Η Δέσπω πήρε τ' όπλο της ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Με την Τουρκία έχουμε μόνιμο πρόβλημα, με τα Σκόπια ντέρμπι, τα κοτσύφια τρελαίνονται στο Κοσσυφοπέδιο, χρειαζόμαστε ένα σατανικό υπουργό Εξωτερικών επιπέδου Ταλεϊράνδου και ο Καραμανλής ποιον επιλέγει για να τα λύσει όλα αυτά; - Η διδασκαλία της Τοπικής Ιστορίας στο σχολείο Την Ντόρα.

Κατά το χρόνο σύνταξης του βιβλίου αυτού (2003-2004) βρισκόταν σε πλήρη ανάπτυξη έντονος προβληματισμός, επιστημονικός και κοινωνικός, για την πορεία της εκπαίδευσης στη χώρα μας. Με τον ενθουσιασμό που ο πρωθυπουργός επέλεξε εαυτόν για υπουργό Πολιτισμού και μετά αυτοαπελύθη, για να βάλει στη θέση του τον σπεσιαλίστα (στον Ρέμο και στην Αράχοβα) Βουλγαράκη, με την ίδια λογική έβαλε την Ντόρα στο Εξωτερικών. Ο προβληματισμός αυτός ενέτεινε το αίσθημα ευθύνης για το έργο που αναλάβαμε, καθώς το βιβλίο της τοπικής ιστορίας επρόκειτο να περάσει στα χέρια της εκπαιδευτικής κοινότητας σε μια περίοδο έντονης ευαισθησίας και προσδοκιών σχετικά με το μέλλον της διδασκαλίας της ιστορίας στα σχολεία μας. Σαν να πρόκειται για επικεφαλής τηλεοπτικής εκπομπής και όχι για το σημαντικότερο υπουργείο του ελληνισμού - άρχισαν ήδη οι Τούρκοι τα σαντουροβιόλια και τις παραβιάσεις και η Ντόρα απάντησε ηρωικά σαν τη Δέσπω: Θεωρήσαμε λοιπόν τη συγκεκριμένη συγκυρία θετική, δεδομένου ότι το αντικείμενο που πραγματεύεται το βιβλίο μας παρείχε τη δυνατότητα να κινηθούμε έξω από τη λογική που εστιάζει το ενδιαφέρον εκπαιδευτικού και μαθητή στην «εξεταστέα ύλη». "Δεν ταιριάζουν αυτά σε μια χώρα που θέλει να μπει στην Ευρώπη". Καθώς η μεθοδολογία που προτείνουμε είναι κατεξοχήν δημιουργική και συμμετοχική, οιαδήποτε αξιολόγηση στο πλαίσιο της τοπικής ιστορίας αποκλείει το βασικό αρνητικό χαρακτηριστικό της παραδοσιακής προσέγγισης, τη στείρα απομνημόνευση.

Οπότε και χέστηκε ο Ερντογάν και διέταξε πανικόβλητη υποχώρηση στη στρατιά του Δράμαλη. - Η προσέγγιση της Τοπικής Ιστορίας

Νιώθω -μάλλον το υποστηρίζει και ο Μολυβιάτης- πως θα έχουμε ιστορίες. Η τοπική ιστορία αποτελεί γνωστικό αντικείμενο που είναι δυνατόν να προσεγγίσει κανείς σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Οι κυβερνώντες δίνουν μερικές φορές την αίσθηση πως δεν έχουν μελετήσει καλά την ιστορία και διέπουν τα της πατρίδος νομίζοντας πως παίζουν Μονόπολι σε βίλα των βορείων προαστίων. Παρόλο που το βιβλίο είναι χρήσιμο σε όλους τους εκπαιδευτικούς που ασχολούνται με την τοπική ιστορία, πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι απευθύνεται ιδιαίτερα στον καθηγητή ο οποίος θα αναλάβει τη διδασκαλία του μαθήματος αυτού στην Γ' τάξη του Γυμνασίου, καθώς κατά τη σύνθεση του λάβαμε υπόψη το βαθμό ωριμότητας, τις προσλαμβάνουσες, αλλά και τις δεξιότητες που έχουν αναπτύξει σ' αυτή την ηλικία οι μαθητές.

Διότι δεν είναι δυνατόν να επιλέγεις άκαπνη υπουργό Εξωτερικών και να την βάζεις να μάθει στου κασίδη το κεφάλι προς τα πού πέφτει το Μαυροβούνιο και να απαντά στην πρόκληση του casus belli με συνοικιακά κλισέ περί Ευρώπης, την οποία οι Τούρκοι την έχουν εγγεγραμμένη - εδώ έφτασαν να κάνουν συνέδριο μέσα στη Γερμανία εναντίον της αναγνώρισης της αρμενικής γενοκτονίας και οργάνωση με το όνομα του Ταλάτ, που ήταν ο μέγας χασάπης των Αρμενίων.

Αποφύγαμε λοιπόν προσεγγίσεις που είναι θεμιτό να ακολουθούνται σε μικρότερες τάξεις και των οποίων οι δραστηριότητες είναι περιορισμένες.

(Σαν να έκαναν οι Γερμανοί συνέδριο υπέρ του Άιχμαν).

Προσπαθήσαμε επίσης να καταδειχθεί ότι, παρά τις ενδεχόμενες επικαλύψεις, η τοπική ιστορία έχει διαφορετικούς στόχους και προσανατολισμούς τόσο από την περιβαλλοντική εκπαίδευση, όσο και από τη λαογραφία, και ότι οι προσεγγίσεις της έχουν ιδιαίτερες εστιάσεις και μεθοδολογία.

Απίστευτο.

Καθώς η τοπική ιστορία αποτελεί σχετικά νέο αντικείμενο στην εκπαιδευτική μας πραγματικότητα, οι προτεινόμενες πρακτικές προσέγγισης, που καθιστούν την ενεργητική συμμετοχή του μαθητή απαραίτητη, πιστεύουμε ότι είναι δυνατόν να συμβάλουν στην απελευθέρωση της δημιουργικής ικανότητας του εκπαιδευτικού μας και στη διαμόρφωση ενός μαθητοκεντρικού - ερευνητικού κλίματος στη σχολική ζωή, η οποία είναι βέβαιο ότι παρέχει πολλές ακόμη ευκαιρίες ενεργητικής εμπλοκής των μαθητών στη μαθησιακή και μορφωτική διαδικασία.

Με ποιο πεπειραμένο επιτελείο, με ποιες δεξαμενές σκέψης, ποιους διπλωμάτες από πίσω θα κινηθεί η Ντόρα και μπορεί να κάνει τι μπροστά στον τουρκικό διπλωματικό μηχανισμό, που έχει συνέχεια και συνέπεια εδώ και δεκαετίες, που έχει στα σπλάχνα του τα πιο επικίνδυνα και μορφωμένα τουρκικά καρτάλια, σταθερή γραμμή πλεύσης (τον κεμαλισμό) και συμμαχίες, επιρροές και ριγμένα μπαξίσια παντού - πού πας, ρε Καραμήτρο;

- Κριτήρια επιλογής των δειγμάτων

Αυτό το προφανές δεν το βλέπει ο κύριος Καραμανλής;

Όσον αφορά τα παρουσιαζόμενα δείγματα, η έκταση του καθενός προσδιορίστηκε από τη θεματική που εμπεριέχει.

Και αν δεν το βλέπει, δεν υπάρχουν γύρω του δυο άνθρωποι να του πουν μια λέξη - ή έχει κρυσταλλωθεί πέριξ αυτού ομάδα σιελόρροιας και κολάκων που δεν επιτρέπει να του μεταφέρεται η αίσθηση της πραγματικότητας;

Ως προς τα κριτήρια επιλογής των δειγμάτων, καταβλήθηκε προσπάθεια, στο βαθμό του εφικτού, να καλύπτουν ταυτόχρονα ποικίλα κριτήρια, να προέρχονται από διαφορετικές περιοχές του ελλαδικού χώρου, αλλά και να είναι αντιπροσωπευτικά περιοχών διαφορετικού χαρακτήρα (αστικές, ημιαστικές, αγροτικές, πεδινές, ορεινές, νησιωτικές).

(Είναι οι ίδιοι εκείνοι κουτοπόνηροι που τον έπεισαν να κρατήσει επί έντεκα μήνες κρυφό το ζήτημα των υποκλοπών;)

Παράλληλα, η επιλογή μας ήταν απαραίτητο να πληροί το κριτήριο της δυνατότητας να λειτουργήσουν τα δείγματα ως πρότυπα σχέδια εργασίας (projects) για διαφορετικές περιοχές της χώρας.

Απ' την άλλη, δεν παίρνουμε τα F-16 και ξαναπροκαλούμε την υπερδύναμη - αφού πρώτα βγήκαμε και είπαμε πως οι Αμερικάνοι ευθύνονται για τις υποκλοπές.

Για παράδειγμα, η σχέση σταφίδας-μετανάστευσης στη βορειοδυτική Πελοπόννησο αποτελεί δείγμα προσέγγισης των σχέσεων ενός τοπικού προϊόντος με τις τοπικές κοινωνικές εξελίξεις, που θα ήταν δυνατόν mutatis mutandis να χρησιμοποιηθεί στη Χίο (μαστίχα), Σουφλί (μετάξι), Καβάλα (καπνά) κ.ο.κ.

Πού οδηγούν όλα αυτά;

- Διαθεματικότητα / διεπιστημονικότητα

Κι αν ζούσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, δεν θα μας έπαιρνε στο κυνηγητό με το στειλιάρι;

Στα παρουσιαζόμενα δείγματα επιδιώχθηκε να υπάρχει έντονη διαθεματικότητα σε όλα τα επίπεδα: στους τίτλους των δειγμάτων, τους άξονες και τις δραστηριότητες, όπου φύση, γεωγραφία, άνθρωποι, θεσμοί, πολεοδομία, αρχιτεκτονική, τέχνη, τεχνολογία, οικονομία, εκπαίδευση, νοοτροπίες, συλλογικές ταυτότητες, γεγονότα πολιτικής ιστορίας και πολλά άλλα θέματα, σε μια ατέλειωτη ποικιλία διαπλοκών, διαμορφώνουν το ιστορικό γίγνεσθαι της εκάστοτε εξεταζόμενης περιοχής.

Δεν ξέρω.

Ο διεπιστημονικός χαρακτήρας των προτεινόμενων σχεδίων εργασίας είναι επίσης προφανής.

Μακάρι η Ντόρα να τα καταφέρει.

Ο εκπαιδευτικός της τοπικής ιστορίας ενδείκνυται βέβαια να είναι ιστορικός.

Αλλά πώς;

Εντούτοις, τόσο κατά τον προγραμματισμό, όσο και κατά την τεκμηρίωση, είναι απαραίτητο να γνωρίζει τις θεματικές με τις οποίες έχουν έρθει σε επαφή οι μαθητές, ενώ θα χρειαστεί οπωσδήποτε να προσφύγουν ο ίδιος και οι μαθητές στις γνώσεις επιστημόνων και άλλων πεδίων.

Εκείνο που λέω ως μη ειδικός είναι πως όλα αυτά κοντράρουν πλαγιομετωπικά στην κοινή λογική - μου φαίνεται, κάποιες στιγμές, λες κι ο Καραμανλής παίζει φρουτάκια, τραβάει το μοχλό, κι ό,τι συνδυασμός οπωρικών κάτσει.

Έτσι, ένα σημαντικό κριτήριο κατά την επιλογή των θεμάτων που αναπτύσσονται στο βιβλίο αυτό υπήρξαν οι προσλαμβάνουσες των μαθητών.

Και βέβαια, το θέμα της Τουρκίας, των Σκοπίων ή του Κοσσυφοπεδίου δεν είναι μόνο θέμα Καραμανλή, αλλά όλων των κομμάτων - είναι απαραίτητο ένα σταθερό, υπερκομματικό συμβούλιο εξωτερικής πολιτικής με σταθερό άξονα κάποιου είδους αντικεμαλισμό.

Οι μαθητές της Γ' τάξης του Γυμνασίου έχουν διδαχθεί κατά τα προηγούμενα σχολικά έτη αντικείμενα τα οποία είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν περαιτέρω στο μάθημα της Τοπικής Ιστορίας είτε ως πηγές αφόρμησης είτε ως υποδομή για τη συμμετοχή τους στα σχέδια εργασίας.

Αλλά κάθε κυβέρνηση προτιμά το one man show και οι περισσότεροι πρωθυπουργοί την πολιτική του στιλ: ό,τι θυμάμαι χαίρομαι.

Για παράδειγμα, στο μάθημα Νεοελληνική Λογοτεχνία έχουν έρθει σε επαφή με τις ενότητες «Ο άνθρωπος και η φύση», «Λαογραφικά θέματα», «Παλαιότερες μορφές ζωής», «Αποδημία - μετανάστευση», «Αθλητισμός», «Από την εθνική μας παλιγγενεσία» κ.ά. Ανάλογες εμπειρίες έχουν αποκτήσει οι μαθητές μέσα από τα μαθήματα της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας (Ανθολόγιο, Αρχαία Ελλάδα: Ο τόπος και οι άνθρωποι), Γεωγραφίας («Οι δραστηριότητες του ανθρώπου», «Οι χάρτες», «Η Μεσόγειος», «Ο πληθυσμός της Ελλάδας», «Πολιτισμικές διαφορές στην Ευρώπη») και της Οικιακής Οικονομίας. Επίσης χρήσιμη για την εκπόνηση σχεδίων εργασίας είναι και η εμπειρία μέσα από τα μαθήματα της Τεχνολογίας, της Πληροφορικής, των Μαθηματικών κ.ά.

Πώς πρέπει να διαβαστεί το βιβλίο

Τα δείγματα παρουσιάζουν την εξής δομή: Προηγείται μια εισαγωγή με την ευρύτερη προβληματική του θέματος. Ακολουθεί το μέρος που αναφέρεται σε μεθοδολογικά ζητήματα τα οποία αφορούν την οργάνωση του project: Το πρώτο τμήμα αναφέρεται στη διατύπωση του θέματος, τις πηγές αφόρμησης, τους σκοπούς και ορισμένους ενδεικτικούς άξονες. Στο δεύτερο τμήμα οι άξονες αναπτύσσονται σε ενδεικτικές δραστηριότητες, ενώ στο τρίτο τμήμα παρουσιάζεται μια σύνθεση των αποτελεσμάτων των δραστηριοτήτων ενός από τους άξονες. Στα δείγματα 6 και 7, αντί για τη σύνθεση των αποτελεσμάτων, θεωρήσαμε χρήσιμο να παρουσιάσουμε ενδεικτικές προσεγγίσεις ορισμένων δραστηριοτήτων. Ακολουθεί το μέρος των τεκμηρίων που περιλαμβάνει σταχυολογημένα κείμενα και πηγές, συνεντεύξεις, πίνακες με ενδεικτικά αποτελέσματα προτεινόμενων δραστηριοτήτων και σημειώσεις. Τα επτά πρώτα δείγματα κλείνουν με παράρτημα όπου υπάρχουν αναφορές σε φορείς διαχείρισης πηγών και μια επιλογή της βιβλιογραφίας. Στα δύο τελευταία δείγματα, λόγω του αυστηρά περιορισμένου αριθμού σελίδων του βιβλίου, παρουσιάζονται οι άξονες και οι δραστηριότητες χωρίς περαιτέρω ανάπτυξη. Το βιβλίο αυτό ενδείκνυται να μελετηθεί όχι αποσπασματικά, αλλά στο σύνολο του. Κατ' αυτό τον τρόπο ο εκπαιδευτικός, πέρα από τις μεθοδολογικές και βιβλιογραφικές πληροφορίες που θα αποκομίσει, θα εντοπίσει στοιχεία που προσιδιάζουν στην περιοχή όπου υπηρετεί, ώστε να προγραμματίσει σχέδια εργασίας που θα πληρούν τις προδιαγραφές του μαθήματος της Τοπικής Ιστορίας για τη συγκεκριμένη τάξη. Υπογραμμίζουμε ότι τα δείγματα που παρουσιάζονται είναι ενδεικτικά και όχι δεσμευτικά, επομένως, για τους ίδιους χώρους και για τα ίδια θέματα οι προσεγγίσεις θα ήταν δυνατόν να διαφέρουν από εκείνες που προτείνουμε. Επισημαίνουμε, επίσης, ότι στο θεωρητικό μέρος υπάρχουν ενδείξεις που παραπέμπουν στα δείγματα. Κατ' αυτό τον τρόπο το μέρος αυτό αποκτά μια ευρύτερη διάσταση, καλύπτοντας σε σημαντικό βαθμό τα εκ του επιβεβλημένου περιορισμού της έκτασης μειονεκτήματα του.

Σ. Ν. ΑΣΩΝΙΤΗΣ - Θ. Γ. ΠΑΠΠΑΣ