ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΣΕ ΠΡΩΤΟ ΕΝΙΚΟ

Αντώνης Σαμαράκης

Μόνη δεύτερη η Μπενφίκα

Σε βλέπω τι κάνεις

Ο Αντώνης Σαμαράκης (1919-2003) οφείλει την επιτυχία του στην παγκοσμιότητα των ηρώων του.

Έπρεπε να ξεκινήσει ο β' γύρος, για να αποκατασταθεί η τάξη στο πορτογαλικό πρωτάθλημα και να ξεχωρίσει το δίδυμο, που κατά τα φαινόμενα θα κυνηγήσει τον τίτλο…

ΡΟΥΛΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Τα πρόσωπα των μυθιστορημάτων του Σαμαράκη αντιπροσωπεύουν το σύγχρονο άνθρωπο που συνθλίβεται από τους μηχανισμούς του κράτους και την αδιαφορία.

Χωρίς τον Γιώργο Καραγκούνη στη σύνθεσή της, η Μπενφίκα κέρδισε με το επιβλητικό 3-0 την Ακαντέμικα και είναι πλέον μόνη της στη δεύτερη θέση, πίσω από την Πόρτο. Ας μας θερίζει το κρύο που μπαίνει από τις συγκολλήσεις της.

Το έργο του περιλαμβάνει μερικές συλλογές διηγημάτων (Ζητείται ελπίς, 1954, Αρνούμαι, 1961, Το διαβατήριο, 1973) και ένα μυθιστόρημα, Το λάθος (1965).

Νωρίτερα, η Νασιονάλ είχε πετάξει δύο βαθμούς κόντρα στην Πάσος Φερέιρα (2-2). Την τζαμαρία του γραφείου μας δεν την αλλάζουμε με τίποτα.

Το τελευταίο εξελίσσεται σε μια φανταστική χώρα, που όμως έχει πολλές ομοιότητες με την Ελλάδα της εποχής, όπου ο φόβος του κομουνιστικού κινδύνου ευνοεί την κατασκοπεία και η δολοφονία του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη (1963) προαναγγέλλει ένα επικείμενο πραξικόπημα.

Η 18η αγωνιστική: Μπράγκα - Ουνιάο Λεϊρία 1-0 (56' Βέντερ), Μπελενένσες - Σπόρτινγκ Λισαβόνας 0-1 (29' Τονέλ), Ναβάλ - Γκιμαράες 0-0, Ρίο Αβε - Πεναφιέλ 2-0 (33' Εβάντρο, 72' Κέιτα), Μαρίτιμο - Ζιλ Βισέντε 1-1 (79' Σαΐνιο - 26' Αντόνιο), Νασιονάλ - Πάσος Φερέιρα 2-2 (38' Πίντο, 70' πέν. Γκουλάρτ - 43' Ζούνιορ, 83' Κάρλος), Μπενφίκα - Ακαντέμικα 3-0 (5' πέν. Σιμάο, 78' Λουιζάο, 92' Νούνο Γκόμες).

Έστω έτσι βρώμικη, μας παρέχει ωστόσο θέα ανεμπόδιστη προς το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της Χρήστου Λαδά και συγκεκριμένα στο απέναντι τυροπιτάδικο.

Την ίδια στιγμή η λογοτεχνία στην Ευρώπη επηρεάζεται από τον κινηματογράφο, που γίνεται από πολλούς αντικείμενο μίμησης.

Η βαθμολογία: Πόρτο 40 (17), Μπενφίκα 37, Νασιονάλ 35, Μπράγκα 34, Σπόρτινγκ Λισαβόνας 33, Σετούμπαλ 30 (17).

Χωρίς να χρειαστεί να ξεσηκωθούμε από την καρέκλα μας, βλέπουμε απευθείας εάν υπάρχουν ακόμη τυρόπιτες και πότε καταφθάνει η μεσημεριανή παρτίδα με τα πεϊνιρλί.

Οι συγγραφείς προσπαθούν να γράφουν στη γλώσσα των απλών ανθρώπων στην απλούστερη μορφή της.

Βλέπουμε επίσης ποιος παρκάρει, ποιος ξεπαρκάρει και ποιος έχει ραντεβού με ποιον, εν ώρα εργασίας…

Την τεχνική αυτή ακολούθησε και ο Σαμαράκης στα έργα του, που έγιναν πολύ δημοφιλή, καθώς έχουν ελεύθερο και σκωπτικό ύφος (στερεότυπες εκφράσεις, επαναλήψεις, ξένες λέξεις).

Το πραγματικό χάι λάιτ της όλης ιστορίας, πάντως, είναι ο καθρέφτης που βρίσκεται έξω ακριβώς από το εξ απεναντίας κατάστημα οπτικών.

Η απλή υπόθεση αλλά και το απλό ύφος αντιπροσώπευε για τους αναγνώστες της εποχής μια καινοτομία που αγαπήθηκε.

Και ποιον δεν βουτάει από τον γιακά το ορθογώνιο αυτό γυαλάκι.

Το Λάθος του Σαμαράκη γνώρισε νέα επιτυχία στα 1967, δυο χρόνια μετά την έκδοσή του, όταν το πραγματικό γεγονός της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών έτυχε να συμπίπτει σε πολλές λεπτομέρειες του με αυτό που ίσχυε στη φανταστική χώρα του μυθιστορήματος.

Στο μικρό κομμάτι του πεζοδρομίου που του αναλογεί, έχουμε δει να σωριάζονται καν και καν υπολήψεις.

Τέλος ο Γιώργος Ιωάννου (1927-1985) από τη Θεσσαλονίκη, που μέσα από τα πεζογραφήματα του παρουσιάζει ένα άλλου τύπου «μυθιστόρημα», το οποίο αντλεί από βιωματικά στοιχεία και προσωπικές εμπειρίες.

Εκτός από τους "γρήγορους" υπάρχουν και οι απολύτως εξοικειωμένοι.

Ένα βιβλίο-μαρτυρία για τον Εμφύλιο που μόλις είχε τελειώσει αποτελεί το έργο Πυραμίδα 67 του Ρένου Αποστολίδη (1924-2004).

Αυτοί που δεν διστάζουν να ανανεώσουν στα όρθια το τζελ της κεφαλής τους, να ρίξουν μια στρώση μάσκαρα ή να ελέγξουν αν τους έμεινε στα δόντια κανένα κομματάκι σπανακόπιτα.

Ο συγγραφέας εξιστορεί τις εμπειρίες του από την περίοδο του Εμφυλίου, όταν ο ίδιος υπηρετούσε την στρατιωτική θητεία του.

Πέρα όμως από την ψευδαίσθηση του ιδιωτικού, το καθρεφτάκι έχει κι άλλες μαγικές δυνάμεις.

Και οι άλλοι όμως συγγραφείς που εμφανίστηκαν τη συγκεκριμένη δεκαετία εμπνέονται από τα πολιτικά γεγονότα της εποχής.

Το συνειδητοποιήσαμε στη βάρδια της προπερασμένης Κυριακής όταν στη Χρήστου Λαδά υπήρχαν ακόμη τα σημάδια από τους βανδαλισμούς της προηγουμένης.

Για πρώτη φορά εμφανίστηκαν στη δεκαετία του '50 οι συγγραφείς Βασίλης Βασιλικός (1933), με τη νουβέλα Η διήγηση του Ιάσονα (1953), Σπύρος Πλασκοβίτης (1917-2000) με τη συλλογή διηγημάτων Η θύελλα και το φανάρι (1955) (βλ. και παρακάτω), Τηλέμαχος Αλαβέρας (1926) με τη συλλογή διηγημάτων Τ' αγρίμια του άλλου δάσους (1952) και Νίκος Καχτίτσης (1926-1970) με το Ποιοι οι φίλοι (1959).

Δεν θα το πιστέψετε, αλλά οι γνωστοί - άγνωστοι που αναστάτωσαν την αντιπολεμική πορεία, εξαίρεσαν από την καταστροφική τους μανία τον καθρέφτη της απέναντι γωνίας.

Κατεξοχήν ιδιόρρυθμος συγγραφέας ο Καχτίτσης συνδύασε τον εσωτερικό μονόλογο με τον παραδοσιακό ρεαλισμό.

Απ' όλες τις εκδοχές προτιμώ αυτήν που δεν ακούστηκε:

Την ίδια περίοδο σημειώνεται η πρώτη εμφάνιση του Γιώργου Χειμωνά (1938-2001) με το αφήγημα Πεισίστρατος (1960).

Ειρηνιστές, πολεμοκάπηλοι, βολεμένοι κι επαναστάτες, όλοι μα όλοι, στο βάθος είμαστε νάρκισσοι, όσο πατάει η γάτα…

Ο Χειμωνάς, νευροψυχίατρος, από την Καβάλα, που ορισμένοι κριτικοί τον εντάσσουν ανάμεσα στους ιδιοφυέστερους συγγραφείς μας, ξεφεύγει από τις κοινές προδιαγραφές προσπαθώντας να καταργήσει την πλοκή και να αγνοήσει το χρόνο. Η πρόθεση του αυτή είναι φανερή και στα επόμενα έργα του: Η εκδρομή (1964), Μυθιστόρημα (1966), Ο γιατρός Ινεότης (1971).