ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ Τουρκία και Ευρωπαϊκή Κοινότητα

Λάθος η προσέγγιση πως μια ισλαμική χώρα δεν μπορεί να ανήκει στην Ε.Ε.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΛΦΕΛΗΣ

Μετά τη Σύνοδο της Κοπεγχάγης πολλοί Τούρκοι πιστεύουν ότι το πραγματικό εμπόδιο για την είσοδο της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή κοινότητα είναι ο κίνδυνος που αντιπροσωπεύει "εν δυνάμει" το πολιτικό Ισλάμ ("Ν.Υ. Times" 15.12.2002).

Ύστερα, μάλιστα, από την αστόχαστη τοποθέτηση του Ζ. Ντ' Εστέν ότι η Τουρκία δεν είναι ευρωπαϊκή χώρα, εμφανίστηκε ξανά σε ορισμένους τουρκικούς κύκλους η γνωστή ιδεολογική κριτική, δηλαδή ότι η Ευρώπη είναι ένα "club" χριστιανικών κρατών. Όμως, εδώ, είναι αναγκαίο να διευκρινίσουμε ξεκάθαρα ορισμένα πράγματα. Η Τουρκία δεν έλαβε σαφή ημερομηνία για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων για τους ακόλουθους βασικούς λόγους:

α. Γιατί τα βασανιστήρια σ' αυτή τη χώρα δεν έχουν σταματήσει καθόλου (μόνο μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2002 υποβλήθηκαν 350 καταγγελίες για άγριους ξυλοδαρμούς πολιτών σε αστυνομικά κρατητήρια).

β. Γιατί δεν έχουν ακυρωθεί στην πράξη οι γνωστοί θεσμικοί περιορισμοί που αφορούν τη δυνατότητα της κουρδικής μειονότητας να ομιλεί τη δικιά της γλώσσα και να μορφώνει τα παιδιά της σ' αυτή τη γλώσσα. Ο "Economist" (21.12.2002) αναφέρεται, μάλιστα, στην πρόσφατη αποπομπή από την εκπαίδευση πέντε δασκάλων στο Ντιαρμπακίρ, γιατί επέτρεψαν την απαγγελία κουρδικών τραγουδιών.

γ. Γιατί δεν έχει νομιμοποιηθεί στο σημερινό καθεστώς ο θεσμικός σεβασμός της πολιτικής διαφωνίας. Κατ' αυτόν τον τρόπο είναι ενδεικτικό ότι μόνο το 2001 το τουρκικό κράτος καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο 169 φορές (!) για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ("Monde", 15. 12.2002 ).

Όμως, όλα αυτά τα στοιχεία είναι ασύμβατα με το δομικό πρότυπο των φιλελεύθερων δυτικών δημοκρατιών. Προσκρούουν στον νομικό πολιτισμό της ευρωπαϊκής κοινότητας, όπως ο τελευταίος έχει συγκεκριμενοποιηθεί από τη Συνθήκη της Ρώμης του 1950 και άλλα θεμελιώδη νομικά κείμενα.

Έτσι, η Τουρκία, δεν αποκλείστηκε προσωρινά από την Ευρώπη γιατί υπάρχει η παγκόσμια αντιπαλότητα ανάμεσα σε δύο ιδεατές οντότητες, που σχηματικά βαφτίζονται "Δύση" και "Ισλάμ". Αυτό είναι απαραίτητο να διευκρινιστεί για να ακυρώσουμε έγκαιρα και τα ξενόφοβα και τα αντιισλαμιστικά σύνδρομα μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων - και ακροδεξιών πολιτικών - της Γαλλίας και της Γερμανίας (που επηρέασαν αναμφίβολα και την επίσημη στάση αυτών των χωρών στην Κοπεγχάγη).

Επιπλέον, η ευρωπαϊκή κοινότητα δεν είναι μια χριστιανική ένωση, ούτε θα γίνει ποτέ. Είναι γεγονός, βέβαια, όπως σημειώνει και ο L. Siedentop (Δημοκρατία στην Ευρώπη, 2002), ότι οι δυτικού τύπου διακρίσεις ανάμεσα στο κράτος και την κοινωνία των πολιτών, την ατομική και τη δημόσια σφαίρα, προέρχονται από χριστιανικές παραδοχές. Πάντως, είναι εντελώς εσφαλμένο να υπερτονίζουμε την επίδραση της χριστιανικής θεολογίας στη δομή των ευρωπαϊκών κρατών (ιδίως αν λάβουμε υπόψη μας τον αντικληρικαλισμό της Δυτικής Ευρώπης του 18ου αιώνα και την έντονη καπιταλιστική ανάπτυξη αυτών των χωρών).

Στον ίδιο βαθμό, αντίστοιχα, ο Ε. Said - για να αποδείξει ότι δεν υπάρχει μόνο ένα Ισλάμ - καυτηριάζει αλύπητα τους απολυταρχικούς τυράννους (τύπου Μ. Λάντεν), που προωθούν μια ισλαμιστική τάξη στερημένη από τον ανθρωπισμό και την πνευματικότητά της.

Επομένως, δεν υπάρχει μια τέτοια πλασματική αντιπαλότητα ανάμεσα σε μια χριστιανική ένωση και το Ισλάμ. Επιπλέον θα είναι ολέθριο στρατηγικό λάθος για το μέλλον της Ευρώπης, αν υιοθετήσουμε ανάλογες προσεγγίσεις - σαν αυτή του Ζ. Ντ' Εστέν - που υπονοούν σαφώς ότι μια ισλαμιστική χώρα δεν μπορεί να ανήκει στην Κοινότητα. Βέβαια, είναι σαφές ότι αυτές οι τοποθετήσεις διατυπώνονται για να υπερφαλαγγίσουν πολιτικά την ξενόφοβη ιδεολογία της ακροδεξιάς στη Γαλλία (ή του Στόιμπερ στη Γερμανία).

Ποιο είναι το συμπέρασμα απ' όλα αυτά; Η Τουρκία απομακρύνθηκε προσωρινά από την Ευρώπη, γιατί έχει ένα τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα, που είναι ασύμβατο με τον νομικό πολιτισμό της Κοινότητας. Όμως, και η Ευρώπη πρέπει να οριοθετήσει οριστικά το δικό της όραμα. Πάντως, σε κάθε περίπτωση η ευρωπαϊκή κοινότητα δεν μπορεί να διοικείται από αυταρχικά "υπερόργανα", χωρίς τη συμμετοχή των Ευρωπαίων πολιτών. Αλλιώς (για να θυμηθούμε λίγο τον Μαρξ) θα κυοφορήσει πολύ γρήγορα τον νεκροθάφτη της, που θα είναι η αντίσταση των ευρωπαϊκών λαών απέναντι σε μια αντιδημοκρατική οντότητα!