Κλήθηκα πολλές φορές από τηλεοπτικές εκπομπές που μου έθεσαν με την ιδιότητα του κοινωνικού επιστήμονα το αμείλικτο ερώτημα που τα τελευταία χρόνια και εγώ προσωπικά έχω θέσει στον εαυτό μου, όπως φαντάζομαι και όλοι εσείς οι αναγνώστες και αναγνώστριές μου:

ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β: Η Έξοδος - Ο Θεός ελευθερώνει το λαό και τον καθοδηγεί

Τελικά πού πάμε με όλα αυτά τα φαινόμενα βίας και αντικοινωνικής συμπεριφοράς στην Ελλάδα του 21ου αιώνα;

Παιχνίδι με τα σκυλιά

Οι βιβλικές διηγήσεις για την Έξοδο

Στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, που εξελίχθηκε ραγδαία από αγροτική σε αστικοβιομηχανική, ταιριάζουν τρεις αιτιολογικές διαστάσεις, συγκεκριμένα η διάσταση της σύγκρουσης αξιών, η διάσταση της κοινωνικής αποδιοργάνωσης, η διάσταση της επαναστατικής αύξησης των προσδοκιών.

ΆΝΝΑ ΔΑΜΙΑΝΙΔΗ

Μιλώντας για Έξοδο εννοούμε την απελευθέρωση των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο, όπου ζούσαν πια σκλαβωμένοι, και την πορεία τους προς τη Γη της Επαγγελίας, τη χώρα δηλαδή που είχε υποσχεθεί ο Θεός στους Πατριάρχες. Στα σχολεία, στο σπίτι, στη γειτονιά, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα παιδιά μας διδάσκονται μια σειρά αξιών που στην ολότητά τους χρησιμεύουν ως πλαίσια αναφοράς για κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά. Λίγο πριν βγει να κάνει το διάγγελμά του ο πρόεδρος Μπους, διάγγελμα πριν από το τελεσίγραφο, έπαιξε με τα σκυλιά στην πελούζα του Λευκού Οίκου. Τις διηγήσεις γύρω από αυτά τα μοναδικά γεγονότα τις βρίσκουμε στο βιβλίο που ονομάζεται Έξοδος, καθώς και σε άλλα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Λέμε, π.χ., τα αγαθά με κόπο τα αποκτάς ή, πάλι, η αλήθεια στο τέλος πάντα θριαμβεύει και τελικά το πολύ γνωστό στην κοινή γνώμη, τον πλούτο πολλοί μίσησαν, τη δόξα κανείς, και άλλα παρόμοια. Τον έδειξε η τηλεόραση. Στην καρδιά των διηγήσεων της Εξόδου βρίσκεται η Διαθήκη που έκλεισε ο Θεός με τον ισραηλιτικό λαό στο Σινά. Με το πέρασμα του χρόνου, καθώς το παιδί ωριμάζει, αρχίζει να συνειδητοποιεί στην πραγματικότητα ότι πολλά από αυτά που του διδάσκουμε είναι μισές αλήθειες και ότι στην ουσία αυτοί που πετυχαίνουν είναι αυτοί που κατορθώνουν να πατήσουν σε πτώματα ή να κλέψουν με εύσχημο τρόπο ή ακόμη ότι η καπατσοσύνη είναι υπέρτερη αξία για επιτυχία απ' ό,τι η τιμιότητα. Έτρεξε πάνω-κάτω μαζί τους και τους πέταξε ξύλα να πιάσουν. Τα παιδιά βρίσκονται σε κατάσταση ψυχοσυναισθηματικής σύγχυσης και, επηρεασμένα από τα αλληλοσυγκρουόμενα μηνύματα που εμείς τους στέλνουμε ως ώριμοι και ως κοινωνία συχνά, αντιδρούν με ολική απάρνηση όλων των αξιών που τους διδάσκουμε, δηλαδή με την αντικοινωνική τους συμπεριφορά καταστρέφουν τα ψευδεπίγραφα είδωλα, χωρίς βέβαια να μπορούν να βάλουν άλλα στη θέση τους, καθώς δεν τους διδάξαμε τα σχετικά. Μια μαγεία ήταν στο γρασίδι, τέλεια εικόνα ανεμελιάς και ειρήνης.

Εντατικές ήταν στο παρελθόν και συνεχίζουν να είναι οι έρευνες που στοχεύουν στην εδραίωση αιτιολογικής σχέσης μεταξύ της αντικοινωνικής συμπεριφοράς και της ψυχοπαθολογίας του ατόμου.

Κάθε μέρα το κάνει αυτό, μας είπε ο ανταποκριτής της ΝΕΤ στην Ουάσιγκτον, δεν έχει κάποια ιδιαίτερη σημασία.

Σίγουρα υπάρχουν άτομα που εξωτερικεύουν τις υποκειμενικές τους καταστάσεις στρες, τις αναστολές και τα αρνητικά τους βιώματα, ξεσπώντας με έντονη αντικοινωνική συμπεριφορά καταστροφής περιουσιών ή επίθεσης κατά συνανθρώπων τους.

Κι όμως, είχε.

Ταυτόχρονα όμως άλλα άτομα, με επίσης έντονα αρνητικά βιώματα, αναστολές και υπέρμετρο στρες δεν εξωτερικεύουν τις υποκειμενικές ψυχοπαθολογικές τους καταστάσεις ξεσπώντας προς τον έξω κόσμο, αλλά φθείρονται στρέφοντας την επιθετικότητά τους προς τον ίδιο τους τον εαυτό.

Τη στιγμή που οι Αμερικανοί στρατιώτες κοιμούνται σε κουκέτες ανά έξι και φοράνε στολές που ζυγίζουν τριάντα κιλά, ο πρόεδρος είναι ανάλαφρος.

Εξετάζοντας άτομα που συνελήφθησαν για αντικοινωνική συμπεριφορά οι επιστήμονες της συμπεριφοράς καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η προσωπική κατάσταση ψυχοπαθολογίας δεν παρουσιάζεται σε τόσο σημαντικό στατιστικό ποσοστό που να τεκμηριώνει επιστημονικά την αλληλουχία της σχέσης ψυχοπαθολογία - αντικοινωνική συμπεριφορά.

Στη Βαγδάτη θα δοκιμάζουν σκοτεινά καταφύγια και θα ετοιμάζονται να επιζήσουν με γαλέτες, με στέρηση οξυγόνου, στριμωγμένοι σε μπετονένια κουτιά, ποιος ξέρει;

Η καθημερινή αλήθεια είναι συντριπτική όταν αναλογίζεται κανείς ότι τις τελευταίες δεκαετίες αυξήθηκαν τα πλημμελήματα και τα κακουργήματα σε όλες τις εκφάνσεις της αντικοινωνικής συμπεριφοράς από κλοπές και ένοπλες ληστείες, σε φόνους, κατοχή και εμπορία ναρκωτικών, διακίνηση και εκμετάλλευση γυναικών, πλαστογραφίες και υπεξαιρέσεις, κυκλοφορία πλαστών νομισμάτων.

Δεν έχουμε εικόνες από εκεί και δεν θα έχουμε ούτε από την επίθεση, είναι όλα μελετημένα για να μην υπάρξουν ρεπορτάζ.

Στο στάδιο της πρόληψης η συστηματική δουλειά πρέπει να αρχίσει από το σχολείο και το σπίτι.

Σ' αυτό το κενό των εικόνων λοιπόν, σε ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί από φόβο και αθλιότητα και στέρηση, ο πρόεδρος τρέχει χαρούμενος.

Ο ιδεολογικός διαποτισμός των νέων μας σε μισές αλήθειες φέρνει αρνητικά αποτελέσματα, γι' αυτό πρέπει να τον αποφεύγουμε.

Και η ευεξία του προέδρου, η αρτιμέλεια, ο άνετος χώρος, προβάλλουν ανάποδα σκηνές ασπρόμαυρες, κυνηγητού και θανάτου, πόνου και πανικού.

Οι συχνές αναφορές σε λάθη του παρελθόντος εξυπηρετούν ίσως κάποιες πολιτικές σκοπιμότητες εφήμερης αξίας, αλλά δεν προάγουν θετικό έργο.

Το ανθρώπινο σώμα είναι το βασικό στοιχείο της γλώσσας των εικόνων.

Είναι απαραίτητο να εξετασθεί ολόκληρη η κείμενη ποινική δικονομία και να γίνουν, όπου χρειάζονται, αναθεωρήσεις στο ποινικό δίκαιο, στο σύστημα φυλάκισης και θεραπείας των καταδικαζομένων, στο σύστημα παροχής εκπαίδευσης για την απόκτηση νέων δεξιοτήτων και γνώσεων που θα βοηθήσουν τους φυλακισμένους στην ενεργό επανένταξη στο κοινωνικό σύστημα μετά την αποφυλάκισή τους.

Τα σώματα των ανθρώπων που απειλούνται, σηκώνονται αθέατα σ' αυτή την προστατευμένη αυλή, γιατί όλοι θέλουν να είναι έτσι, ευκίνητοι, με καλά ρεφλέξ, να μπορούν να παίζουν με τα σκυλιά τους και να έχουν χώρο και κέφι για τρεχάλες, να αφήνονται, να διασκεδάζουν αθώα και να μην κινδυνεύουν παρά από μια δαγκωματιά παραπανήσια. Αυτή η εικόνα της αδιανόητης άνεσης εκείνη την ημέρα, ήταν πιο απειλητική από όλα τα αεροπλανοφόρα.