• 1)
  • α) Βάζω κάπ. ή κ. μέσα σ’ ένα χώρο, εισάγω:
    • να μπάσουνε εις τα σακιά τα ρούχα τωνε (Τζάνε, Κρ. πόλ. 193⁵)·
    • (μεταφ.):
      • την αγάπην μπάζει στο στήθος της (Σουμμ., Παστ. φίδ. Α´ [1071])·
  • β) (μεταφ.) αποκαλύπτω, φανερώνω:
    • μας έμπασες εις το φως της αλήθειας σου (Χριστ. διδασκ. 434)·
  • γ) εγκαθιστώ κάπ. κάπου:
    • και πάλιν να μας μπάσεις μέσα εις την παράδεισον (Διακρούσ., Πένθος 238)·
  • δ) επιτρέπω την είσοδο σε κάπ.:
    • ποίκεν τους όρκον … και τότες τον εμπάσαν (Βουστρ. 212^5‑6)·
  • ε) οδηγώ, συνοδεύω κάπ.:
    • εμπάσαν τον τουμ Πέτρον εις την χώραν με πολλήν τιμήν (Βουστρ. 132¹³).
• 2)
  • α) Επιβιβάζω:
    • οδήγησεν τα κάτεργά του και έμπασεν τους μαντατοφόρους (Μαχ. 186¹⁴)·
  • β) (προκ. για πράγμα) βάζω επάνω, φορτώνω:
    • Καράβια μόνο θέλουσι το πράμα τως να μπάσου (Τζάνε, Κρ. πόλ. 545¹³)·
  • γ) (προκ. για σκάλα καραβιού) μαζεύω, τραβώ:
    • (Άλ. Κύπρ. 1264).
• 3)
  • α) Βάζω, τοποθετώ:
    • τσ’ εικόνες … μέσα να τες μπάσου (Τζάνε, Κρ. πόλ. 539¹⁸)·
  • β) (προκ. για σκάλα πολιορκητική) στήνω, τοποθετώ:
    • εβαστούσανε τσι σκάλες να τσι μπάσου (Τζάνε, Κρ. πόλ. 322²⁴).
• 4)
  • α) Σύρω κάπ. βίαια, τραβώ:
    • εις τα καράβια τσ’ έμπασεν όλους κι εδέσασί τσι (Τζάνε, Κρ. πόλ. 319⁴)·
  • β) εξαναγκάζω, «καταδικάζω» κάπ. σε μια κατάσταση:
    • την ψυχήν την δολεράν εμπάζουν τη εις το βρώμα (Συναξ. γυν. 57).
• 5)
  • α) Δέχομαι κάπ.:
    • έμπασεν τον Ρίτζον … και εκοιμήθησαν αντάμα (Βουστρ. 206^12‑13)·
  • β) (προκ. για γυναίκες) δέχομαι με ανήθικους σκοπούς:
    • μερικές κρυφά τους μπάζουν (ενν. τους καύχους) (Συναξ. γυν. 1193)·
  • γ) (μεταφ.) αποδέχομαι, ακολουθώ:
    • να μην εμπάζουσι καμίαν ξένην διδασκαλίαν (Χριστ. διδασκ. 409)·
  • δ) καλώ κάπ. να συμμετάσχει σε μια εκδήλωση:
    • εις τον χορόν να σ’ έμπασε (Πικατ. 377).
• 6)
  • α) Μεταφέρω κάπ. ή κ. σε άλλο χώρο:
    • ηύραν πολλές βιτουαλίες και εμπάσαν τες εις την Κερυνίαν (Βουστρ. 94¹⁰)·
  • β) (προκ. για μήνυμα) μεταβιβάζω, διαβιβάζω:
    • την απιλογιά (ενν. του βιζίρη) ο Παναγιώτης μπάζει στου γενεράλε (Τζάνε, Κρ. πόλ. 539⁹).
• 7) Προσορμίζω, αγκυροβολώ:
  • στην Πόλη μέσα τα ’μπασε (ενν. τα κάτεργα) (Τζάνε, Κρ. πόλ. 403⁷).
• 8) Φορώ σε κάπ. κ.:
  • μια καδένα χρουσωτή εις το λαιμό του μπάζει (Τζάνε, Κρ. πόλ. 343⁸).
• 9) Ανεβάζω κάπ. σε υψηλό σημείο:
  • εντύσαν τον … και εμπάσαν τον ψηλά (Μαχ. 12²⁷)·
  • (μεταφ.):
    • ο θυμός του αφέντη … άλλους εμπάζει και άλλους κατεβάζει (Μαχ. 244²⁹).
• 10) Περνώ κ. μέσα από κ. άλλο:
  • απού μίαν τρύπαν … εμπάσαν τους (Μαχ. 636³).
• 11) Ορίζω, αναθέτω:
  • Ο Κύριος με έμπασε να κληρονομέσω την γην (Χριστ. διδασκ. 66).
• 12) Συμφιλιώνω:
  • εμπάσαν τους κατά τον πρώτον σασμόν (Μαχ. 114³⁶).
• 13) Εμπλέκω κάπ. σε μια υπόθεση:
  • εις όρωτος υπόθεσιν εμπάζει (Λίβ. Esc. 2077).
• 14) Αποφέρω:
  • να παίρνει … τα όσα εμπάζουνε οι αλ’κές (Χρον. σουλτ. 107¹⁸).

• Φρ.
• 1) Εμβάζω κάπ. εις ακηδίαν = προκαλώ σε κάπ. ανία, κούραση:
  • (Σπαν. Va 574).
• 2) Μπάζω κάπ. εις τα βάσανα, εις τσιγαρισμόν = ταλαιπωρώ, βασανίζω:
  • (Ευγέν. 1284), (Λίβ. Sc. 742).
• 3) Μπάζω κάπ. στα δίχτυα μου = γοητεύω, σαγηνεύω:
  • (Σουμμ., Παστ. φίδ. Β´ [1110]).
• 4) Μπάζω κάπ. στο θρόνο = αναγορεύω κάπ. βασιλιά:
  • (Ζήν. Γ´ 12).
• 5) Εμπάζω λόγους = πλάθω ιστορίες:
  • (Λίβ. (Lamb.) N 497).
• 6) Μπάζω κάπ. ομπρός μου = δέχομαι κάπ. σε ακρόαση:
  • (Μαχ. 646³²).
• 7) Εμπάζω κάπ. εις (οφ)φίτσιον = τοποθετώ, διορίζω κάπ. σε κάπ. αξίωμα:
  • (Σαχλ., Αφήγ. 299).

[<αρχ. εμβιβάζω (>εμβάζω >εμπάζω). Οι τ. και σήμ. Η λ. στο Βλάχ.]