Παράλληλη Αναζήτηση
ΗΛΙΑΣ ΚΑΖΑΝ(ΤΖΟΓΛΟΥ) Διαστάσεις
ΣΥΝΟΨΗ 4ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ
Ο μέτοικος
Ποιος φοβάται τα Στάρμπακς;
Η φωτοβολία των φωτεινών πηγών οφείλεται στην αποδιέγερση ατόμων που έχουν διεγερθεί με διάφορους τρόπους.
Με αφορμή την επαναπροβολή του αξεπέραστου "Αμέρικα Αμέρικα"
Οι λαμπτήρες αλογόνου είναι λαμπτήρες πυρακτώσεως με τη διαφορά ότι το γυάλινο περίβλημα είναι από χαλαζία και το εσωτερικό τους γεμίζεται όχι μόνο με αδρανές αέριο αλλά και με μικρή ποσότητα ατμών ιωδίου.
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 7 Σεπτεμβρίου 1909. Οι Έλληνες όπως αυτός ζούσαν τότε υπό την οθωμανική κατοχή, σε μια αυτοκρατορία που κατέρρεε.
Ποιος είναι σήμερα ο μεγαλύτερος εχθρός μας; Ο αμερικανικός πολιτιστικός ιμπεριαλισμός, φυσικά. Και ποια ακριβώς πλευρά του; Το Χόλυγουντ; Η Μονσάντο; Τα ΜακΝτόναλντ'ς; Όχι: τα Στάρμπακς
Οι οπτικές ίνες είναι πολύ λεπτές, κυλινδρικές, από γυαλί ή πλαστικό μεγάλης καθαρότητας.
Ήταν μόλις τεσσάρων ετών, όταν η φαμίλια του μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες κι εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη.
"Λοιπόν, πώς σας φαίνεται;" (σκίτσο από τον Νιου Γιόρκερ)
Με τη βοήθεια αυτών μπορούμε να "οδηγήσουμε" το φως από μία ακίνητη πηγή σε οποιοδήποτε σημείο θέλουμε.
Ο Ηλίας Καζαντζόγλου, για λόγους αμερικανικής συντομίας Καζάν, σπούδασε δράμα στο Γέιλ και έγινε ηθοποιός στο "New York's group theater", πριν ιδρύσει μαζί με άλλους το περίφημο "Actor's studio". Αυτή την άποψη υποστήριξε τον περασμένο Ιούνιο ο Αμερικανός καθηγητής Μπέντζαμιν Μπάρμπερ σε ομιλία του στο Έβδομο Διεθνές Φεστιβάλ Τεχνών και Ιδεών, που έγινε στο Κονέτικατ.
Με τη βοήθεια καλωδίων οπτικών ινών, πολύ μικρότερου βάρους και διαμέτρου των αντίστοιχων του χαλκού, μπορούμε να μεταφέρουμε μεγάλο "όγκο" πληροφοριών χωρίς παράσιτα, συνακροάσεις και κίνδυνο υποκλοπών.
Παράλληλα ήταν θεατρικός σκηνοθέτης ήδη από το 1935 στο Μπρόντγουεϊ και ένας εκ των πλέον σημαντικών οπαδών της "Μεθόδου" του Κονσταντίν Στανισλάφσκι. Ο λόγος που όλοι - Ευρωπαίοι, Άραβες, Αφρικανοί - μισούν τους Αμερικανούς, είναι η μονοκαλλιέργεια, προειδοποίησε ο ομιλητής.
Η φωτογραφική μηχανή είναι ένας σκοτεινός θάλαμος που έχει όλα εκείνα τα οπτικά και μηχανικά συστήματα για την εύκολη λήψη φωτογραφιών.
Άφησαν τις καλύτερες των εντυπώσεων οι διασκευές του σε έργα των Τένεσι Γουίλιαμς ("Λεωφορείο ο πόθος") και Άρθουρ Μίλερ ("Ο θάνατος του εμποράκου"). Πάρτε την αλυσίδα του καφέ Στάρμπακς, που εδρεύει στο Σηάτλ.
Τα φωτοστοιχεία ή φωτοβολταϊκά στοιχεία είναι διατάξεις μετατροπής της ηλιακής - φωτεινής ενέργειας σε ηλεκτρική.
Όμως, ο Ηλίας Καζάν υπήρξε και μια από τις μεγαλύτερες και πιο συζητημένες μορφές του αμερικανικού κινηματογράφου.
Όχι μόνο άνοιξε το πρώτο της κατάστημα στη Ζυρίχη, την πόλη όπου γεννήθηκε ο ευρωπαϊκός καφές, αλλά επιδιώκει τώρα να κλείσει κάθε ανταγωνιστικό εγχώριο καφέ.
Τα lasers είναι ενισχυτές φωτός και η λειτουργία τους βασίζεται στην εξαναγκασμένη εκπομπή ακτινοβολίας.
Σκηνοθέτησε το μικρού μήκους "The people of the cumberland" το 1937, για να επανέλθει οχτώ χρόνια αργότερα με το "Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν".
Η αμερικανική κουλτούρα καταλαμβάνει ολόκληρο τον πλανήτη, μεταμορφώνοντάς τον σταδιακά σε ένα γιγαντιαίο Νιου Τζέρσυ.
ΚΥΡΙΟΙ ΟΡΟΙ • Λαμπτήρας πυρακτώσεως • Λαμπτήρας φθορισμού • Φθορισμός • Οπτικές ίνες • Ψηφιακή (digital) εκπομπή • Φωτοστοιχεία • Φωτοβολταϊκές γεννήτριες • Laser • Εξαναγκασμένη εκπομπή ακτινοβολίας • Άντληση • Αντιστροφή πληθυσμών
Από τη νουβέλα της Μπέτι Σμιθ, ο Καζάν εξιστορεί τη ζωή μιας οικογένειας Ιρλανδών μεταναστών στα τέλη του αιώνα. Εκ πρώτης όψεως, οι φόβοι του Μπάρμπερ επαληθεύθηκαν: σήμερα έχουν ανοίξει 12 Στάρμπακς στην Ελβετία. Για τις ερμηνείες τους στο φιλμ, ο Τζέιμς Νταν κέρδισε το βραβείο Όσκαρ β΄ αντρικού ρόλου για την ερμηνεία του ως αλκοολικού συζύγου και η Πέγκι Αν Γκάρνερ άλλο ένα ειδικό εφηβικό Όσκαρ ως μικρό κορίτσι που πασχίζει να αποδράσει από το περιβάλλον του. Εδώ όμως αρχίζουν οι ενστάσεις. Ήδη, πάντως, ο Καζάν σκαλίζει το θέμα της μετανάστευσης. Πρώτα απ' όλα, όπως παρατηρεί το περιοδικό Reason, γενέτειρα του ευρωπαϊκού καφέ δεν είναι η Ζυρίχη, αλλά η Βιέννη.
Μέσα στο 1947 κάνει τρία φιλμ.
Μετά την ήττα τους εδώ από τους Πολωνούς, το 1683, οι Τούρκοι πολιορκητές άφησαν πίσω τους 500 σάκους με κόκκους καφέ: δύο χρόνια αργότερα άνοιγε στην αυστριακή πρωτεύουσα το πρώτο καφενείο της Ευρώπης.
Το "μπούμεραγκ" διαδραματίζεται στο Κονέκτικατ, όπου ένας ιερέας δολοφονείται και όλοι δείχνουν έναν συνήθη ύποπτο ως το δολοφόνο. Σήμερα, τα αυστριακά καφέ πλαισιώνονται από 5 εκπροσώπους του εχθρού, με αποτέλεσμα η αναλογία να είναι ένα Στάρμπακς ανά 608.000 κατοίκους. Ένας δικηγόρος θα τον υπερασπιστεί και θα γνωρίσει μια σειρά πολιτικών μέσων. Η αντίστοιχη αναλογία στην Ελβετία (για την οποία ανησυχούσε ο Αμερικανός καθηγητής) είναι ένα ανά 1,6 εκατομμύριο κατοίκους. Με το "Sea of grass", την ίδια χρονιά, ο Καζάν παίρνει μια ιστορία του Κόνραντ Ρίχτερ για τον αγώνα των ανθρώπων στο Νέο Μεξικό να προστατεύσουν τη γη τους, αλλά παρά την παρουσία του Σπένσερ Τρέισι και της Κάθριν Χέπμπορν, το φιλμ δεν κυλάει. Και τα δύο ποσοστά είναι πολύ μικρότερα από το αντίστοιχο της Αμερικής: ένα ανά 61.000 κατοίκους.
Αντίθετα, η "Συμφωνία κυρίων", βασισμένη σε βιβλίο της Λάουρα Χόμπσον, αποτελεί το πρώτο σπουδαίο δημιούργημα του Καζάν.
Κι όμως, οι Αμερικανοί πίνουν λιγότερο καφέ από τους Ευρωπαίους: το 2000 κατανάλωσαν κατά μέσο όρο 4,5 κιλά καφέ ο καθένας, έναντι 6,3 κιλών για τους Αυστριακούς και 7 κιλών για τους Ελβετούς.
Ο Γκρέγκορι Πεκ υποδύεται ένα δημοσιογράφο που εντάσσεται σε μεγάλο νεοϋορκέζικο περιοδικό και προσποιούμενος τον Εβραίο υφίσταται κάθε λογής αντισημιτισμό, ακόμα κι από Εβραίους! Ενδιαφέρουσα είναι και η εικόνα του αραβικού κόσμου - απ' όπου βέβαια ξεκίνησαν όλα, πριν από οκτώ περίπου αιώνες. Η διεισδυτικότατη ματιά του Καζάν στην ψυχοσύνθεση των χαρακτήρων και η καταγραφή της απειλητικής καθημερινότητας καθιστούν άκρως σημαντικό το φιλμ, που απέσπασε βραβείο Όσκαρ σκηνοθεσίας, Χρυσή Σφαίρα σκηνοθεσίας και βραβείο των κριτικών της Νέας Υόρκης. Οι Ιορδανοί, που καταναλώνουν 2,3 κιλά ο καθένας, δεν έχουν κανένα Στάρμπακς, ενώ οι Λιβανέζοι, με κατά κεφαλήν κατανάλωση 4,3 κιλά, έχουν έντεκα.
Το 1949, το "Pinky" μιλά εκ νέου για ρατσισμό.
Τι δείχνουν αυτές οι διαφορές;
Μια μαύρη γυναίκα αναγκάζεται να βιώσει τη φυλετική της ταυτότητα, που επιμελώς έκρυβε το σχεδόν λευκό πρόσωπό της.
Ότι ο συγκεκριμένος καφές (δηλαδή η αμερικανική προσαρμογή της ιταλικής εκδοχής ενός προϊόντος που παρασκεύασαν οι Άραβες) απευθύνεται σε συγκεκριμένους καταναλωτές, ενώ σε άλλους δεν αρέσει καθόλου.
Η Τζιν Κρέιν, η Έθελ Γουότερς και η Έθελ Μπάριμορ είναι έξοχες και προτάθηκαν για Όσκαρ για τους ρόλους τους.
Η διάδοση των Στάρμπακς (διόλου ευκαταφρόνητη, με 6.000 καταστήματα σε όλο τον κόσμο) εξαρτάται από τα γούστα των καταναλωτών, όχι από αυθαίρετες αποφάσεις της συγκεκριμένης εταιρείας.
Ο "Πανικός στους δρόμους" είναι η πρώτη δουλειά του Καζάν στη δεκαετία του '50. Ένα πτώμα μεταφέρει μια επιδημία και ένα εκπληκτικό φιλμ νουάρ θρίλερ προκύπτει, με τους Ρίτσαρντ Γουίντμαρκ, Τζακ Πάλανς και Μπάρμπαρα Μπελ Γκέντες.
Στον μικρόκοσμο του διεθνούς τμήματος αυτής της εφημερίδας, υπάρχουν δύο φανατικοί οπαδοί των Στάρμπακς.
"Λεωφορείον ο πόθος" (1951).
Η στήλη, πάλι, δεν αντέχει αυτόν τον καφέ.
Ο Ηλίας Καζάν μεταφέρει και στη μεγάλη οθόνη το έργο του Τένεσι Γουίλιαμς.
Άλλωστε, δεν θα άφηνε για τίποτα στον κόσμο τον άφθαστο καφέ που φτιάχνουν οι γλυκύτατοι άνθρωποι του "Toy Cafe", εδώ απέναντί μας.
Είναι υποψήφιος για το Όσκαρ σκηνοθεσίας. Το χάνει και αρκείται στο βραβείο των κριτικών της Νέας Υόρκης. Ούτε ο Μάρλον Μπράντο κερδίζει το Όσκαρ πρώτου ανδρικού. Θα προτιμηθεί ο μεγάλος Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ στη "Βασίλισσα της Αφρικής". Όμως, ο Μπράντο μένει στην ιστορία ως Στάνλεϊ Κοβάλσκι και ανοίγει το δρόμο για μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση των ηρώων. Μαζί του η Βίβιαν Λι, εξίσου δυνατή performance, και ο Καρλ Μάλντεν. Περισσότερα δε χρειάζονται, η ταινία (όπως και το θεατρικό) είναι πλέον κλασική.
Ο Μάρλον Μπράντο, ο καλύτερος εκφραστής του Actor's studio, θα πρωταγωνιστήσει και στο "Βίβα Ζαπάτα", απεικόνιση του αγώνα των Μεξικανών αγροτών, αγώνα που διαρκεί ως τις μέρες μας. Το σενάριο γράφει ο Τζον Στάινμπεκ και είναι αρκούντως επαναστατικό. Αλλά το 1952.. .
Ο Ηλίας Καζάν καλείται να καταθέσει στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών υπό το γερουσιαστή Μακάρθι. Αποδέχεται τη συμμετοχή του στο Κομμουνιστικό Κόμμα στα προηγούμενα χρόνια και καταδίδει συναδέλφους του. Μια μαύρη σελίδα στην πορεία του ίδιου και στάμπα, λεκές ανεξίτηλος στο όνομά του. Μια τραγική και επώδυνη ιστορία για τον Ζιλ Ντασέν, τον Έντουαρντ Ντμίτρικ, τον Ντάλτον Τράμπο.
Ο Καζάν δεν παύει να είναι ένας από τους ικανότερους δημιουργούς. Έχοντας διαπράξει το προαναφερθέν ολίσθημα, συνεχίζει με μια επίδειξη της νεοαποκτηθείσης πίστης του στο δυτικό ιδεώδες. Ο "άνθρωπος πάνω σε τεντωμένο σχοινί" θα δραπετεύσει από την κόκκινη Τσεχοσλοβακία για την Αυστρία και ο Καζάν θα ξοφλήσει τα χρέη του στο τρωθέν αμερικανικό όνειρο. Τώρα μπορεί να προχωρήσει, έστω κι αν πάτησε "επί πτωμάτων".
Το αριστουργηματικό "Λιμάνι της αγωνίας" του 1954 ευλογείται από τους Μάρλον Μπράντο, Ροντ Στάιγκερ, Εύα Μαρί Σεντ και Καρλ Μάλντεν. Κερδίζει το Όσκαρ σκηνοθεσίας, το βραβείο του "Directors guild of America" για καλλιτεχνική συμβολή, τη Χρυσή Σφαίρα, το βραβείο των Κριτικών της Νέας Υόρκης, το Αργυρό Λιοντάρι στη Βενετία. Ο απολογισμός του Μπαντ Σούλμπεργκς για το εργατικό συνδικάτο και για τους καταδότες των προσπαθειών του μετουσιώνεται από τον Καζάν σ' ένα φιλμ συνταρακτικό. Θα είναι η πρώτη απολογία του. Και ξέρει να απολογείται, όπως θα δούμε και παρακάτω.
Με την επόμενη ταινία του, το "Ανατολικά της Εδέμ", ο Καζάν συνεργάζεται και πάλι με τον Στάινμπεκ. Ο Τζέιμς Ντιν γίνεται (χάρη και στο "Επαναστάτης χωρίς αιτία") είδωλο για τη νεολαία του '50 και ο αδόκητος πρόωρος θάνατός του θα τον καταστήσει σύμβολο αιώνιο του "live fast, die young" τρόπου ζωής. Το έργο του Στάινμπεκ ήταν σαν παραλλαγή του θέματος των Κάιν και Άβελ, μια υπέροχη -αν και τραγική- βαριάντα της ολικής αποξένωσης του σύγχρονου νέου. Οι υποψηφιότητες για Όσκαρ σκηνοθεσίας, το βραβείο στις Κάννες και ο θρύλος που συνοδεύει το φιλμ το καθιστούν cult.
Ένα χρόνο μετά, με το "Baby doll" κερδίζει τη Χρυσή Σφαίρα σκηνοθεσίας. Ωστόσο, αυτή η ιστορία του στημένου γάμου και των ερωτικών παιχνιδιών που μπλέκουν αξεδιάλυτα με τις βρόμικες δουλειές των "ηρώων" είναι σήμερα πολυιδωμένα και το ανατρεπτικό τότε "Baby doll" φαντάζει παρωχημένο σήμερα. Η Κάρολ Μπέικερ είναι η "γατούλα", ο Καρλ Μάλντεν ο αποτυχημένος επιχειρηματίας και ο Ελάι Γουάλας ο τρίτος κρίκος, που δένει ολοκληρωτικά το "άρρωστο" σχήμα.
Το "A face in the crowd" (1957) είναι ο σηματοδότης του τέλους της συνεχούς και αδιάλειπτης σκηνοθετικής παρουσίας του Καζάν. Ως τότε έκανε ταινία κάθε χρονιά. Εφεξής θα γυρίσει έξι ταινίες. Τρεις την περίοδο 1960-63 και τις υπόλοιπες μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70 (το 1976 συγκεκριμένα).
Το "A face in the crowd" ήταν ένα μελόδραμα για έναν media αστέρα, μελόδραμα εντυπωσιακό και εύστοχο στις επισημάνσεις του για την ευκολία ανάδειξης κομητών στο λαμπρό στερέωμα της δόξας. Το "Άγριο ποτάμι" του 1960 εκφράζει οικολογικές ανησυχίες με αφορμή ένα έργο στο Τενεσί. Αξιοσημείωτη είναι η ερμηνεία του Μοντγκόμερι Κλιφτ, αλλά και της Λι Ρέμικ.
Ο "Πυρετός στο γρασίδι" (1961) είναι μια ερωτική ιστορία. Είναι η ιστορία ενός έρωτα ανολοκλήρωτου λόγω οικογενειακών αντιρρήσεων. Η υπέροχη Νάταλι Γουντ είναι πολύ απρόβλεπτη για την καθωσπρέπει οικογένεια του Γουόρεν Μπίτι. Ο έρωτας πνίγεται στις κοινωνικές διαφοροποιήσεις και η αγάπη οδηγεί στην τρέλα. Μια θαυμάσια ταινία του Καζάν.
Αλλά ο Ηλίας Καζάν αποφασίζει το 1963 να κάνει την πιο προσωπική του ταινία. Καταθέτει τα πάντα για τον εαυτό του, επιστρέφοντας σ' αυτό που εμείς οι Έλληνες αποκαλούμε "Χαμένες πατρίδες", για να καταλήξει μ' ένα μακρύ συνταρακτικό ταξίδι στη "μαμά Αμερική". Το "Αμέρικα Αμέρικα", που επανεκδίδεται προς ευτυχία όλων μας, είναι η ταινία-σταθμός, η διαθήκη, το απόλυτο. Η αναζήτηση της Εδέμ, οι θυσίες, το ταξίδι, η απόβαση, η ελπίδα. Όλα μπορούν να ειπωθούν και λέγονται ευθαρσώς. Ο Καζάν παρουσιάζει την τραγωδία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, των Ελλήνων που μεγάλωσαν υπό τον τουρκικό μπαμπούλα. Παρουσιάζει τη φτώχεια και τον τυχοδιωκτισμό, τις ανύπαρκτες φιλίες, τους μονόπλευρα ακέραιους και τέλειους έρωτες. Παρουσιάζει τον Τοπουντζόγλου, που μετέρχεται κάθε τρόπο για να φτάσει στην επιβίωση. Αυτοπαρουσιάζεται, απολογείται μετά 11 έτη, κάνει μία από τις σπουδαιότερες ταινίες του αμερικανικού και παγκόσμιου κινηματογράφου. Δε θ' απαριθμήσουμε τα βραβεία, τις υποψηφιότητες. Θα πούμε ότι επιβάλλεται να δείτε το φιλμ.
Μετά το "Αμέρικα Αμέρικα" ο Καζάν σκηνοθετεί τρία αξιολογότατα φιλμ. "Ο συμβιβασμός" (1969) αφορά πάλι τα όσα μονίμως "καίνε" τους ανθρώπους. Είναι συμβιβασμός για το χρήμα, για την οικογένεια, για την επιτυχία. Έννοιες που ο ίδιος ο συμβιβασμός καθιστά απόμακρες. "Οι επισκέπτες" είναι η βιετναμική ταινία του Καζάν, όχι πολεμική αλλά ψυχολογική ανάλυση των επιπτώσεων όσων συνέβησαν στην απωανατολική χώρα. Το 1976 "Ο τελευταίος μεγιστάνας", με επιτελείο ηθοποιών από Ντε Νίρο, Μίτσαμ, Κέρτις, Νίκολσον και πλήθος άλλων, είναι το κύκνειο άσμα του 90χρονου -έν έτει 1999- Ηλία Καζάν. Και είναι η χολιγουντιανή κενότητα που κάνει απαραίτητη τη θέαση και του ύστατου έργου ενός κολοσσιαίου δημιουργού.
