Οι άνδρες πρωτοστατούν, λόγω συνθηκών, και στη λογοτεχνία ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΕΥΑΓΓΕΛΑΚΟΥ

Συμπεραίνω ότι:

Αγαπητή κ. Μαρία Ζόννε,

"Μήπως παραμελούμε τη μνήμη μας;"

- Μπορούμε να αλλάξουμε ορισμένες λέξεις ή φράσεις σε μια πρόταση με άλλες που παίζουν τον ίδιο ρόλο στην πρόταση.

Έχει πει ο Α. Ρεμπώ:

Η μοναδική φετινή ελληνική και πολυβραβευμένη κωμωδία… απειλεί "Θα το μετανιώσεις" και σατιρίζει τη σημερινή ελληνική οικογένεια, αλλά η σκηνοθέτις Κατερίνα Ευαγγελάκου σού χαρίζει γέλιο που τόσο λείπει από το εγχώριο σινεμά και την… συγχωρείς

Αυτό δε γίνεται οριζόντια αλλά κάθετα με την αλλαγή κάθε φορά των λέξεων-φράσεων (παραδειγματικός άξονας).

"Όταν θα σπάσει η αιώνια δουλεία της γυναίκας από τον άνδρα, τότε θα γίνει ποιήτρια και η γυναίκα".

ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΓΙΟΣ

Δεν θα συμφωνήσω και τόσο με τα λόγια του ποιητή:

Η Κατερίνα Ευαγγελάκου καθοδηγεί τη Μάνια Παπαδημητρίου στα γυρίσματα της κωμωδίας "Θα το μετανιώσεις" που θα προβληθεί την Κυριακή για τα μέλη του Cine Club των "ΝΕΩΝ" (στους κινηματογράφους θα προβληθεί στις 14 Φεβρουαρίου). Στην προβολή θα παρευρεθεί η σκηνοθέτις και οι πρωταγωνιστές της ταινίας

Διότι, κατά την άποψή μου, ο λόγος που η γυναίκα δεν πρωτοστατεί ούτε και στη λογοτεχνία, είναι η έλλειψη χρόνου -παιδιά, οικογένεια, νοικοκυριό- αλλά και η ίδια η φυσιολογία -εγκυμοσύνη, θηλασμός, κ.ά. Και ξαφνικά, το Μαράκι (η Μάνια Παπαδημητρίου δίκαια κέρδισε βραβείο για τον ρόλο), που γιορτάζει τα τεσσαρακοστά γενέθλιά του, πέφτει… τέζα στην πλατεία της μικρής της πόλης! Με την απελευθέρωση ο ρόλος της γυναίκας επιβαρύνθηκε διπλά, που σημαίνει πάλι έλλειψη χρόνου. Και θα μείνει εκεί όσο κρατάει η ταινία "Θα το μετανιώσεις", όσο να αναγκάσει συγγενείς, φίλους, συμπολίτες - και πάνω απ' όλους τον ίδιο τον εαυτό της - να πάψει να είναι το καλό παιδί και θύμα των πάντων!

Παρατηρούμε, από το 1901, που καθιερώθηκε το βραβείο Νόμπελ, έως το 1980, ότι ανάμεσα σε 63 άνδρες που πήραν Νόμπελ Λογοτεχνίας είναι μόνο 6 γυναίκες.

Η κωμωδία της Κατερίνας Ευαγγελάκου κάνει πρεμιέρα στους κινηματογράφους στις 14 Φεβρουαρίου.

Παρατηρούμε, επίσης στις μέρες μας, ότι μόνο 8 γυναίκες συγγραφείς συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο με τα εκατό καλύτερα μυθιστορήματα του αιώνα που γράφτηκαν στην αγγλική γλώσσα, σύμφωνα με λίστα, η οποία είδε το φως της δημοσιότητας πρόσφατα.

"Πρόκειται για μία παράλογη κομεντί ηθών.

Πάντως, γυναίκες που είχαν το χρόνο και την άνεση να συγγράψουν βιβλία όχι μόνο έγιναν αποδεκτές από τους άνδρες, αλλά και τους επηρέασαν.

"Κομεντί" γιατί γελάς, "παράλογη" γιατί επί 90' η ηρωίδα είναι ξαπλωμένη στην πλατεία και "ηθών", γιατί μιλάει, εντέλει, για το ποιοι είμαστε, τι θέλουμε και πώς την πατάμε", λέει η σκηνοθέτις Κατερίνα Ευαγγελάκου.

Είναι η Έλιοτ Τζωρτζ που αναφέρεται ως η πρώτη, μετά τον Ντίκενς συγγραφέας της Αγγλίας.

Και όσον αφορά τον απειλητικό τόνο του τίτλου της ταινίας "Θα το μετανιώσεις", αυτός έχει να κάνει με τους ήρωές της που: "Απειλούν και απειλούνται από τη μετάνοια, η οποία τους αποτρέπει από πράξεις στις οποίες τους σπρώχνει η επιθυμία τους.

Η Έλιοτ επηρέασε τον Χένρι Τζέιμς, τον Τόμας Χάρντυ, τον Λώρενς, τον Προυστ, τον Μορουά κ.ά.

Γι' αυτό και τους βρίσκουμε βυθισμένους σε μακάρια απραξία.

Πολλοί κριτικοί δε την κατατάσσουν ανάμεσα στους σημαντικότερους Ευρωπαίους λογοτέχνες (Φλωμπέρ, Τουργκένιεφ, Τολστόι). Αυτή η μακαριότητα είναι το βασικό κέντρο σάτιρας - ειρωνείας στην ταινία", διευκρινίζει η Κατερίνα Ευαγγελάκου, άνθρωπος με βαθιά καλλιέργεια αλλά και με φυσική απλότητα - συνδυασμός που δεν πετυχαίνει εύκολα, αλλά "βγαίνει" και μέσα από τα πλάνα της κωμωδίας της.

Είναι η Ελισάβετ Μπάρετ, η οποία με το πρώτο της κιόλας έργο, μετάφραση του "Προμηθεύς Δεσμώτης", αποκάλυψε την ποιητική ιδιοφυία της και τη σοβαρή φιλολογική κατάρτισή της. Με έξι μεγάλα Κρατικά Βραβεία Ποιότητας, η τσεχωφική κωμωδία της Κατερίνας Ευαγγελάκου χάρισε το γέλιο στους θεατές του Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης - κάτι που το γεύονται και οι θεατές των τρέιλερ στους κινηματογράφους - οι οποίοι ένιωσαν να τους τσιμπάνε τα σατιρικά της βέλη. Η Μπάρετ, όταν αργότερα παντρεύτηκε το διάσημο συγγραφέα Μπράουνιγκ, τον ενέπνευσε τόσο, ώστε ο συγγραφέας άλλαξε τη ροπή του προς τον πραγματισμό και γίνεται λυρικός.

Πώς βλέπεις τη σημερινή ελληνική κοινωνία, που καθρεφτίζεται στην ταινία σου;

Είναι η Γαλλίδα Γεωργία Σάνδη, εκπρόσωπος των "μποέμ" για την οποία ο ντε Μυσέ έχει σημειώσει:

"Βλέπω να κοιτάμε θαμπωμένοι τα πολύχρωμα καταναλωτικά προϊόντα και να παραμελούμε τη μνήμη μας.

"Έγραφε μυθιστορήματα διαλέγοντας τα πιο δραματικά θέματα: πατροκτονίες, απαγωγές, δολοφονίες, κλοπές, φροντίζοντας πάντα να επιτίθεται στην κυβέρνηση και να κηρύττει την χειραφέτηση των γυναικών".

Έχουμε καταφέρει να κερδίσουμε με κόπο διάφορα πλουμιστά πραγματάκια της φαντασμαγορικής βιτρίνας, που όμως δεν μας δίνουν ούτε χαρά ούτε ισορροπία. Είναι στη συνέχεια οι αδελφές Μπροντέ που τα αριστουργηματικά τους έργα εμπλουτίζουν και τον κινηματογράφο, όπως και το θρυλικό έργο της Μ. Μίτσελ, "Όσα παίρνει ο άνεμος", είναι οι λογοτέχνιδες: Σέλμα Λάγκερλεφ, η Γκράτσια Ντελέντα, η Σίγκριτ Ούντσετ, η Περλ Μπακ, η Γκ. Μιστράλ, η Νέλι Ζακς και η Τόνι Μόρισον, όλες βραβευμένες με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Είμαστε στο στάδιο όπου η παιδική ασθένεια της κατανάλωσης αρχίζει να γίνεται νεύρωση στέρησης των αληθινά απαραίτητων.

Και στην περίφημη λίστα με τα εκατό καλύτερα μυθιστορήματα του αιώνα μας συμπεριλαμβάνονται: Έχουμε γίνει πιο αγενείς και προς τον εαυτό μας και προς τους άλλους. Η Βιρτζίνια Γουλφ, η Κάρσον, η Γουάρτον, η Κάτερ, η Σπαρκ, η Όουεν, η Ράις και η Άιρις Μέρντοχ (Murdoch) είναι κι άλλες περίφημες λογοτέχνιδες, τις οποίες δεν είναι δυνατόν να αναφέρει κανείς όλες, αλλά πάντα οι άνδρες υπερέχουν στον αριθμό, λόγω συνθηκών και όχι λόγω καλύτερης πένας ή έμπνευσης. Βρίζουμε στα φανάρια και χάσαμε την ευγένεια της απλότητας και την αθωότητα της έκπληξης μπροστά στα ωραία πράγματα".

Όμως, τι γίνεται με τη γυναικεία λογοτεχνία στη χώρα μας;

"Συμπτωματική" θεωρεί η Κατερίνα Ευαγγελάκου την εμφάνιση οκτώ γυναικών σκηνοθέτιδων -!- στο φετινό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και για το "στίγμα" του σημερινού κινηματογράφου λέει:

Οι συνθήκες είναι τόσο αντίξοες για την Ελληνίδα λογοτέχνιδα, όπως είναι και αντίξοες για τις γυναίκες, όσον αφορά την παραγωγή βιβλίων σε σχέση με τους άνδρες.

"Αν θέλουμε να έχουμε σινεμά και δεν το θεωρούμε περιττή πολυτέλεια, πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει συνταγή για καλή ταινία.

Αλλά αντίξοες είναι οι συνθήκες και για τον Έλληνα λογοτέχνη, καθώς, όταν μεγαλουργεί ο Ουγκώ, ο Σέλεϊ, ο Πόε κ.ά. η Ελλάδα, είναι σκλαβωμένη και απομονωμένη.

Αν τώρα δεν θέλουμε, ας το πούμε ξεκάθαρα.

Την εποχή, λοιπόν, που η Σάνδη "κατέλυε" το κατεστημένο της κοινωνίας της Γαλλίας, η Ελληνίδα έδινε έναν άλλο αγώνα, αυτόν της εθνικής απελευθέρωσης.

Μπορούμε να ζήσουμε βλέποντας αμερικανικές ταινίες και ν' αφήσουμε το μέλλον και την τύχη μας ν' αποφασίσουν για εμάς".

Όπως και πολύ αργότερα, δηλαδή το 1949, όταν η Σιμόν ντε Μποβουάρ προκάλεσε πάταγο με το επαναστατικό της έργο "Το δεύτερο φύλο" η Ελληνίδα, όχι μόνο προσπαθούσε να συνέλθει από τον εμφύλιο, αλλά ήταν και αρκετά προσκολλημένη στα πατροπαράδοτα.

Τα θετικά του ελληνικού σινεμά:

Και καλά έκαμε.

"Πλούτος ιδεών και ύφους.

Παρ' όλα αυτά, όμως, οι Ελληνίδες λογοτέχνιδες δημιουργούν δίπλα στους άνδρες λογοτέχνες, ωστόσο τα ονόματά τους δεν θα γίνουν γνωστά "εκτός των τειχών" παρεκτός κι αν εγκαταλείψουν τη χώρα, αλλά και πάλι στην παραγωγή βιβλίων δεν θα πρωτοστατήσουν σε σχέση με τους άνδρες.

Κέφι, αλληλοϋποστήριξη, αυτοθυσία, κρατική υποστήριξη.

Έτσι έχουμε εξαιρετικά μυθιστορήματα και εμπνευσμένα ποιήματα με ξεχωριστή θέση στη λογοτεχνία μας και ιδιαίτερα στη γυναικεία λογοτεχνία της χώρας μας.

Οι κινηματογραφιστές δεν είναι κάποιοι ρέμπελοι τύποι που ροκανίζουν κρατικά χρήματα για να κάνουν το κέφι τους.

Ενδεικτικά είναι: Η Τατιάνα Σταύρου, η Έλλη Αλεξίου, η Λιλίκα Νάνου, η Μαργαρίτα Λυμπεράκη, η Ζωή Καρέλλη, η Χρυσάνθη Ζιτσαία, η Μαρία Πολυδούρη, η Μυρτιώτισσα, Αιμιλία Δάφνη, Γαλάτεια Καζαντζάκη, Ειρήνη Δενδρινού, Λιλή Πατρικίου - Ιακωβίδου, Μαρία Μακρή, Κική Δημουλά, Ιουλία Δραγούμη, Πηνελόπη Δέλτα, Αιμιλία Δάφνη, Αθηνά Ταρσούλη, Κλεαρέτη Μαλάμου, Ιουλία Περσάκη, Κωστούλα Μητροπούλου, Γαλάτεια Σαράντη κ.ά.

Είναι ένα σπάνιο είδος, που δεν διαθέτει ούτε τα μισά χρήματα απ' αυτά που χρειάζονται, για να κάνει αξιοπρεπή δουλειά.

Απολήγοντας θα αναφερθώ στα λόγια ενός σπουδαίου, που έχει σημειώσει:

Είναι κάτι ζώα που τρέχουν απλήρωτα και καταφέρνουν στο τέλος να φτάσουν κάπου".

Για να γραφεί ένα μυθιστόρημα ή ένα ποίημα απαιτούνται τα εξής:

Και τα αρνητικά:

"Ταλέντο, χρόνος, ταξίδια, βιώματα, μόρφωση και αρκετή μοναξιά".

"Έλλειψη εμπειριών και τελειομανίας.

Απαιτείται, όμως και άνεση, και χρήμα και προ πάντων στις μέρες μας καλές δημόσιες σχέσεις.

Χρηματική ένδεια, αφηγηματική ατέλεια, έλλειψη παιδείας.

Δίχως αυτά, μπορεί ένα αριστούργημα να μην γίνει ποτέ βιβλίο, να μην δει ποτέ το φως της δημοσιότητας και να μείνει για πάντα σ' ένα συρτάρι.

Κρατική δυστοκία".

Πάντως, στη λογοτεχνία τουλάχιστον οι γυναίκες που διαθέτουν περισσότερη ευαισθησία απ' ό,τι οι άνδρες με διαφορετικές συνθήκες, σίγουρα θα πρωτοστατούσαν.

Γιατί δυσκολεύεται η ελληνική ταινία να επικοινωνήσει με τον σημερινό θεατή και κόβει λίγα εισιτήρια, γενικά;

Σας ευχαριστώ

"Το πρόβλημα είναι ότι κάνουμε ταινίες με ανεπίτρεπτα λίγα χρήματα - το 1/3 των χρημάτων που κοστίζει μία τηλεοπτική παραγωγή σε οποιαδήποτε χώρα της Δυτικής Ευρώπης.

ΓΕΩΡΓΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

Αλλά το φιλμ κοστίζει το ίδιο εδώ και στο Λονδίνο. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ξένες ταινίες που έρχονται εδώ είναι ο αφρός εκατοντάδων άλλων που χάνονται στην εγχώρια αγορά τους. Και επομένως, η ελληνική ταινία πρέπει να συναγωνιστεί μαζί τους επί ίσοις όροις. Είναι επίτευγμα το ότι κάποιες ελληνικές ταινίες παίζονται σε ξένα φεστιβάλ και βρίσκουν διανομή και εδώ και έξω".

"Φαντασίωση τα καλά σενάρια"

Η επόμενη ταινία της Κατερίνας Ευαγγελάκου δεν θα βασίζεται σε σενάριο που έχει γράψει η ίδια, όπως συμβαίνει με τη συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων σκηνοθετών, αλλά από άλλον, τον συγγραφέα-σεναριογράφο Νίκο Παναγιωτόπουλο. "Πού είναι εκείνη η σχολή που θα μας διδάξει πώς γράφεται ένα σενάριο; Πού είναι εκείνος ο παραγωγός που θα πληρώσει για να γραφτούν εκατό σενάρια, για να βγουν δύο καλές ταινίες; Το να γράφονται καλά σενάρια - και μάλιστα χωρίς να έχουν παραγγελθεί από παραγωγό - και να φτάνουν σ' έναν σκηνοθέτη για να επιλέξει εκείνο που του ταιριάζει σε περιεχόμενο και ύφος, είναι μία ωραία ευχή όταν ζεις σε μία χώρα με κινηματογραφική βιομηχανία και κουλτούρα, αλλά ακούγεται σαν τρελή φαντασίωση στη χώρα μας".

INFO

Η ταινία "Θα το μετανιώσεις" προβάλλεται για τα μέλη του Cine Club των "ΝΕΩΝ" την Κυριακή στις 12 το μεσημέρι στην "Αθηναΐδα" (Καστοριάς 34-36, Βοτανικός, τηλ.210-3480.006). Το κουπόνι θα δημοσιευθεί στο αυριανό φύλλο