Έχουν αλλάξει οι σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών

Οι αυλικοί του χθες είναι οι "ειδικοί" του σήμερα

B2 Είδη περιγραφής

Δεν είναι καιρός για μεγάλα λόγια, που αναφέρονται σε απλές πράξεις.

Όταν διακωμωδείται η επιστημονική κοινότητα

Κείμενο 4 [Πάνω από τη Μυτιλήνη]

Η κοινωνία μας έχει αποσαθρωθεί, η νεολαία μας ανερμάτιστη ξεχύνεται στους δρόμους και διαπράττει αδικήματα του κοινού ποινικού δικαίου, οι ολοκληρώσαντες τις σπουδές τους, μένοντας άνεργοι, καταλαμβάνονται από κατάθλιψη και τα εθνικά μας όρια συμπιέζονται, κατά τρόπο που ο αντικειμενικός παρατηρητής να αναρωτιέται μέχρι πότε θα αντέχουν την πίεση αυτή και τι πρόκειται να συμβεί αν υποχωρήσουν.

Το πράγμα που μ' εντυπωσίασε πάνω απ' όλα κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ εναντίον της Σερβίας, την άνοιξη του 1999, ήταν η συνεχής παρουσία ειδικών στα μέσα μαζικής ενημέρωσης

Αφήνοντας πίσω μας τις αφρατοστεφανωμένες ακτές της Χίου, ξαναβρεθήκαμε πάνω από το Αιγαίο, το οποίο στο σημείο αυτό ήταν ονειρωδώς γαλήνιο.

Σκέψεις θλιβερές, που προκαλούνται από την κατάσταση που αντιμετωπίζει ο Έλληνας.

ΛΑΚΗΣ ΠΡΟΓΚΙΔΗΣ

Πάνω από την αρυτίδωτη επιφάνειά του, που τη γλαυκότητά* της την ξεθώριαζε ο έντονος ήλιος, σχηματίζονταν εδώ κι εκεί μεγάλες γυαλιστερές πλάκες, σαν να είχε χυθεί λάδι πάνω στα νερά. Και ενώ εκείνος βρίσκεται στη μέση του κυκλώνα και αναζητεί εναγωνίως κάποιο πολιτικό και ηθικό στήριγμα, πληροφορείται στην αρχή με αδιαφορία ότι ένας μητροπολίτης έκανε δηλώσεις σε περιοδικό, σύμφωνα με τις οποίες τάχθηκε υπέρ των προγαμιαίων σχέσεων. Καταιγισμός αναλύσεων και σχολίων. Ένα βαπόρι, το μόνο που συναντήσαμε σ' όλο μας το ταξίδι, αυλάκωνε μακριά τη γαλήνια θάλασσα. Κανονικά, όσοι αγόρασαν το περιοδικό αυτό, μετά την ανάγνωσή του, έπρεπε να το πετάξουν στο καλάθι των αχρήστων, όπου άλλωστε καταλήγουν όλα τα έντυπα της κατηγορίας αυτής. Φιλόσοφοι, δημοσιογράφοι, γεωγράφοι, οικονομολόγοι, καλλιτέχνες (επιστημονίζοντες) και, κυρίως, ερευνητές, βάλθηκαν να εξηγούν στον ήδη πεπεισμένο - σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις - γαλλικό λαό, την αναγκαιότητα των βομβαρδισμών.

[…] Τα βουνά της Μυτιλήνης ερχόντουσαν τώρα καταπάνω μας κι ύστερ' από ένα λεπτό βρισκόμαστε πάνω απ' αυτά, αγγίζοντάς τα σχεδόν.

Είναι η μοίρα των ενημερωτικών εντύπων. Όταν έπεσε και η τελευταία βόμβα, οι πολίτες ερευνητές ξαναγύρισαν ταπεινά στα εργαστήριά τους.

Κατάφυτα από ελιές, φάνταζαν τώρα σαν ασημένια μέσα στο φως του ήλιου…

Σ' όλο τον κόσμο. Όχι για καιρό…

Στο βάθος των πτυχώσεών τους τα μάτια μας, μαγεμένα, έβλεπαν να γυαλίζει μια τεράστια πλάκα νερού, που την παίρναμε για λίμνη, γιατί την περιτριγύριζαν βουνά από παντού.

Περιέργως, όμως, το περιοδικό ξεσήκωσε το πανελλήνιο.

Δεδομένου ότι έκτοτε παρόμοιες καταστάσεις πληθαίνουν, οι ειδικοί επανέρχονται τακτικότατα. Όταν περάσαμε πάνω της, είδαμε πως ήταν ένας κόλπος, ο κόλπος της Γέρας, που η στενή και γραφική του έξοδος, όμοια με λαιμό φιάλης, δεν είχε μεγαλύτερη διάσταση από όση οι όχθες ενός ποταμού.

Κι όσοι δεν διάβασαν τις δηλώσεις του μητροπολίτη, αναζήτησαν το περιοδικό για να τις διαβάσουν.

Περίεργο. Το θέαμα του κόλπου, με τις κατάφυτες ακρογιαλιές του, που γυάλιζε κάτω μας πάμφωτος και ακίνητος, ήταν αληθινά ονειρώδες - κι ένα από τα ωραιότερα που έχω δει στη ζωή μου.

Εδώ καράβια χάνονται, βαρκούλες αρμενίζουν.

Κανείς δεν τους το ζητάει.

Ελλάς, ειδική έκδοση Ολυμπιάδα της Αθήνας, Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης, ΕΟΤ, 2004

Προκαλεί πολλή σκέψη το γεγονός ότι δίδεται σημασία στις προγαμιαίες σχέσεις, ενώ τα δύο φύλα εδώ και δεκαετίες έχουν διαφοροποιήσει τη μεταξύ τους συμπεριφορά.

Και όμως εμφανίζονται.

γλαυκότητα: το αστραφτερό γαλάζιο χρώμα.

Δεν υπάρχουν άλλα σοβαρότερα θέματα;

Για να ξαναπούν, με στυλ και αποχρώσεις, τα ήδη γνωστά και ειπωμένα.

Κώστας Ουράνης, Ταξίδια: Ελλάδα, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1998

Εν πάση περιπτώσει, βρέθηκαν μερικοί που ενοχλήθηκαν σφόδρα και έφεραν το θέμα στην ηγεσία της Εκκλησίας.

Εξωτερικά θυμίζουν τους αυλικούς των αναγεννησιακών ηγεμόνων, που έπρεπε να σκηνοθετούν καθημερινά έναν μικρόκοσμο ήθους και πολιτισμένης συζήτησης.

Και το αρμόδιο εκκλησιαστικό δικαστήριο επέβαλε την ποινή της "μομφής" στον "παρεκτραπέντα" μητροπολίτη, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει νέος θόρυβος.

Μόνο που σήμερα λείπει από τη μέση ο ηγεμόνας.

Εκκλησιαστικοί κύκλοι βρήκαν την ποινή πολύ επιεική.

Για ποιον, άραγε, φροντίζουν και εργάζονται οι ρήτορες των ερευνητικών μας κέντρων;

Από την πλευρά δε του μητροπολίτη, που εκλήθη σε απολογία, υποστηρίχθηκε ότι δεν αναφέρθηκε σε προγαμιαίες σχέσεις αλλά στο φλερτ.

Την απάντηση μου την έδωσε, φέτος το καλοκαίρι, ένα μυθιστόρημα, Η κίνηση της κουκουβάγιας, του Ζαν Λεβί.

Ακολούθησε η διατύπωση διάφορων απόψεων, όχι από τον απλό κόσμο, αλλά από την πλευρά εκκλησιαστικών παραγόντων, ακαδημαϊκών δασκάλων, ανθρώπων της ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας και εκπροσώπων των εφημερίδων.

Μήνες μπροστά μου.

Ένας από τους δημοσιογράφους ανέφερε σε κείμενό του μεταξύ άλλων και τα εξής:

Από τότε που κυκλοφόρησε, τον Ιανουάριο του 2001.

"Λέγεται ότι με τη λήξη της υποθέσεως πολλοί πήραν βαθιά ανάσα.

Ο όγκος του, οκτακόσιες πυκνογραμμένες σελίδες, με τρόμαζε.

Όμως, στη συνείδηση του λαού το θέμα δεν έληξε.

Μέχρι που είπα το μεγάλο ναι - ευτυχώς - και πέρασα έτσι μια εβδομάδα διανοητικής και μυθιστορηματικής αγαλλίασης.

Μόνο που άλλαξε απλώς ο κατηγορούμενος.

Λυπόμουνα μόνο τις ώρες του ύπνου, που με απομάκρυναν από το μαγικό σύμπαν του Λεβί, ένα σύμπαν όπου πλέκονται αξεδιάλυτα η θερβαντική περιπέτεια και η διεισδυτική και σκωπτική ματιά του Μούζιλ.

Αντί του Ζακύνθου Χρυσοστόμου, στο εδώλιο της ορθοδόξου ψυχής κάθισαν οι συνοδικοί δικαστές και ένα τεράστιο ερώτημα, κυρίως δογματικό, αιωρείται πλέον και θα μείνει αναπάντητο".

Για την ακρίβεια, το ερώτημα που έθεσα μόλις πιο πάνω, σχετικά με τους ειδικούς που σχολιάζουν ψυχραιμότατα τον άθλιο κόσμο μας, μου ήρθε στο μυαλό αφού διάβασα το μυθιστόρημα του Λεβί.

Αλλά καιρός είναι να αφήσουμε τις θεωρίες και τις αναζητήσεις στο βάθος των εκκλησιαστικών βιβλίων, την ιερότητα και την ωφελιμότητα των οποίων ουδείς αμφισβητεί, και να έλθουμε στην πραγματικότητα.

Πράγμα τελείως φυσικό.

Ο μητροπολίτης Ζακύνθου διευκρίνισε στο συνοδικό δικαστήριο ότι δεν μίλησε για προγαμιαίες σχέσεις, αλλά για φλερτ.

Γιατί υπάρχουν τα μεγάλα μυθιστορήματα, εάν όχι για να μας ωθούν να διατυπώνουμε ερωτήματα, στα οποία μόνον αυτά φαίνεται να μπορούν ν' απαντήσουν;

Αλλά είναι κακό το φλερτ;

Γελοιοποίηση

Εκείνη η σταδιακή εξοικείωση μεταξύ των δύο φύλων, η διαπίστωση των θετικών και αρνητικών στοιχείων του ενός από τον άλλο, η φιλία που μετατρέπεται σε ένα πιο λεπτό συναίσθημα, η εντύπωση ότι ο ένας γίνεται ευτυχέστερος όταν βρίσκεται κοντά στον άλλο, ο έρωτας που ακολουθεί μερικές φορές και η αγάπη που επισφραγίζει τη σχέση, είναι λεπτομέρειες της ζωής που πρέπει να κατακριθούν;

Ο Ζαν Λεβί, αν και ανήκει στην κάστα των ειδικών, εξετάζει το σινάφι του και διακωμωδεί τις συμπεριφορές των ιπτάμενων πανεπιστημιακών που τρέχουν από συνέδριο σε συνέδριο

Για όνομα του Θεού.

Το συντριπτικό πλεονέκτημα του Ζαν Λεβί είναι ότι και ο ίδιος ανήκει στην κάστα των ειδικών.

Εκείνος είναι που έδωσε το τρυφερό σκίρτημα στο στήθος.

Είναι σινολόγος, συγγραφέας πολλών βιβλίων για τον πολιτισμό και την ιστορία της Κίνας.

Ας προχωρήσουμε όμως σε άλλους συναφείς συσχετισμούς.

Μόνο που ο Λεβί, σε σχέση με άλλους συναδέλφους του, κάνει και κάτι παραπάνω: αυτοπαρατηρείται, εξετάζει το σινάφι του, διακωμωδεί τις συμπεριφορές των ιπτάμενων πανεπιστημιακών που τρέχουν από συνέδριο σε συνέδριο, αναζητώντας κάποια ψιχία αναγνώρισης ή, εάν τους το επιτρέπει η ηλικία τους, κάποιες ερωτικές περιπέτειες ή και τα δύο.

Διακεκριμένοι επιστήμονες, προερχόμενοι από πολλούς τομείς, προέβησαν σε μια σημαντική διαπίστωση, που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη.

Βέβαια, δεν είναι ο πρώτος μυθιστοριογράφος που γελοιοποιεί τα έργα και τις ημέρες της καλούμενης επιστημονικής κοινότητας.

Οι νέοι στη χώρα μας, μέχρι την ηλικία των 20 χρόνων, δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο σεξ.

Είναι πάντως, απ' όσο ξέρω, ο πρώτος που κατάφερε να συσχετίσει την ιλαροτραγική ζωή ερευνητών και επαϊόντων με τη βαθύτερη λογική του κόσμου μας.

Ο συνεχής βομβαρδισμός με το γυμνό, η αθρόα προσφορά στο πρόσφατο παρελθόν και ο φόβος των ασθενειών έχουν κάνει τους εφήβους και τους ανήκοντες στη μετεφηβική ηλικία από επιφυλακτικούς έως αδιάφορους.

Αδύνατον να συνοψιστεί τούτο το έργο.

Ακολουθούν οι ηλικίες από 20 μέχρι 40 χρόνων.

Όχι τόσο λόγω έκτασης όσο σύνθεσης.

Οι ωραιότερες του ανθρώπου.

Γραμμένο σύμφωνα με τις συνταγές του πικαρέσκου μυθιστορήματος, όλα τα κομμάτια του, όλα τα επιμέρους επεισόδια είναι καλλιτεχνικά και νοηματικά ισοδύναμα.

Κι όμως, όπως έχει διαμορφωθεί η ζωή, δεν είναι πλέον οι ωραιότερες.

Θα αρκεστώ λοιπόν στο να αναφέρω το πλαίσιο και το φόντο.

Άνδρες και γυναίκες έχουν ριχτεί σε ένα ατέρμονα αγώνα καταξίωσης και απόκτησης υλικών αγαθών, εισβάλλουν σε χώρους που μπορεί να συγκριθούν με ρωμαϊκή αρένα, αντιμετωπίζουν σκληρούς ανταγωνιστές και εξουθενωμένοι ρίχνονται στο κρεβάτι, βάζοντας δίπλα τους δύο ξυπνητήρια, για να συνεχίσουν την επομένη μια προσπάθεια που τους οδηγεί στην πλήρη εξουθένωση.

Το πλαίσιο.

Μετά την ηλικία των 50 χρόνων, σύμφωνα πάντα με τις απόψεις των επιστημόνων, παρέχεται η δυνατότητα να αναζητήσεις όμορφες στιγμές στις αναμνήσεις, να αναπτύξεις δραστηριότητες που σε ικανοποιούν ψυχικά, να έχεις επαφές με το άλλο φύλο, αλλά έχει περάσει πολύτιμος χρόνος.

Παρακολουθούμε τις τραγελαφικές και συνάμα δραματικές καταστάσεις στις οποίες εμπλέκονται, στη στροφή της δεκαετίας του '80, μερικοί ερευνητές υψηλού επιπέδου.

Δεν υπάρχει πια το άρωμα της νιότης, δεν σε κατακαίει η φλόγα του πόθου, δεν μένεις έκθαμβος μπροστά στην ομορφιά.

Πιο συγκεκριμένα, το έργο περιστρέφεται γύρω από τρία μείζονα ιστορικά γεγονότα: τον φοιτητικό ξεσηκωμό στην Κίνα το 1989, την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, την ίδια χρονιά, και, τέλος, τον πόλεμο του Περσικού Κόλπου, το 1991.

Με δύο λόγια, έχεις χάσει ένα από τα ύψιστα αγαθά που μας προσφέρει ο Δημιουργός.

Και, ακόμα πιο συγκεκριμένα, το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται στα δύο χρόνια που έφεραν την περίφημη "νέα παγκόσμια τάξη".

Και για να γίνουμε πιο ρεαλιστές, προκαλούμε την υπογεννητικότητα.

Νήπια οι ήρωές μας, τον καιρό που ξεκινάει το μπουμ των "επιστημών του ανθρώπου", φοιτητές στην αξέχαστή τους δεκαετία του '60, με θέσεις και έδρες στην εποχή μας των διαδικτύων και της παγκοσμιοποίησης, περιφέρονται ανά τον κόσμο, εδώ για να ξαναδούν τον ερωμένο ή την ερωμένη τους, εκεί για να δημοσιεύσουν ένα αρθράκι, αλλού για να προωθήσουν τα δικαιώματα του ανθρώπου, και παντού, όπως συνέβαινε με τους αυλικούς όλων των αιώνων και όλων των καθεστώτων, για να υποσκάψουν ο ένας τη θέση του άλλου.

Εκεί είναι το μεγάλο πρόβλημα, και όχι οι προγαμιαίες σχέσεις, οποιαδήποτε μορφή και αν έχουν.

Μέχρι εδώ, λοιπόν, τίποτα το ουσιαστικά καινούργιο. Το ενδιαφέρον και η πρωτοτυπία βρίσκονται στο φόντο. Γιατί οι σοφοί μας, την εποχή που ο πλανήτης μας έρχεται τα πάνω-κάτω, μας οδηγούν με τις ευφάνταστες έρευνές τους, στην Κίνα των αλληλοσπαραζόμενων δυναστειών του 3ου και 4ου αιώνα. Όπου τι βλέπουμε; Βλέπουμε εκτός των άλλων, εκτός των ατέλειωτων σατανικών παιχνιδιών και των αποτρόπαιων εγκλημάτων, τη δράση των τότε συμβούλων. Κυκλοφορούν από πολέμαρχο σε δυνάστη και από σφετεριστή σε πρίγκιπα μ' έναν και μόνο (ανομολόγητο) στόχο: ν' αυξήσουν την αταξία του συστήματος, να εντείνουν το γενικό χάος και την αλληλοεξόντωση, προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος για την άνοδο στην απόλυτη εξουσία, ανάμεσα σε όλους τους υποψήψιους του πιο στυγνού και πανούργου ανθρώπου.

Αταξία

Δεν ξέρω εάν μπορούμε να προβάλουμε πάνω στον σημερινό κόσμο εκείνη την ταραγμένη περίοδο. Ο μυθιστοριογράφος δεν το επιχειρεί. Αρκείται στην υποψία ότι ίσως η "παγκόσμια τάξη" μας δεν είναι παρά η απαρχή μιας μακρόχρονης αταξίας. Όσο για τους ειδικούς μας, τα πράγματα είναι μάλλον πιο απλά: η τεράστια μάζα τους δεν έχει να κάνει ούτε με τον αναγεννησιακό μικρόκοσμο της ευγενικής άμιλλας ούτε με τις ραδιουργίες των Κινέζων συμβούλων. Παρ' όλη την υπερκινητικότητά τους μένουν και θα παραμένουν στοιχεία του διακόσμου.

ΣΥΝΩΜΟΣΙΕΣ ΩΣ ΛΟΓΟΣ ΥΠΑΡΞΗΣ

- Περίεργο που σου διαφεύγει το γεγονός ότι οι επικεφαλής των δύο υπερδυνάμεων, των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ, είναι πρώην αφεντικά της CIA και της KGB. Εξάλλου, εάν αμφιβάλλεις για τον αποφασιστικό ρόλο της αστυνομίας και των γραφείων πληροφοριών, σε παραπέμπω στο Un nomme Jeudi του Τσέστερτον. Ο καθένας ξέρει ότι το Κράτος υποθάλπει συνωμοσίες και εγκλήματα μόνο και μόνο για να παίξει τον καλό ρόλο και για να αιτιολογήσει την ύπαρξή του.

- Καημένε μου Μάσιμο, είναι λυπηρό να βλέπεις έναν υποτιθέμενο πολιτειολόγο να παραγνωρίζει το γεγονός ότι δεν μπορούμε ν' απαλείψουμε εντελώς την ανομοιογένεια των προθέσεων και των σκοπών. Σε συμβουλεύω να ξαναδιαβάσεις Χέγκελ. Και μιας και επικαλέστηκες τον Τσέστερτον, επίτρεψέ μου να σε παραπέμψω στον Προυστ: "Ο πόλεμος βιώνεται ως αγάπη ή ως μίσος και θα μπορούσε να εξιστορηθεί ως μυθιστόρημα". Σελ. 430-431.