ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ Η ανακούφιση της τρέλας

Ο τρελός είναι απλώς τρελός. Άρα ικανός για τα πάντα

ΦΩΤΕΙΝΗ ΤΣΑΛΙΚΟΓΛΟΥ

Λαχτάρησαν οι Ευρωπαίοι με τον πιλότο που πετούσε το αεροπλάνο πάνω από τη Φρανκφούρτη και απειλούσε να πέσει και να συντριβεί στο κτίριο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η πόλη τέθηκε σε συναγερμό. Οι νωπές μνήμες του τρόμου επαναδραστηριοποιήθηκαν. Η 11η Σεπτεμβρίου δεν έχει ακόμα τακτοποιηθεί στα ήρεμα συρτάρια της Ιστορίας.

Την ανησυχία που προς στιγμή πήγε να αγγίξει τα όρια της υστερίας ακολούθησε η ανακούφιση. Μια βαθιά και γενναιόδωρη ανακούφιση. Μαχητικά Tornado κατάφεραν με ασφάλεια να προσγειώσουν το μικρό αεροπλάνο.

Η ανακούφιση όμως είχε κυρίως να κάνει με ένα άλλο γεγονός. Ο δράστης δεν ήταν δράστης! Δεν ήταν δηλαδή έλλογο ον με κίνητρα, βούληση και πρόθεση διάπραξης του κακού. Ήταν "ψυχικά διαταραγμένο άτομο" όπως ανακοίνωσε η Αστυνομία. Με άλλα λόγια τρελός, δηλαδή "ακαταλόγιστος". Η ψυχιατρική διάγνωση που του αποδόθηκε ήταν και το καταλυτικό έναυσμα της οριστικής ανακούφισης που όλοι ένιωσαν. "Ουφ, ήταν τρελός". Τέρμα τα σενάρια συνωμοσιολογίας, η αναζήτηση ενόχων, σκοτεινών και δυσεντόπιστων κινήτρων, λιγότερο ή περισσότερο εμφανών τρομοκρατικών ελατηρίων. ΣΤΟΠ. Ησυχάστε. Το άτομο ήταν τρελό.

Ως διά μαγείας η επίκληση της τρέλας αίρει τον τρόμο που φωλιάζει στη συλλογική συνείδηση από την 11η Σεπτεμβρίου αλλά και άλλους αρχαιότερους τρόμους που εδράζουν στο συλλογικό ασυνείδητο. Αυτό το ίδιο ανακουφιστικό "ουφ, τρελός ήταν και όχι τρομοκράτης" συνόδευε προ μηνός και την ανακοίνωση της απόπειρας εναντίον της Ντόρας Μπακογιάννη.

Στα πολλά πράγματα που στερείται ένα ψυχικά διαταραγμένο άτομο θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και κάτι το θετικό. Στερείται της ιδιότητας του τρομοκράτη.

Ουδέν καλόν όμως αμιγές κακού.

Με το ακαταλόγιστο, έννοια που διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στην απονομή δικαιοσύνης, ο ψυχικά άρρωστος κάτι κερδίζει και κάτι χάνει. Κερδίζει το μη αξιόποινο των πράξεών του. Τόσο ο Φρανκ Στέφαν Στράμπαχ, από τη Φρανκφούρτη, όσο κι ο Γεώργιος Σανδάλης, από το Αιγάλεω, δεν θα εκτίσουν ποινή φυλάκισης αλλά θα παραμείνουν καθώς φαίνεται έγκλειστοι για θεραπεία σε ψυχιατρικό κατάστημα εφόσον τεκμηριωθεί ότι "ένεκα διαταράξεως των ψυχοδιανοητικών τους λειτουργιών δεν είχαν συνείδηση του άδικου των πράξεών τους".

Εκείνο που και οι δυο, καθώς και οι δράστες αντίστοιχων ενεργειών, χάνουν είναι το κίνητρο των πράξεών τους. Οι πράξεις τους στερούνται κινήτρων. Είναι μη πράξεις. Και οι ίδιοι τους μη υποκείμενα πράξεων. Συμβολικά νεκροί δηλαδή.

Θυμηδία κατ' εξοχή προκαλούν οι παραληρητικές ερμηνείες των πράξεών τους. "Με παρακολουθούσαν μέσω DNA και ραδιοφωνικών κυμάτων. Η Ντόρα έπρεπε να το μάθει, γι' αυτό έκανα την απόπειρα". "Ήθελα να θυμηθεί ο κόσμος τη Ρέσνικ, την αστροναύτισσα που άδικα σκοτώθηκε το 1986 στο διαστημικό λεωφορείο "Τσάλεντζερ". Γι' αυτό πέταξα πάνω από τη Φρανκφούρτη". Χλεύη, θυμηδία. Αποτροπιασμός. Όχι απορία. Ο τρελός δεν δικαιούται απορίας. Ούτε ερμηνείας. Είναι απλώς τρελός. Και άρα ικανός για τα πάντα. Η αλήθεια είναι ότι ψυχικά διαταραγμένα άτομα κατασκευάζουν παραληρήματα και ενδίδουν σε ψευδαισθησιακούς δικούς τους κόσμους. Είναι ίδιον της διαταραχής τους που με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπευτική στήριξη καθώς και με τη συνδρομή του οικογενειακού και κοινωνικού περίγυρου μπορεί άριστα να ελεγχθεί. Εκείνο που δεν είναι ίδιον της διαταραχής τους είναι η εγκληματικότητα. Δεν είναι πιο επικίνδυνοι οι ψυχικά ασθενείς από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Όλα τα έγκυρα ερευνητικά πορίσματα των τελευταίων ετών το πιστοποιούν.

Γεγονότα όπως τα δύο τελευταία δεν αφηγούνται την επικινδυνότητα αλλά τη θεατότητα που τα μεμονωμένα αυτά περιστατικά αποκτούν. Τον τρόπο με τον οποίο υποδαυλίζουν τη φροντίδα των μίντια τροφοδοτώντας το δέλεαρ του εντυπωσιασμού, του ρίγους και του θεάματος.

Ψυχικά άρρωστα άτομα είναι πολύ πιο πιθανό όχι να διαπράττουν αλλά να υφίστανται βία, εγκατάλειψη, περιθωριοποίηση, στιγματισμό. Δραματικό, προχθεσινό μόλις, παράδειγμα η ψυχικά άρρωστη γυναίκα που αυτοπυρπολήθηκε μαζί με τα παιδιά της σε καταυλισμό σεισμοπλήκτων.

Το στερεότυπο του επικίνδυνου και δυνάμει εγκληματικού ατόμου είναι μία από από τις πιο ευδιάκριτες θεσμικά αποδεκτές μορφές βίας που υφίστανται οι ψυχικά ασθενείς.

Η ψυχική ασθένεια από τα βάθη των αιώνων διαταράσσει με τον ανοίκειο χαρακτήρα της τη φυσική τάξη των πραγμάτων. Ανέκαθεν υπήρχε. Ακόμα όμως και αν δεν υπήρχε, θα οφείλαμε ιδιαίτερα σήμερα να την επινοήσουμε. Έτσι καθώς ενσαρκώνει και συμπυκνώνει το παράδοξο και ακατανόητο των ανθρωπίνων συμπεριφορών, έτσι καθώς κομίζει το σκοτεινό μιας τρομοκρατικής λογικής χωρίς να χρειάζεται να ανατρέχουμε σε δύσβατα και πολύπλοκα μονοπάτια σκέψης για να την αποκωδικοποιήσουμε. Έτσι καθώς με τα συμπαγή διαχωριστικά τείχη που υψώνονται ανάμεσα σε "αυτούς" και σε "εμάς" καθησυχάζει η ευρύτερη ομάδα για τη φυσιολογικότητά της. "Μα μην το ψάχνεις, το έκανε επειδή είναι τρελός". Πανάκεια, πάγχρηστον, η τρέλα αίρει την αμφιβολία, την απορία, τον τρόμο. "Ουφ, Θεέ μου, ευτυχώς ήταν τρελός".