ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ Όχι στον εφησυχασμό

Ανησυχίες για το βασικό επιχείρημα που προβάλλει ο Μπους για το Ιράκ

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΛΦΕΛΗΣ

Η άτυπη σύνοδος κορυφής συνιστά μια τεράστια πολιτική επιτυχία για την ελληνική προεδρία. Η ενιαία διακήρυξη των 15 ενισχύει - από μόνη της - τη διεργασία ενοποίησης της Ευρώπης που είχε τρωθεί ανεπανόρθωτα από τη διασπαστική κίνηση των 8 ("Ν. Times", 17/2/2003). Επίσης, η ιδεολογική αναγνώριση, ότι τα Ηνωμένα Έθνη αποτελούν το κέντρο της παγκόσμιας τάξης, συνιστά μια σαφή απάντηση στην αυτοκρατορική ηγεμονία που προσπαθούν να επιβάλλουν οι ΗΠΑ.

Όμως, η ενιαία δήλωση των 15 αποτελεί αναμφισβήτητα έναν στρατηγικό συμβιβασμό, που εμπεριέχει και αρνητικά στοιχεία (όπως η αποδοχή της πραγματικότητας που διαμόρφωσε η συσσώρευση αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων στην κρίσιμη περιοχή). Πάντως, η προσωρινή εξασφάλιση της ειρήνης φαίνεται να έχει επιτευχθεί (αφού και ο Τ. Μπλερ πιέζεται ασφυκτικά από την απαράμιλλη δυναμική των φιλειρηνικών κινητοποιήσεων, "Times" 17/2/2003).

Γι' αυτό τον λόγο θα άξιζε να ενδυναμώσουμε την εμβέλεια της αντιπολεμικής επιχειρηματολογίας (και να μην εφησυχάζουμε). Έτσι, θα προσπαθήσω σ' αυτό το κείμενο να αποδείξω την ανορθολογικότητα ενός βασικού επιχειρήματος που προβάλλει ο Μπους.

Υποστηρίζουν οι Αμερικανοί ότι επιβάλλεται η ανατροπή του ιρακινού δικτάτορα από μια δημοκρατική πολιτική εξουσία, που θα πάρει τη θέση του. Μ' αυτό τον τρόπο θα ακυρωθεί η ανεξέλεγκτη παραγωγή των όπλων μαζικής καταστροφής που απειλεί τον κόσμο. Μάλιστα, ορισμένοι αναλυτές ισχυρίζονται ειρωνικά, ότι το Ιράκ θα μετατραπεί αιφνιδίως - καταρρακώνοντας τη διαλεκτική της Ιστορίας - σε Ελβετία της Μέσης Ανατολής! ("Guardian", 9/2/2003). Επομένως, το κρίσιμο ερώτημα είναι το εξής: Ποιο καθεστώς θα αντικαταστήσει τον Σαντάμ (αν τελικά οι Αμερικανοί εισβάλλουν στο Ιράκ); Μπορεί να "εμφυτευθεί" από τις αμερικανικές δυνάμεις κατοχής ένα δυτικό μοντέλο δημοκρατίας, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι αφελείς για να καταδείξουν την ηθική διάσταση του αμερικανικού εγχειρήματος;

Η απάντηση είναι σίγουρα αρνητική για τους ακόλουθους λόγους: Κατ' αρχήν, υπάρχει η ιστορική εμπειρία του Αφγανιστάν. Τι εννοώ; Και τότε οι Αμερικανοί προέτασσαν την αναγκαιότητα μιας βίαιης ανατροπής του αδίστακτου καθεστώτος των Ταλιμπάν. Δύο χρόνια μετά την εκδίωξη των φονταμενταλιστών δεν έχει λυθεί κανένα δομικό πρόβλημα στο Αφγανιστάν. Το κράτος τούτο δεν έχει κεντρική πολιτική εξουσία και διαβρώνεται ακόμη από τις διαμάχες και τις δολοφονίες των τοπικών πολεμαρχών. Οι υποσχέσεις των Αμερικανών για οικονομική ανόρθωση δεν τηρήθηκαν. Επομένως, μια βάναυση αποικιοκρατική παραμονή των Αμερικανών στη Βαγδάτη μάλλον θα εκκολάψει την πολιτική αναρχία.

Επιπλέον, οι ΗΠΑ κάνουν προφανώς ένα λογικό άλμα. Παρομοιάζουν το Ιράκ με την ηττημένη Ιαπωνία μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως η Ιαπωνία είχε μια παραδοσιακή αστική τάξη, που της επέτρεπε να αφομοιώνει δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις (όπως η ισότητα των πολιτών απέναντι στον νόμο κ.λπ.).

Αντίθετα, το σημερινό Ιράκ είναι μια μεγάλη χώρα που επηρεάζεται αφόρητα από φυλετικές και θρησκευτικές διαιρέσεις και από τάσεις περιφερειακής αυτονόμησης. Είναι μια "ανώμαλη" οικονομία που μαστίζεται από τη διαφθορά, και δεν έχει γνωρίσει ποτέ τη λειτουργία της αγοράς. Έτσι, είναι χαρακτηριστικό ότι 16.000.000 άτομα εφοδιάζονται τα βασικά αγαθά (ζάχαρη, αλεύρι κ.λπ.) σε μηνιαία βάση από την ίδια την ιρακινή κυβέρνηση! Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες είναι δυνατόν να ευδοκιμήσει ποτέ το αμερικανικό πρότυπο δημοκρατίας;

Επιπρόσθετα, όπως ορθά σημειώνει ο Κάπλαν (Η επερχόμενη αναρχία, 2000), η εισαγωγή του δυτικού μοντέλου της αγοράς προϋποθέτει μια οικονομική ανάπτυξη, γιατί διαφορετικά ένα τέτοιο μεταβατικό καθεστώς μπορεί να εξελιχθεί σε σκληρότερη τυραννία, όπως έγινε με το Σουδάν το 1985.

Ακόμη, υπάρχει το ενδεχόμενο μια παρατεταμένη αποικιακή παραμονή των αμερικαFνικών δυνάμεων στο Ιράκ, να τελειώσει με μία αντιαμερικανική ιντιφάντα, που θα πυροδοτήσει ευρύτερα ένα μεγαλύτερο κύμα ακραίας ισλαμιστικής τρομοκρατίας σε όλο τον κόσμο. Αυτό θα είναι ολέθριο!

Ποιο είναι το συμπέρασμα απ' όλα αυτά; ΟΙ ΗΠΑ πλασάρουν εντελώς τυχοδιωκτικά την ιδέα της ανατροπής του τυραννικού καθεστώτος του Χουσεΐν. Πρέπει, λοιπόν, να μην εφησυχάζουμε απέναντι στο ενδεχόμενο του πολέμου. Τα αντιπολεμικά συλλαλητήρια έδειξαν τον δρόμο και δεν πρέπει να ξεγελιόμαστε "Απεργάζονται σφαγές κι αυτό το λένε ειρήνη" (Τάκιτος).