ανάλυση

Τέλειο άλλοθι για τις ευρωπαϊκές οικονομίες

ΕΙΡΗΝΗ ΧΡΥΣΟΛΩΡΑ

Χωρίς αμφιβολία, ο πόλεμος αυτός προκάλεσε - και εξακολουθεί να προκαλεί - πολλές αρνητικές επιπτώσεις στην ελληνική και τις άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες. Μόνο και μόνο η άνοδος της τιμής του πετρελαίου, που συνεχίζεται εδώ και μήνες, φουντώνει τις τιμές και προκαλεί, για τον λόγο αυτό, μείωση της κατανάλωσης και του ρυθμού ανάπτυξης. Επίσης, η αβεβαιότητα για την έκταση που θα πάρουν οι πολεμικές συγκρούσεις και για τις ζημιές που θα προκαλέσουν σε πλουτοπαραγωγικές πηγές, οδηγεί σε αναβολή των επενδυτικών αποφάσεων και σε μεγαλύτερη συρρίκνωση του ρυθμού ανάπτυξης.

Όμως, η απόδοση των προβλημάτων της ευρωπαϊκής και της ελληνικής οικονομίας αποκλειστικά και μόνο στις δραματικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή είναι παραπλανητική. Τα προβλήματα αυτών των οικονομιών δεν ξεκίνησαν με τον πόλεμο. Οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και η αύξηση της ανεργίας βασάνιζαν την Ευρώπη πολύ πριν ηχήσουν τα τύμπανα του πολέμου. Ο προβληματισμός για την έξοδο από τη στασιμότητα είχε φουντώσει το περασμένο φθινόπωρο, και η αμφισβήτηση του Συμφώνου Σταθερότητας ήταν αποτέλεσμα αυτού του προβληματισμού και όχι του επικείμενου πολέμου. Ο πόλεμος ήρθε, απλώς, να επιτείνει το πρόβλημα - και τον προβληματισμό.

Όσο για την Ελλάδα, το πρόβλημα του πληθωρισμού σαφώς και προϋπήρχε. Κατέχοντας σταθερά μια από τις τέσσερις πρώτες θέσεις στην Ένωση λίγο μετά την ένταξή της στη ζώνη του ευρώ, υποσκάπτει συστηματικά την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων της. Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου, λόγω πολέμου, απλώς επιδείνωσε το πρόβλημα του πληθωρισμού που, όμως, ποτέ δεν ήταν σε αποδεκτά επίπεδα.

Ήταν «μια κάποια λύση»

Όταν ο πόλεμος τελειώσει και, κυρίως, αν τελειώσει σύντομα, όπως φαίνεται να προεξοφλούν οι αγορές, η ελληνική και οι άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες θα βρεθούν ξανά «ενώπιες ενωπίω» με τα ολόδικά τους προβλήματα. Τότε, οι κυβερνήσεις δεν θα μπορούν να τα αποδώσουν σε εξωγενείς παράγοντες και θα χρειασθεί να ανασκουμπωθούν οι ίδιες για να τα αντιμετωπίσουν. Από αυτή την άποψη, ο πόλεμος ήταν «μια κάποια λύση». Οι υπουργοί Οικονομίας σηκώνουν απλώς τα χέρια ψηλά και περιμένουν. Σύντομα, η δυνατότητα αυτή δεν θα υπάρχει.

Η επόμενη μέρα του πολέμου έχει πολλά και δύσκολα καθήκοντα για το οικονομικό επιτελείο της ελληνικής κυβέρνησης. Ο πληθωρισμός θα είναι το πρώτο πρόβλημα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει και θα διαπράξει λάθος αν ρίξει και πάλι τις ευθύνες μόνο στην κακοκαιρία ή στον υψηλό ρυθμό ανάπτυξης που, δήθεν, τροφοδοτεί τόσο υψηλές αυξήσεις τιμών. Η ύπαρξη της κερδοσκοπίας είναι γεγονός αναμφισβήτητο και αν δεν σκύψει να το μελετήσει και να το πολεμήσει, οι υψηλές τιμές και η δικαιολογημένη αγανάκτηση των καταναλωτών θα μείνουν για πολύ καιρό εδώ.

Θα το πληρώσει

Δεν είναι, όμως, μόνο ο πληθωρισμός που θα συνεχίσει να προκαλεί πονοκέφαλο. Προβλήματα στην ανάπτυξη και στην απασχόληση θα φανούν μετά τη λήξη της Ολυμπιάδας, αν δεν ληφθεί μέριμνα από τώρα. Ο τουρισμός, που εκτιμάται ότι θα υποστεί πλήγμα φέτος, ίσως να μη συνέλθει σύντομα αν δεν δοθούν μονιμότερες λύσεις στα προβλήματά του. Και τα προβλήματά του έχουν να κάνουν με τη χαμηλή ποιότητα των υπηρεσιών σε σχέση με τις τιμές. Ο ελληνικός τουρισμός δεν είναι πια φθηνός, αλλά δεν έγινε ποτέ ευρωπαϊκού επιπέδου σε ό,τι αφορά την παρεχόμενη ποιότητα των υπηρεσιών. Αυτό θα το πληρώσει αργά η γρήγορα ο κλάδος και, κατά συνέπεια, η οικονομία.

Η επιτάχυνση της ανάπτυξης - και η πραγματική σύγκλιση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, που αποτελεί το τελικό ζητούμενο - αναστέλλεται από την καθυστέρηση του εκσυγχρονισμού της ελληνικής οικονομίας. Όταν το υπουργείο Οικονομικών υπόσχεται δυνατότητα υποβολής φορολογικών δηλώσεων μέσω Ίντερνετ και τελικά διαπιστώνει ότι δεν έχει τη δυνατότητα να την προσφέρει, η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας υφίσταται πλήγμα. Όταν η μισθοδοσία των συμβασιούχων υπαλλήλων του ίδιου υπουργείου γίνεται διά περιφοράς του ταμία, με την τσάντα του γεμάτη χαρτονομίσματα, στα γραφεία των υπαλλήλων, δεν μπορούμε να συμπεράνουμε ότι έχει προχωρήσει η Κοινωνία της Πληροφορίας στο Δημόσιο.

Αλλά ούτε και στο μέτωπο των δημοσίων οικονομικών δεν θα χαράξει ένα ρόδινο μέλλον μετά τον πόλεμο. Οι δαπάνες εμφανίζονται ασυγκράτητες, αλλά τα έσοδα δεν μπορούν να αυξηθούν σημαντικά μετά τη φορολογική μεταρρύθμιση. Την ίδια ώρα, η Ευρωπαϊκή Ένωση πιέζει να μειωθεί ταχύτερα το δημόσιο χρέος, το οποίο θα είναι ανέφικτο αν τελικά αυξηθεί το δημοσιονομικό έλλειμμα. Πράγματι, έπειτα από λίγο καιρό το οικονομικό επιτελείο ίσως να νοσταλγεί τις σημερινές ημέρες, όταν τα δεινά της οικονομίας μπορούσαν να αποδοθούν στον πόλεμο.