• Α´ 1) (Με ρ.) έξω:
  • (Καλλίμ. 1278)·
  • φρ.
    • (1) υπάγω έξω = φεύγω:
      • (Μαλαξός, Νομοκ. 348)·
    • (2) βγαίνω έξω, βλ. βγαίνω 18·
    • (3) βγάνω έξω κ. = δημοσιεύω:
      • (Ερωφ. Αφ. 14)·
    • (4) δίδω έξω, βλ. δίδω ΙΑ´7γ (10), Β´7β.
• 2) Με ουσ.
  • α) έξω από κ.:
    • (Μαχ. 68²⁵)·
  • β) μακριά από κ.:
    • (Αχιλλ. N 851)·
    • φρ.
      • (1) βγαίνω ή είμαι έξω (όξω) του νου = παραφρονώ, τρελαίνομαι:
        • (Ερωφ. Δ´ 168, Ασσίζ. 439¹⁷)·
      • (2) κάνω έξω (όξω) του νου = αδιαφορώ:
        • (Ερωτόκρ. Γ´ 969).
• 3) (Με προθ. από, εκ, οκ) = έξω από:
  • (Βυζ. Ιλιάδ. 271)·
  • εκφρ.
    • (1) έξω από το δέον = υπερβολικά:
      • (Διήγ. παιδ. 360)·
    • (2) ως έξω = εντελώς:
      • (Λίβ. Esc. 4236)·
    • (3) έξω μερέα/μερία, βλ. μερέα Εκφρ. 6.
• 4) Με το άρθρο ως επίθ.
  • α) που βρίσκεται έξω από κ., εξωτερικός:
    • (Έκθ. χρον. 69¹³)·
  • β) που βρίσκεται έξω από την πόλη:
    • επήραν τα έξω σπιτία (Μαχ. 98¹⁹)·
  • γ) έκφρ. η έξω φιλοσοφία = η θύραθεν φιλοσοφία:
    • (Μάρκ., Βουλκ. 340²⁸).
• Β´ 1) (Με ρ.) εκτός:
  • θέλομεν τον δεχθεί … έξω αν τύχει και κανείς από σας … (Χριστ. διδασκ. 423)·
  • έκφρ. όξω να … = εκτός να …, παρά μόνο να …:
    • (Ροδολ. Β´ 230).
• 2)
  • α) (Με ουσ.) εκτός από:
    • (Ροδολ. Γ´ 200)·
  • β) (προκ. για παρασιώπηση) ας μη μιλήσουμε για:
    • όξω ο γαμπρός (Στάθ. Α´ 59).
• 3) (Με πρόθ.) εκτός:
  • όξω από τούτα, ήτονε καλός βασιλέας (Χρον. σουλτ. 45³)·
  • εκφρ.
    • (1) έξω παρά = παρά μόνο:
      • (Ασσίζ. 13¹⁸)·
    • (2) έξω(ν) μόνον = παρά μόνο, εκτός από:
      • (Ασσίζ. 144¹⁵)·
    • (3) όξω απού/οπού = εκτός του ότι:
      • (Διαθ. 17. αι. 1²⁹, Πηγά, Χρυσοπ. 330 (8))·
    • (4) όξω απού να = εκτός αν:
      • (Διαθ. 17. αι. 3²⁷¹).

[αρχ. επίρρ. έξω. Ο τ. έξου το 14. αι. και σήμ. ποντ. Ο τ. όξω σήμ. ιδιωμ. Η λ. και σήμ.]

• Υπαναχώρηση (πβ. εξωτροπή):
  • εξωγύρισμα, εξωτροπήν εποίκεν (Αργυρ., Βάρν. Κ 259 (έκδ. εποίησεν)).

[<επίρρ. έξω + ουσ. γύρισμα]

• Εξωτερικό περίβλημα:
  • (Σπανός A 472).

[<επίρρ. έξω + ουσ. δέρμα]

• 1)
  • α) Έξω:
    • (Διγ. Z 1894)·
  • β) στο έξω μέρος:
    • το τείχος έξωθεν έχει … χάρην (Καλλίμ. 238)·
  • γ) στη στεριά:
    • προς το νησίν διαβήκε, διά να ρίξει άνθρωπον έξωθε να ρωτήσει (Αχέλ. 2244).
• 2) Έκφρ. έξωθεν εκ της φύσης = παρά το φυσιολογικό:
  • (Βυζ. Ιλιάδ. 470).

• Με το άρθρο ως επίθ. =
  • 1) (Προκ. για πόλεμο) εξωτερικός:
    • (Ψευδο-Σφρ. 402²²).
  • 2) Που βρίσκεται σε άλλη χώρα:
    • οι έξωθεν Χριστιανοί (Σφρ., Χρον. 136⁸).
  • 3) Που βρίσκεται στο έξω μέρος:
    • χερόπτια, το έσω σίδερον, το έξωθεν χρυσάφιν (Φλώρ. 532).

[αρχ. επίρρ. έξωθεν]

• Έξω από:
  • έξωθι του κάμπου (Κλήμ., Ενθυμ. 101).

[<επίρρ. έξω + κατάλ. ‑θι]

• 1) Παραπέρα:
  • (Κυπρ. ερωτ. 140⁵).
• 2)
  • α) (Ενίοτε με προηγ. την πρόθ. από) εκτός από:
    • έδωσεν ανήρ εις εσέν το πλάγιασμά του από οξωθιό τον άντρα σου (Πεντ. Αρ. V 20)·
  • β) (ενίοτε με επόμενο το επίρρ. μόνε) παρά μόνο:
    • στόριαση δεν εσείς βλέπετε οξωθιό φωνή (Πεντ. Δευτ. ΙV 12· Γέν. XLVII 18).

[<επίρρ. έξωθεν]

• 1) Απομακρύνω, διώχνω, εκτοπίζω:
  • δυναστικῴ τρόπῳ βασιλείας τούτον εξέωσεν (Ψευδο-Σφρ. 178³³).
• 2) Παραμελώ:
  • πάσαν την συνήθειαν την θείαν εξωσμένην (Προδρ. ΙV 276).

[αρχ. εξωθέω. Η λ. και σήμ.]

• α) (Μεταφ.) επιφανειακά:
  • έχει την αγάπην εξώκαρδα (Σοφιαν., Παιδαγ. 99)·
• β) ασυναίσθητα:
  • δεν τυχαίνει να προσευχομέσθεν … ’ξώκαρδα (Καρτάν., Π. Ν. Διαθ. φ. 353^ν).

[<επίρρ. έξω + ουσ. καρδιά]

• 1) Προάστιο, περίχωρα:
  • Παράγγειλε … να δώσουν των Λεβίμ … οξώκαστρο εις τα κάστρη τριγύροθέ τους (Πεντ. Αρ. ΧΧΧV 2).
• 2) Το εξωτερικό κάστρο:
  • ιστάμενοι εν τῳ εξωκάστρῳ και εν τῃ τάφρῳ (Δούκ. 331¹³).

[<επίρρ. έξω + ουσ. κάστρον. Ο τ. ’ξώ‑ στο Βλάχ. Η λ. τον 11. αι. (LBG) και στο Βλάχ.]

• Παράτολμα, αποφασιστικά:
  • εξωλογίς εσέβησαν και ενόησέν τους η βίγλα (Χρον. Τόκκων 298).

[πιθ. <έκφρ. *έξω λόγου]