Επιτομή Λεξικού Κριαρά
| 2 εγγραφές [1 - 2] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- οργή η.
-
- 1) Θυμός:
- (Ερμον. Η 19), (Ιστ. πατρ. 995)·
- (πλεοναστικά με τη γεν. του ουσ. θυμός):
- εβγήκεν … με οργή θυμού (Πεντ. Έξ. XI 8).
- 2) Τιμωρία:
- Κόρη, ανισώς και πεθυμάς να φύγεις την οργή μας άφησ’ την πίστη οπού κρατείς (Ιντ. κρ. θεάτρ. Ά 59· Τζάνε, Κρ. πόλ. 1731)·
- (εδώ προκ. για τη μεταθανάτια κρίση):
- το πανάγιον βάπτισμα ενδυθήναι και από την μέλλουσαν οργήν και κόλασιν φυγήναι (Αξαγ., Κάρολ. Έ 1294).
- 3) (Προκ. για θυμό και τιμωρία που προέρχεται από το Θεό):
- (Έκθ. χρον. 1512)·
- να σου έλθει η οργή του Θεού ως γιον ήλθεν εις τον Ιούδαν (Μαχ. 166).
- 4) Συμφορά, κατάρα:
- ο Θεός …, έπεψέν του δέκα πληγές από διάφορες και πολλές οργές εις τούτον τον κόσμον (Άνθ. χαρ. (κυπρ.) 107).
- 5) Πολεμικό μένος, μανία:
- εκτύπησεν το άλογόν του με οργήν πολλήν (Διγ. Άνδρ. 38221).
- 6) (Μεταφ.) φουρτούνα, θαλασσοταραχή:
- θυμόν και οργήν περίσσαν πιάνει (ενν. η θάλασσα) (Αχέλ. 625 (πβ. και θυμός 1δ).)>
- Εκφρ.
- 1) Θυμός και οργή, θυμωμένη οργή = (για έμφαση) υπερβολικός θυμός, οργή:
- (Πιστ. βοσκ. V 5, 20), (Σουμμ., Παστ. φίδ. Έ [323]).
- 2) Οργή και κατάρα = (σε κατάρα) ανάθεμα:
- (Ιστ. πατρ. 1454).
- 3) Οργή καταραμένη = βαριά τιμωρία:
- (Τζάνε, Κρ. πόλ. 3136).
- Φρ.
- 1) Ανάπτομαι εις οργήν = «ανάβω», θυμώνω, εξοργίζομαι:
- (Βίος Αλ. 2348).
- 2) Αφήνω την οργή, σβήνω την οργή, σηκώνω την οργήν, στρέφω την οργήν = συγκρατώ την οργή, υποχωρώ, ηρεμώ:
- (Ερωφ. Δ́ 592, Δ́ 476), (Μαχ. 7211), (Γεωργηλ., Θαν. 356).
- 3) Βάλλω οργήν καταπάνου κάπ., κινώ οργήν κατά κάπ., πέμπω την οργήν εις κάπ., στέλνω την οργήν απάνω σε κάπ. = θυμώνω, ξεσπώ εναντίον κάπ.:
- (Σουμμ., Ρεμπελ. 190), (Φλώρ. 619), (Ναθαναήλ Μπέρτου, Ομιλίαι XIII 142), (Κυπρ. ερωτ. 9362), (Καρτάν., Π. Ν. Διαθ. φ. 160v).
- 4) Δίδω οργήν και καταδίκην = τιμωρώ:
- (Διακρούσ. 11423).
- 5) Δίδω τόπον της οργής, βλ. δίδω IΆ7γ φρ.
- 6) Έρχεται οργή σε κάπ., επανεβαίνει η οργή, επιπίπτει οργή εις κάπ., κατεβαίνει οργή, πέφτει οργή απάνω σε κάπ. = ξεσπάει καταδίκη, τιμωρία εναντίον κάπ.:
- (Ιστ. Βλαχ. 716, 483), (Κομνηνής Άννας Μετάφρ. 324), (Σουμμ., Παστ. φίδ. Έ [1632]), (Μαχ. 1612).
- 7) Επιφράζω προς οργήν, βλ. επιφράζω.
- 8) Έχω εν οργῄ κάπ., έχω οργή σε κάπ. = είμαι οργισμένος με κάπ.:
- (Ιστ. πολιτ. 2412), (Ιστ. πατρ. 1321).
- 9) Καταβάλλω κάπ.εις οργήν, βλ. καταβάλλω I1δ.
- 10) Κινώ κάπ. προς οργήν = εξοργίζω:
- (Καλλίμ. 2289).
- 11) Λαβαίνω οργήν = τιμωρούμαι:
- (Θρ. Κων/π. Βαρβ. 22).
- 12) Νεύω εις οργήν = παρουσιάζομαι οργισμένος:
- (Λίβ. P 700).
- 13) Πέμπω κάπ. στην οργή = εξοργίζομαι με κάπ., τιμωρώ:
- (Π. Ν. Διαθ. φ. 336α 6).
- 14) Πίπτω εις οργήν = υφίσταμαι οργή, τιμωρία:
- (Ιστ. πατρ. 16415).
- 15) Σβήνει η οργή = ξεθυμαίνει, παύει ο θυμός:
- (Πιστ. βοσκ. V 4, 20).
- 16) Στέλνω οργήν και κατάραν = αναθεματίζω:
- (Χρον. βασιλέων 895).
[αρχ. ουσ. οργή. Η λ. και σήμ.]
- 1) Θυμός:
- όργητα η.
-
— Βλ. και οργή.
- 1) Θυμός, οργή· έχθρα:
- του κυρού μου η όργητα σε σπλάχνος να γυρίσει (Ερωτόκρ. Έ 81· Ροδολ. Ά 725)·
- (μεταφ.):
- του ριζικού την όργητα ποτέ δεν την φοβάται (Ερωτόκρ. Δ́ 620)·
- (σε μεταφ.):
- Διώξε τα νέφη τσ’ όργητας απού το πρόσωπό σου (Ζήν. Β́ 423)·
- (ως σύστ. αντικ.):
- οργίσθην του όργηταν πολλήν (Ντελλαπ., Ερωτήμ. 2135)·
- έκφρ. όργητα θυμωμένη = (για έμφαση) υπερβολική οργή:
- (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ́ [1008]).
- 2) (Προσωποπ., προκ. για τις θεές της οργής):
- Τσ’ Όργητες τες σεμνές θεές (Ζήν. Έ 41).
- 3) Απέχθεια, αποστροφή:
- (Πανώρ. Ά 262), (Ιντ. κρ. θεάτρ. Β́ 56).
- Φρ.
- 1) Βάνω κάπ. σ’ όργητα = κάνω κάπ. να οργιστεί:
- (Ερωφ. Β́ 342).
- 2) Είμαι στην όργητα κάπ. = υφίσταμαι το θυμό κάπ.:
- (Ροδολ. Έ 232).
- 3) Έχω όργητα σε κάπ. = είμαι οργισμένος με κάπ.:
- (Πανώρ. Έ 213).
- 4) Κατέρχομαι σ’ όργητα = γίνομαι θύμα της οργής κάπ.:
- (Ριμ. Απολλων. [268]).
- 5) Μπαίνω σ’ όργητα = οργίζομαι, θυμώνω:
- (Π. Ν. Διαθ. (Παναγ.) 4607).
- 6) Πέφτει η όργητα = ξεσπά η οργή και (συνεκδ.) αποδίδεται τιμωρία:
- (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ́ [1445]).
- 7) Πιάνω όργητα = οργίζομαι:
- (Σουμμ., Παστ. φίδ. Ά [740]).
- 8) Σβήνω την όργητα = παύω να είμαι οργισμένος, ηρεμώ:
- (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ́ [335]).
- 9) Στέκει η όργητα = σταματά η οργή:
- (Ζήν. Δ́ 169).
[<ουσ. οργή αναλογ. με τα ουσ. σε ‑(τ)ητα. Η λ. και σήμ. ιδιωμ. (Κόμης)]
- 1) Θυμός, οργή· έχθρα:
