (Αλεξ. 394 κριτ. υπ.· Πτωχολ. P 51).
• 11) Διαθήκη:
  • ήκραξα εσένα τον παρών νοτάριον … οδιά να γράψεις … τεσταμέντο και υστεράν μου ορδινιάν (Διαθ. 17. αι. 3¹²· Διαθ. Ακοτ. 147¹⁷).
• 12)
  • α) Κανονισμός· νόμος:
    • με τσι συνηθικές ορδινίες να καταστιχάρουν … το άνωθεν αμπέλι (Βαρούχ. 131²⁷)·
  • β) νόμος (της φύσης):
    • (Φαλιέρ., Ρίμ. 263).
• 13) Διακανονισμός, συμφωνία:
  • να γίνει μία κοινή … ορδινία διαμέσου των εξουσιαστάδων (Χριστ. διδασκ. 493).

• Φρ.
• 1)
• α) Βάζω εις ορδινίαν, βλ. βάζω (II) 2 Φρ. β·
• β) βάνω σε ορδινιά, βλ. βάνω I 26 Φρ. α·
• γ) βάνω κάπ. σ’ ορδινιά(ν) =
• (α) υποδεικνύω, καθοδηγώ:
  • (Ευγέν. 317), (Χούμνου, Κοσμογ. 1234)·
• (β) διοικώ:
  • (Τζάνε, Κρ. πόλ. 486¹⁰)·
• δ) βάνομαι εις ορδινία =
• (α) ετοιμάζομαι:
  • (Κορων., Μπούας 129)·
• (β) βλ. βάνω 5 φρ.
• 2) Βάνω ορδινία, ορδινιά =
• (α) βάζω τάξη, οργανώνω:
  • (Φαλιέρ., Ρίμ. 29)·
• (β) βλ. βάνω I 27 Φρ.
• 3) Είμαι, ευρίσκομαι, στέκω εις ή σ’ ορδινιά = είμαι έτοιμος, σε ετοιμότητα, (συν. για πολεμιστή) σε θέση μάχης:
  • (Μαρκάδ. 627), (Κορων., Μπούας 125).
• 4) Έχω κ. σ’ ορδινιά = έχω έτοιμο, τακτοποιημένο:
  • (Πορτολ. Α 249¹).
• 5)
• α) Κάμνω ορδινιά = ετοιμάζω, προετοιμάζω:
  • (Χούμνου, Κοσμογ. 1746), (Διγ. O 502)·
• β) κάμνω ορδινία, βλ. κάμνω Φρ. 84.
• 6) Μπαίνω σ’ ορδινιά, βλ. μπαίνω Φρ. 41.
• 7) Ορθώνω εις ορδινιάν = οργανώνω, τακτοποιώ· παρατάσσω:
  • (Κορων., Μπούας 55).

[<ορδινιάζω ή, πιο πιθ., <ουσ. όρδινος. Ο τ. ‑ία σε έγγρ. του 12. αι., στο Meursius και σήμ. ιδιωμ. Διάφ. τ. της λ. σήμ. ιδιωμ. Η λ. στο Βλάχ. και σήμ. κρητ.]

• I. Ενεργ.
  • Ά Μτβ.
    • 1)
      • α) Τοποθετώ στη σειρά, στοιχίζω, αραδιάζω:
        • Στάρια … αλώνευτα ορδινιάζει (Χούμνου, Κοσμογ. 1777· Πεντ. Γέν. XXII 9)·
      • β) φέρνω στο ίδιο επίπεδο, εξισώνω:
        • τα φορτίνια … με τα παραχάντακα τρίγυρα τ’ αρδινιάσαν (Τζάνε, Κρ. πόλ. 303¹⁴).
    • 2)
      • α) Τακτοποιώ, συγυρίζω, ευτρεπίζω:
        • ορδινιάζει το οσπίτιν της (Σπαν. (Ζώρ.) V 594· Αιτωλ., Μύθ. 85⁶)·
      • β) διαμορφώνω, διευθετώ (ένα χώρο):
        • περβόλι ν’ ορδινιάσω (Χορτάτση, Ελευθ. Ιερουσ. Ά 52· Αλεξ. 1388)·
      • γ) στολίζω, διακοσμώ:
        • η αυλή να είναι στολισμένη και ορδινιασμένη με μεταξωτά (Μπερτόλδος 30· Θρ. Κύπρ. 443).
    • 3) Κάνω (κάπ. ή κ.) έτοιμο (για κ.), ετοιμάζω, προετοιμάζω:
      • τα ξύλα τσ’ ολοκάρπωσης, την 'στίαν ορδινιάζει (Χούμνου, Κοσμογ. 1244· Τζάνε, Κρ. πόλ. 488²⁵).
    • 4)
      • α) Εφοδιάζω, εξοπλίζω· οργανώνω:
        • ορδίνιασε τόσα πολλά σπιτάλια να κυβερνούν τους ασθενείς (Άλ. Κύπρ. 1568· Τζάνε, Κρ. πόλ. 489⁹), (Συναδ. φ. 23^r)·
      • β) συγκροτώ (στρατιωτικό σώμα):
        • ήλθα … φουσσάτο ν’ αρδινιάσω (Αλεξ. 983).
    • 5) Ετοιμάζω, παρασκευάζω· παραθέτω (γεύμα):
      • (Μπερτόλδος 65)·
      • ο δείπνος απού ερδίνιασα, πότε θα τονε φάμε; (Φορτουν. Δ́ 390)·
      • (με σύστ. αντικ.):
        • να φέρεις το τραπέζι και να ορδινιάσεις το ορδίνιασμά του (Πεντ. Έξ. XL 4).
    • 6)
      • α) Κατασκευάζω, φτιάχνω:
        • δυο φελλοπάπουτσα … να μ’ ορδινιάσου (Φορτουν. Έ 46· Β́ 500)·
      • β) επινοώ, εφευρίσκω:
        • ορδίνιαζε (ενν. ο βασιλεύς) καινούργιους μόδους να τους βασανίζει (ενν. τους χριστιανούς) (Βενετσάς, Δαμασκηνού Βαρλαάμ 32²⁴).
    • 7)
      • α) Τακτοποιώ, διευθετώ (υποθέσεις):
        • εζήτησεν γράσαν τάρμε οκτώ μέρες διά … να ορδινιάσει τα καμώματά του (Άνθ. χαρ. (κυπρ.) 86¹²· Μικρ. διηγ. II 30)·
      • β) (με διαθήκη):
        • διά της τούτου γραφής διαθήσομαι και ορδινιάσω είτι άρα έχω (Διαθ. Πασχαλίγ. 78).
    • 8) Κανονίζω, ρυθμίζω:
      • του καθενού το μερτικόν εκείνος ν’ αρδινιάσει (Αιτωλ., Μύθ. 37⁸· Χίκα, Μονωδ. 174).
    • 9)
      • α) Σχεδιάζω, οργανώνω, κανονίζω:
        • να βρει μόδο κιανένα να 'χε ξηλώσει τη δουλειά ετούτη π’ ορδινιάζου (Κατζ. Β́ 413· Ευγέν. 376)·
      • β) (προκ. για τελετή, γιορτή) διοργανώνω:
        • τους γάμους ορδινιάζουν (Διγ. O 543· Θησ. (Foll.) I 61).
    • 10) Φροντίζω, ενεργώ (ώστε να γίνει κ.):
      • (Διαθ. 17. αι. 3⁵⁵)·
      • ν’ αρδινιάσου 'ς τόπο ψηλό και ξανοιχτό αυτόνο ν’ ανεβάσου (ενν. το άλογο) (Φορτουν. Ιντ. δ́ 143).
    • 11) Εκτελώ, πραγματοποιώ:
      • τ’ άλλα τά ορδίνιασε και τις να τα θυμάται …; (Γεωργηλ., Θαν. 320· Αιτωλ., Βοηβ. 267).
    • 12)
      • α) Δίνω εντολή, προστάζω (κάπ. να κάνει κ.):
        • Ο κύρης … ορδινιάζει τρία άλογα να στρώσουσιν (Βεντράμ., Φιλ. 287)·
        • έναν της δούλον έκραξε για να τον ορδινιάσει (Ριμ. Απολλων. [1214])·
      • β) ορίζω, παραγγέλλω:
        • να σου δώσω μίαν ιατρείαν, την οποίαν ορδίνιασεν ο ιατρός (Μπερτολδίνος 149)·
      • γ) (σε διαθήκη) αφήνω εντολή, παραγγελία, ορίζω:
        • οι κομεσάριοί μου … να τελειώσου ό,τι εδώ θέλω ορδινιάσει (Διαθ. 17. αι. 1⁴⁰)·
      • δ) συμβουλεύω, καθοδηγώ:
        • (Τριβ., Ρε 264)·
        • ορδινιάζω σας, … οποίος ακούσει φυλακήν, κανείς μηδέν γελάσει (Σαχλ., Αφήγ. 428)·
      • ε) αποφασίζω:
        • οι καβαλάρηδες … ορδινιάσα να βάλουν ρήγα τον σινεσκάρδον (Μαχ. 594²).
    • 13)
      • α) Έχω (κάπ.) στις διαταγές μου· διευθύνω, ηγούμαι:
        • (Δεφ., Λόγ. 321)·
        • αξαπολύθησαν και δεν είχαν καπετάνον να τους ορδινιάζει (Μαχ. 190²⁵· Αλεξ. 252)·
      • β) διοικώ, κυβερνώ:
        • το βασίλειο ορδίνιασε (ενν. ο Θησέας), ως έπρεπε με τάξη (Θησ. Β́ [8⁷]· Παλαμήδ., Βοηβ. 94)·
        • (εδώ προκ. για συναισθήματα) ελέγχω:
          • τα πάθη σου με γνώση ν’ αρδινιάζεις (Φαλιέρ., Ρίμ. 122)·
      • γ) επιβλέπω· φροντίζω, περιποιούμαι:
        • το οποίον αμπέλι θέλει ο … πατέρας ο Χαλκιόπουλος … να το ορδινιάζει κάθα χρόνο (Βαρούχ. 108⁶· Χίκα, Μονωδ. 71).
    • 14)
      • α) Διορίζω:
        • ορδινιάσαμεν κουβερνούρην τον αδελφόν του ρηγός (Μαχ. 48^14·)>
      • β) χειροτονώ:
        • ήρτεν ο βαχλιώτης του πάπα … διά να ορδινιάσουν τον πρωτονοτάρην γαρδενάλλην (Μαχ. 674²⁴).
  • Β́ Αμτβ.
    • 1) Δίνω, αφήνω εντολή:
      • Ο αυτός ρε Πιέρ ορδινίασεν και έδωκεν τα 'φίκκια του ρηγάτου (Μαχ. 88²⁴· Βαρούχ. 60⁸).
    • 2) Ορίζω, καθορίζω:
      • επαρακάλεσεν ίνα επιγράψω … την παρούσαν τση … διαθήκην, καθώς αυτείνη ορδινιάζει (Βαρούχ. 15⁶· Χριστ. διδασκ. 133).
    • 3) Διοικώ, κυβερνώ:
      • εκάθισε ο Ρωτόκριτος εις το θρονί … … με γνώσην ορδινιάζει (Ερωτόκρ. Έ 1505· Τζάνε, Κρ. πόλ. 481⁶).
    • 4) Ενεργώ:
      • καταπώς τον όρισεν, αυτούνος ορδινιάζει (Χούμνου, Κοσμογ. 795).
• II. Μέσ.
  • 1)
    • α) Ετοιμάζομαι, προετοιμάζομαι (για κ.):
      • ν’ αρδινιαστεί η γυναίκα του …, να μπούσιν εις την κιβωτόν (Χούμνου, Κοσμογ. 461· Διγ. Esc. 1370)·
    • β) (προκ. για στρατιωτικό σώμα) ετοιμάζομαι για μάχη, συντάσσομαι, παρατάσσομαι:
      • (Αχέλ. 583)·
      • Ορδινιαστείτε … να πάμε στους εχθρούς μας (Αλεξ. 465)·
    • γ) παίρνω μέτρα, μεριμνώ, φροντίζω:
      • Πώς η βασίλισσα Ιππόλυτα … ορδινιάσθη διά τον αποκλεισμόν (Θησ. (Foll.) I πριν στ. 86· Βαρούχ. 14⁶)·
    • δ) φροντίζω, ενεργώ (ώστε να γίνει κ.):
      • (Μυστ. παθ. 13)·
      • ωσάν αποθάνω η άνωθέ μου θυγατέρα … να ορδινιαστεί να με θάψουσι (Διαθ. 17. αι. 5³⁶).
  • 2) (Απρόσ.) δίνεται εντολή:
    • τότε ορδινιάστηκεν όλοι τους να μισεύσουν (Διακρούσ. 72²).

• Η μτχ. παρκ. ως επίθ. = προετοιμασμένος, έτοιμος:
  • φαγίν ορδινιασμένον (Θρ. Κύπρ. 644)·
  • άλογα … για στράτ’ ορδινιασμένα (Μαρκάδ. 552).

[<ουσ. όρδινος + κατάλ. ‑ιάζω. Ο τ. ‑δε‑ σε έγγρ. του 17. αι. Διαφ. τ. σήμ. ιδιωμ. Η λ. στο Meursius (λ. ‑ειν), και σήμ. ιδιωμ.]

• Ετοιμασία, τακτοποίηση (ως σύστ. αντικ.):
  • να φέρεις το τραπέζι και να ορδινιάσεις το ορδίνιασμά του (Πεντ. Έξ. XL 4).

[<αόρ. του ορδινιάζω + κατάλ. ‑μα. Τ. ‑ιάσμα στο Βλάχ. Η λ. στο Somav.]

• Τακτοποίηση, τάξη:
  • δικαιοδοσίᾳ … ο λατίνος αρχιεπίσκοπος κρατείν … διά του ορδινιασμού του αυτού εις επισκόπους ιερείς και ετέρους Γραίκους (Διάτ. Κυπρ. 512³¹).

[<αόρ. του ορδινιάζω + κατάλ. ‑μός]

• Διαχειριστής, επιστάτης:
  • Θέλω μετά τον θάνατόν μου είναι κουμμεσσάριοι και ορδινιαστάδες των πραγμάτων μου … την μάνναν μου και τον αδελφόν μου (Διαθ. Πασχαλίγ. 78).

[<αόρ. του ορδινιάζω + κατάλ. ‑τής. Η λ. στο Βλάχ.]

• Κατά τους κανονισμούς:
  • την οποία μοιρασιά θέλει ξεκαθαρίσει ο άνωθεν μοιραστής ορδινιαστικά (Βαρούχ. 841¹⁰).

[<επίθ. *ορδινιαστικός <ορδινιάζω]

• Κανονισμένος, καθορισμένος:
  • ο άνθρωπος, απόχει νουν …, πρέπει του να νοήσει την στράταν την ορδινιαστήν (Φαλιέρ., Λόγ. 141).

[<ορδινιάζω]