• Ά Μτβ.
  • 1)
    • α) Αντιλαμβάνομαι, εννοώ, καταλαβαίνω κ.:
      • (Κυπρ. ερωτ. 17¹³)·
      • τα πάθη της δε γνώθουσι, ουδέ τα κουρφά τση ενιώσα (Ερωτόκρ. Γ́ 35)·
    • β) αντιλαμβάνομαι, παίρνω είδηση κάπ.:
      • μη θορυβηθείς και νιώσουν σε εις άλλον (Βέλθ. 920)·
    • γ) (συνεκδ.) αναγνωρίζω:
      • το τραγούδιν ήκουσεν κι ένιωσέν τον η κόρη (Αχιλλ. L 921).
  • 2) Αντιλαμβάνομαι με τις αισθήσεις:
    • άλλοι δεν τις ενιώθασι (ενν. τους σεισμούς), οι άλλοι τις γροικούσι (Διήγ. ωραιότ. 942).
  • 3) Ξέρω, γνωρίζω, καταλαβαίνω:
    • ουδέ νιώθει είντά 'ν’ η βράστη, μηδέ τα πάθη μου ψηφά 'δε πόθον (Κυπρ. ερωτ. 109¹¹).
  • 4) Πληροφορούμαι, μαθαίνω:
    • εξύπνησεν ο Νόαχ από το κρασί του και ένιωσεν το ος έκαμεν αυτουνού ο υιός του ο μικρός (Πεντ. Γέν. IX 24).
  • 5) Αισθάνομαι, νιώθω:
    • (Κυπρ. ερωτ. 6¹⁰)·
    • ποτέ δεν ένιωσε (ενν. η ψυχή της Παρθένου) … επιθυμίαν σαρκικήν (Ροδινός 83).
  • 6) Προαισθάνομαι:
    • νιώθω τον Χάρον ότοιμα κοντά μου (Κυπρ. ερωτ. 104³⁴).
• Β́ Αμτβ.
  • 1) Αντιλαμβάνομαι με τις αισθήσεις:
    • κυβερνά (ενν. η ψυχή) το κορμί, σάμπως είναι το να βλέπομεν, να νιώθομεν (Ροδινός 93· Κυπρ. ερωτ. 6¹¹).
  • 2) Ακούω:
    • φωνάζει η κόρη, ενιώσασιν κι οι άλλες οι βαγίτσες (Φλώρ. 1627).

[πιθ. <αόρ. έγνωσα του γνώθω (βλ. ά.) σε συμφ. με αόρ. ένιωσα <ενόησα του νοώ (Φιλήντας· βλ. Ανδρ., λ. νιώθω και νιώνω)· πβ. μεταγνώθω και μετανιώνω. Ο τ. στο Βλάχ. (νοι‑) και σήμ. ιδιωμ. Η λ. στο Somav. (νοι‑) και σήμ.]