ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΥΡΙΤΣΗΣ, ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΥ ΑΠΘ

ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ

Διαβάζω και γράφω

Νέοι δρόμοι οικονομικής ανάπτυξης με τον εναλλακτικό τουρισμό

Ευρώπη και απασχόληση

1. Εντοπίστε διαφορές στο ύφος, στο λεξιλόγιο και στην οργάνωση ανάμεσα στο κείμενο 9 (κανονισμός σχολείου) και στο κείμενο του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (κείμ. 12).

Όλο και περισσότερα δίκτυα για τη διαχείριση των μορφών του εναλλακτικού τουρισμού δημιουργούνται σήμερα στη Βόρεια Ελλάδα, σε συνδυασμό με την προστασία των ευαίσθητων οικολογικά περιοχών

Οι μισές νέες προσλήψεις στην Ελλάδα αφορούν σταθερή απασχόληση

- Στείλτε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα σ' ένα άλλο σχολείο και γράψτε ένα κείμενο-πρόταση για έναν πιο φιλελεύθερο κανονισμό στα σχολεία.

"Γροθιά" στην ανεργία αποτελεί ο εναλλακτικός τουρισμός, ο οποίος αφ' ενός δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας και αφ' ετέρου προσδίδει συμπληρωματικό εισόδημα στον τοπικό πληθυσμό.

ΣΑΒΒΑΣ Γ. ΡΟΜΠΟΛΗΣ

2. Με αφορμή το γραπτό μήνυμα σε κινητό τηλέφωνο, συγκεντρώστε διάφορα γραπτά μηνύματα ή εικονομηνύματα και καταγράψτε σ' έναν πίνακα τα χαρακτηριστικά τους (πομπός, αποδέκτης, σκοπός, λεξιλόγιο κτλ.).

Μάλιστα, αποτελεί ποιοτικά αναβαθμισμένη μορφή τουρισμού, καθώς αποφέρει οικονομικά οφέλη, μέσα σε ένα κλίμα αμοιβαιότητας, με σεβασμό στην κοινωνική και πολιτιστική ανεξαρτησία της περιοχής, χωρίς να επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον.

Ο ρόλος της εργασίας στη διαδικασία της κεφαλαιακής συσσώρευσης κατέχει σημαντική θέση τους δύο τελευταίους αιώνες στην κλασική βιβλιογραφία της πολιτικής οικονομίας.

3. Γράψτε μία σελίδα στο ημερολόγιο του Φελίπε (κείμ. 11) για την πρώτη του μέρα στο σχολείο μετά τη συζήτηση με τη φίλη του Μαφάλντα.

Σύμφωνα, μάλιστα, με το διδάκτορα σχεδιασμού και ανάπτυξης φυσικών πόρων του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ, Ιωάννη Κυρίτση, τελευταία η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού έχει αποκτήσει ταχείς ρυθμούς και στη χώρα μας, καθώς καθίσταται ολοένα και περισσότερο αναγκαία η απόρριψη του τεχνολογικού τουρισμού, η καταπολέμηση της αστυφιλίας και προπαντός η διατήρηση της καλής κατάστασης της φύσης.

Την τελευταία δε εικοσαετία, απέκτησε ιδιαίτερη, όπως για άλλους λόγους σε άλλες περιόδους, σημασία με τη διεύρυνση του χάσματος ανάμεσα στην αύξηση της κερδοφορίας και τη μείωση των εισοδημάτων, της απασχόλησης και το υψηλό επίπεδο της ανεργίας.

4. Σε συνεργασία με τους συμμαθητές σας και τους καθηγητές της Πληροφορικής και των Καλλιτεχνικών φτιάξτε α) μία αφίσα για τη σχολική γιορτή του Πολυτεχνείου και β) μία γελοιογραφία με θετικό μήνυμα για το σχολείο.

Έτσι, σήμερα μπορούμε να συνδέουμε άμεσα την έννοια του εναλλακτικού τουρισμού με την ενδογενή ανάπτυξη, την οικοανάπτυξη και την αειφορεία, όπως τόνισε χαρακτηριστικά -μιλώντας στο "Επιχειρείν"- ο κ. Κυρίτσης.

Η διεύρυνση αυτού του χάσματος εκφράζει στην ουσία τη συντελούμενη κρίση στις σχέσεις παραγωγής και εργασίας.

"Η διαμονή πολύ κοντά στη φύση, η δημιουργική συμμετοχή στην ενεργητική δράση του τοπικού δυναμικού, η δυνατότητα ενημέρωσης για το ανθρωπογενές περιβάλλον, καθώς και σωματικής άσκησης στο φυσικό περιβάλλον αποτελούν τα πρακτικά χαρακτηριστικά του εναλλακτικού τουρισμού", επισήμανε ο ίδιος.

Πράγματι, οι τεχνολογικές εξελίξεις και αναδιαρθρώσεις με τον τρόπο που συντελούνται στη διεθνή και ελληνική οικονομία, στα πεδία της παραγωγής, της τεχνολογίας, της οργάνωσης της εργασίας κ.λπ., ανεξαρτητοποιούνται από κοινωνικές συνιστώσες, με αποτέλεσμα να συμβάλλουν στην ένταση των κρισιακών σχέσεων παραγωγής και εργασίας, που εκδηλώνονται με τη συρρίκνωση της μισθωτής εργασίας, την απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, τη μείωση της απασχόλησης, την αύξηση της ανεργίας και την αποδυνάμωση της δυναμικής ανάπτυξης του κράτους πρόνοιας.

Όταν λέμε "εναλλακτικός τουρισμός" τι εννοούμε;

Επιπλέον, η μείωση της αναλογίας των εργαζομένων με καθεστώς πλήρους απασχόλησης, οδηγεί τα συνδικάτα στο να διαμορφώσουν στρατηγικές προσέλκυσης νέων μελών και εκπροσώπησης, προσαρμοσμένες στις "νέες ομάδες" του εργατικού δυναμικού, εργαζόμενες γυναίκες, εργαζομένους με μερική απασχόληση κ.λπ.

"Ο εναλλακτικός ή ήπιος -όπως λέμε πολλές φορές- τουρισμός, ορίστηκε αρχικά στη βιβλιογραφία ως ο ποιοτικά αναβαθμισμένος τουρισμός, που με διακριτική ενσωμάτωση των φιλοξενουμένων αποφέρει οικονομικά οφέλη στον τοπικό πληθυσμό, μέσα σε ένα κλίμα αμοιβαιότητας, με σεβασμό στην κοινωνική και πολιτιστική ανεξαρτησία της περιοχής και χωρίς να επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον.

Από την άποψη αυτή είναι ενδιαφέρον να τονιστεί ότι, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΙΝΕ / ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ, προέκυψε μεταξύ των άλλων ότι τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα η σταθερή απασχόληση αφορά μόνο το 50% των νέων προσλήψεων, αφού το 33% είναι εποχική και το 17% ευκαιριακή απασχόληση.

Στη συνέχεια, η έννοια συνδέθηκε με προϋποθέσεις, όπως ο θετικός αντίκτυπος στην τοπική κοινωνία, η συναίνεση και η αποδοχή από πλευράς κοινωνικού σώματος, η ενσωμάτωση σε πολιτιστικό επίπεδο, η απόρριψη του τεχνολογικού τουρισμού και προπαντός η διατήρηση της καλής κατάστασης της φύσης.

Έτσι, σ' ένα σύστημα προσλήψεων - απολύσεων, οι επιχειρήσεις, ιδιαίτερα αυτές που απασχολούν περισσότερους από 50 εργαζομένους, απέλυσαν εργαζομένους με σταθερή απασχόληση και προσέλαβαν άλλους με προσωρινή, εποχική και ευκαιριακή απασχόληση.

Έτσι, μπορούμε σήμερα να συνδέουμε άμεσα την έννοια του εναλλακτικού τουρισμού με την ενδογενή ανάπτυξη, την οικοανάπτυξη και την αειφορεία".

Το ερώτημα επομένως που γεννιέται είναι εάν μέσα σ' ένα υφεσιακό οικονομικό περιβάλλον στην Ευρωπαϊκή Ένωση που προβληματίζει σοβαρά, εκτός των άλλων, για την επιστροφή του ποσοστού της ανεργίας στα επίπεδα της δεκαετίας του 1990, ποια θα είναι η στρατηγική που θα διαπερνά τις πολιτικές απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Με ποιους τρόπους εκφράζεται στην πράξη η συμβολή του εναλλακτικού τουρισμού στην αειφορεία, καθώς και η απόρριψη του τεχνολογικού τουρισμού;

Ιδιαίτερα μάλιστα όταν η παρατηρούμενη κρίση στις σχέσεις παραγωγής και εργασίας έχει περαιτέρω ενταθεί από την αντίφαση ανάμεσα στην ολοκλήρωση της νομισματικής και οικονομικής σφαίρας και τη μη ολοκλήρωση της πραγματικής οικονομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

"Θα έλεγα απλά ότι για τη συγκεκριμένη περίπτωση 'αειφόρος ανάπτυξη' σημαίνει 'τουρισμός για να διαρκέσει'.

Στο πλαίσιο αυτό, οι απόψεις που αναπτύσσονται στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση της ανεργίας, είτε με τη μέθοδο συντονισμού των εφαρμοζόμενων πολιτικών είτε με δραστικές αλλαγές στην αγορά εργασίας, με ιδιαίτερη έμφαση στην απελευθέρωση των απολύσεων και στην αποδιάρθρωση του κράτους πρόνοιας, αντιμετωπίζουν τα κοινωνικά προβλήματα στον ευρωπαϊκό χώρο κατά τρόπο διαχειριστικό, περιοριστικό και με ελάχιστη, όπως μέχρι σήμερα, αποτελεσματικότητα στην καταπολέμησή τους.

Για παράδειγμα, η επιδίωξη της εξασφάλισης σωματικής και ψυχικής ανάπαυσης κοντά στη φύση, σε εγκαταστάσεις προσαρμοσμένες στις ανάγκες τόσο των επισκεπτών όσο και της φύσης, ερμηνεύει αυτό που αποκαλούμε 'απόρριψη του τεχνολογικού τουρισμού'.

Πράγματι, πώς είναι δυνατόν να περιμένει κανείς την ουσιαστική καταπολέμηση της ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εάν αυτή δεν συνδεθεί με την κατάλληλη μακροοικονομική πολιτική και τις πολιτικές απασχόλησης στο πλαίσιο μιας Συνθήκης για την ανάπτυξη, την απασχόληση και την πραγματική σύγκλιση με στόχους, χρονοδιάγραμμα, πόρους, αξιολόγηση και κυρώσεις;

"Είναι όλα αυτά άμεσα συνδεδεμένα με την τάση της επιστροφής στη φύση.

Επιπλέον, πώς είναι δυνατόν να θεωρείται στρατηγική αναμόρφωσης των συνταξιοδοτικών συστημάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση η αναθεώρησή τους, στην κατεύθυνση ελάφρυνσης των κρατικών προϋπολογισμών, τα επόμενα χρόνια, από τις δαπάνες για σύνταξη;

Ωριμάζουν οι γενεές -αποδέκτες των συνεπειών του παγκόσμιου προβλήματος της αστυφιλίας- και επιζητούν, έστω και ως διέξοδο εκδρομής ή διακοπών, τη φυγή από τον τεχνικό πολιτισμό που καταπιεστικά τους ανέθρεψε με την κυριαρχία του τσιμέντου".

Κατά συνέπεια, για την ελληνική προεδρία προκύπτει η αναγκαιότητα επεξεργασίας μιας συγκροτημένης πρότασης αναθεώρησης: των κατευθυντηρίων γραμμών οικονομικής πολιτικής, της στρατηγικής απασχόλησης με δεσμεύσεις επίτευξης (Συνθήκη) ποσοτικών και ποιοτικών δεικτών και της κοινωνικοασφαλιστικής στρατηγικής, με τον σχεδιασμό του ευρωπαϊκού συστήματος κοινωνικής προστασίας, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, πόρους, αξιολόγηση και κυρώσεις.

Πέρα από αυτή την οριοθέτηση που κάνετε, ποια είναι τα πρακτικά χαρακτηριστικά των εναλλακτικών μορφών τουρισμού;

Η διαμόρφωση μιας τέτοιας πρότασης ολοκληρωμένης αντιμετώπισης του κοινωνικού ελλείμματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, απορρέει αφενός από τη διεύρυνση των κοινωνικών προβλημάτων και αφετέρου από την επικείμενη ύφεση και ό,τι αυτή συνεπάγεται για την αύξηση της ανεργίας, την ένταση των εισοδηματικών και κοινωνικών ανισοτήτων και την επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου στην Ευρώπη.

"Να ξεκινήσουμε από το τι σημαίνει πρώτα για εκείνον που επιλέγει τον εναλλακτικό τουρισμό: Κατ' αρχήν διαμονή πολύ κοντά στη φύση, σε ορεινά καταφύγια ή ξενώνες, σε αγροκτήματα, σε παραδοσιακούς οικισμούς… Όχι όμως διαμονή στεγανοποιημένη από την ενεργητική δράση του τοπικού δυναμικού, αλλά αντίθετα δημιουργική συμμετοχή σε αυτή. Αυτό κλιμακώνεται από την απλή παρατήρηση μέχρι τη συμμετοχή στις τοπικές παραδοσιακές εργασίες. Ακόμη, ο εναλλακτικός τουρισμός περιλαμβάνει ευκαιρίες ενημέρωσης για το ανθρωπογενές περιβάλλον (επίσκεψη αρχαιοτήτων, περιηγήσεις) και τέλος δυνατότητα σωματικής άσκησης στο φυσικό περιβάλλον (ορειβασία, κολύμβηση, περίπατοι).

"Θεωρείται αυτονόητη προσπάθεια από την πλευρά των κατοίκων αυτών των οικισμών για διατήρηση της τοπικής εικόνας σε θέματα δόμησης, αρχιτεκτονικής, διακόσμησης, για χρήση φυσικών πόρων ενέργειας, για παραγωγή τοπικών προϊόντων, για παρασκευή παραδοσιακών εδεσμάτων".

Σε ποια επίπεδα βρίσκεται ο εναλλακτικός τουρισμός στην Ελλάδα;

"Σήμερα, στους περισσότερους νομούς της χώρας μας παρατηρείται ένας 'οργασμός' δημιουργίας υποδομών, για την ανάπτυξη των νέων αυτών μορφών τουρισμού.

"Αρχικά το ρεύμα ξεκίνησε να αναπτύσσεται από τις περιοχές όπου απουσίαζε ο τουρισμός, με την κλασική του μορφή. Η Ευρυτανία είναι ένα καλό παράδειγμα περιοχής όπου η αρχική έλλειψη τουριστικής κίνησης την κατέστησε πόλο έλξης για εναλλακτικές δραστηριότητες και αυτό με τη σειρά του δημιούργησε το επενδυτικό ενδιαφέρον, ώστε σήμερα να υπάρχει μια σημαντική υποδομή σε παραδοσιακούς ξενώνες, αλλά κυρίως να υπάρχει το ανθρώπινο δυναμικό και η τεχνογνωσία. Αυτό πολλαπλασιαστικά αύξησε τον αριθμό των επισκεπτών και η συνέχιση αυτής της πορείας είναι εύκολα προβλέψιμη, αρκεί να μη γίνει υπέρβαση κάποιων ορίων, που έτσι κι αλλιώς τίθενται πάνω από κάθε ανθρώπινη ενέργεια".

Ειδικότερα στη Βόρεια Ελλάδα, ποιες περιοχές έχουν αναπτύξει δυνατότητες εναλλακτικού τουρισμού;

"Για τη Βόρεια Ελλάδα το μυαλό μου θα πήγαινε κατ' αρχήν στην περιοχή Γρεβενών, όπου κάποιοι άνθρωποι με μεράκι ξεκίνησαν πριν από λίγα χρόνια μια τέτοια προσπάθεια και σήμερα έχουν δημιουργήσει κιόλας μια παράδοση. Αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές δημιουργούνται όλο και περισσότερα δίκτυα για τη διαχείριση αυτής της τάσης, που ταχύτατα αυξάνει. Σε περιοχές μάλιστα, όπου η προσπάθεια για τη σωστή διαχείριση του ρεύματος των επισκεπτών συνδυάστηκε αρμονικά με τους οριοθετημένους στόχους για προστασία των ευαίσθητων οικολογικά στοιχείων των περιοχών αυτών, τα αποτελέσματα είναι θαυμαστά. Το δάσος της Δαδιάς στον Έβρο είναι ένα πολύ καλό τέτοιο παράδειγμα.

"Εξ άλλου πολλές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δίνουν σήμερα τη δυνατότητα σε όλες τις περιοχές να βελτιώσουν την ικανότητά τους για παροχή υπηρεσιών στον τομέα αυτό του εναλλακτικού τουρισμού, και όσον αφορά στις υλικοτεχνικές υποδομές αλλά και στο ανθρώπινο κεφάλαιο".

Αναφερθήκατε στον εναλλακτικό τουρισμό, ο οποίος αναπτύσσεται στις "ξεχασμένες", όπως λέγαμε κάποτε περιοχές, εκεί που δεν υπήρχε τουριστική παράδοση. Στις παραδοσιακά αναπτυγμένες περιοχές, πιστεύετε ότι υπάρχουν δυνατότητες για εμφάνιση και εναλλακτικών μορφών τουρισμού;

"Θεωρώ ότι υπάρχει δυνατότητα, ώστε όλες οι μορφές τουρισμού να λειτουργήσουν ως συμπληρωματικές και όχι ως ανταγωνιστικές δραστηριότητες. Στην Πιερία για παράδειγμα, η διαμονή στα παραθαλάσσια ξενοδοχεία μπορεί να πλαισιωθεί με πλείστες οικοτουριστικές δραστηριότητες στον Όλυμπο. Και αυτό αποτελεί μια βασική παράμετρο στον επιχειρούμενο σχεδιασμό των όποιων παρεμβάσεων, στο πλαίσιο και της προστασίας αλλά και της ανάδειξης της περιοχής.

"Δεν μπορούμε πια να μιλούμε για σχεδιασμούς ούτε με επίκεντρο μόνο τον άνθρωπο, αλλά ούτε με επίκεντρο μόνο τη φύση. Είναι μια στείρα άρνηση αυτό. Θα σχεδιάσουμε έχοντας επίκεντρο ταυτόχρονα και τον άνθρωπο και τη φύση, την οποία πρέπει να σεβόμαστε, ικανοποιώντας με λογική τις ανάγκες μας".

Πώς βλέπετε ότι μπορεί να υποβοηθηθεί η ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού στη χώρα μας;

"Κατ' αρχήν πρέπει να πω ότι θεωρώ αναγκαία αυτή την ανάπτυξη είτε απευθύνεται στο εσωτερικό ρεύμα είτε σε προσέλκυση επισκεπτών από το εξωτερικό. Δεν αλλοιώνει, αλλά αντίθετα συμβάλλει στη διατήρηση της πολιτιστικής παράδοσης, προσδίδει ένα συμπληρωματικό εισόδημα στον τοπικό πληθυσμό αντιμετωπίζοντας έτσι την επίσημη, αλλά και τη συγκαλυμμένη ανεργία.

"Τώρα, την κυρίως απάντηση θα προσπαθήσω να τη συνθέσω από τις παραμέτρους που χρησιμοποιήσαμε: Αξιοποίηση του ενδογενούς δυναμικού, περιφερειακή ανάπτυξη, προστασία αλλά και ανάδειξη του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, στήριξη της τοπικής παραγωγής.

"Νομίζω ότι η λύση είναι η δημιουργία φορέων διαχείρισης των φυσικών περιοχών, όπου συναποφασίζουν και χαράσσουν την επιμέρους πολιτική από κοινού το κράτος, η αυτοδιοίκηση και η οργανωμένη τοπική κοινωνία. Είναι ένα μοντέλο δοκιμασμένο με επιτυχία σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, οι λεπτομέρειες για τη δομή και τη λειτουργία του αποτελούν ένα ξεχωριστό, αλλά πολύ ενδιαφέρον θέμα".