Γλωσσικά "παραστρατήματα"

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Μαθαίνω ότι:

Κ. Μαρία Ζόννε,

Το "ωμό", το "ψημένο" και τα μουσεία

- Το οριστικό άρθρο το χρησιμοποιούμε α. συγκεκριμένα: όταν αναφερόμαστε σε κάτι που γνωρίζει ο ακροατής/αναγνώστης, ή μπορεί να το αναγνωρίσει, επειδή έχουμε ήδη μιλήσει γι' αυτό. β. γενικευτικά: όταν η λέξη που συνοδεύει είναι "ο αντιπρόσωπος" του είδους, ή όταν αναφερόμαστε στα μέλη ενός συνόλου, π.χ. Το λιοντάρι είναι ο βασιλιάς των ζώων.

Πολλοί από τους επιστολογράφους της στήλης "Επιστολές στην εφημερίδα", έχουν ασχοληθεί κατά καιρούς με την απαρίθμηση των γλωσσικών "παραστρατημάτων", στα οποία μας έχουν συνηθίσει τα Μ.Μ.Ε.

Με δικαιολογημένη υπερηφάνεια, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης εγκαινίασε την πολυπληθέστερη συλλογή σύγχρονης ελληνικής τέχνης και έναν επιβλητικό εκθεσιακό χώρο. Χρειάζεται όμως επειγόντως να αποφασίσει και έναν τεκμηριωμένο μουσειολογικό προσανατολισμό

- Το αόριστο άρθρο το χρησιμοποιούμε συνήθως όταν αναφερόμαστε γενικά και αόριστα σε κάτι, το οποίο ίσως είναι άγνωστο στον ακροατή/αναγνώστη μας ή του είναι γνωστό, αλλά εμείς δε θέλουμε να μιλήσουμε συγκεκριμένα, π.χ. τηλεφώνησα σε ένα φίλο μου.

Θα ήθελα και εγώ να καταθέσω τη δική μου εμπειρία.

ΧΑΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ

Άκουσα:

Άφθονοι και καλά διαμορφωμένοι εκθεσιακοί χώροι, πλήθος κόσμου, πολλά και καλά έργα κορυφαίων καλλιτεχνών, αλλά και πάρα πολλά από νεώτερες γενιές. Τα επίσημα εγκαίνια του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης ήταν μια σημαντική στιγμή για τα μουσεία σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα και αφορμή δημιουργικών προβληματισμών

"Διέπραξε καλά το έργο του". Πριν από λίγα χρόνια δεν είχαμε κανένα, αλλά ξαφνικά τα Μουσεία Σύγχρονης Τέχνης ξεπέρασαν τα δέκα. Το διαπράττω σημαίνει εκτελώ, φέρω κάτι εις πέρας, ιδίως όμως επί κακού π.χ. "άγνωστος διέπραξε φόνο", "διεπράχθη ποινικό αδίκημα" κτλ., προφανώς θέλοντας να χρησιμοποιήσει την καθαρεύουσα χρησιμοποίησε τον όρο αυτό μη γνωρίζοντας την σημασία του. Μουσείο Βορρέ, Πιερίδη, Φρυσίρα, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης κ.ά. στην Αθήνα, Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης στη Ρόδο, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη (και επίσης ένα Κρατικό), χώρια οι Δημοτικές Πινακοθήκες Αθηνών, Λάρισας, κ.ά. ή το αναμενόμενο Μουσείο Μπενάκη στην οδό Πειραιώς. Θα του καταλόγιζε κανείς τίποτε, εάν έλεγε "έκανε καλά τη δουλειά του"; Ευχάριστο δείγμα αφύπνισης της κοινωνίας μας για τη σύγχρονη τέχνη και τα μηνύματά της.

"Η δημοφιλία του ξεπέρασε κάθε προηγούμενο". Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή αναδεικνύει και τα προβλήματα. Δημοφιλής υπάρχει, δημοφιλία όχι. Ποιος διαχειρίζεται αυτά τα μουσεία; Αντ' αυτού μπορούσε να χρησιμοποιήσει το "η δημοτικότης του". Ποιος καθορίζει το περιεχόμενο των συλλογών και το εκθεσιακό πρόγραμμα;

"Ανοήτως ποιώντες", πώς θέλουμε να χρησιμοποιούμε την καθαρεύουσα και ύστερα να λέμε πως δεν μας αρέσει. Τα επίσημα εγκαίνια του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη είναι ένα κεφαλόσκαλο σ' αυτά τα ζητήματα. Ανοήτως ποιούντες, διότι το ρήμα είναι ποιέω - ποιώ. Καλλιτέχνες, ιστορικοί τέχνης, φιλότεχνοι, πολιτικοί και γκαλερίστες χαρήκαμε τους μεγάλους χώρους, τα εκατοντάδες έργα (δωρεές καλλιτεχνών), τις εκδόσεις, το πωλητήριο, τη φιλοξενία.

Ακούστηκε επίσης από ραδιοφωνική εκπομπή "Για τη συνεύρεση εδώ, σας ευχαριστώ".

Το μουσείο αυτό δικαιούται να καμαρώνει ότι έγινε από την ίδια την πόλη, από φιλότεχνους γκαλερίστες και επιχειρηματίες που το οραματίστηκαν, το απαίτησαν, το εμπλούτισαν, το ανέδειξαν στο πανελλήνιο, με αφοσίωση 25 ετών.

Προφανώς συνομιλούσε με κάποιον και το είπε καταλήγοντας. Στο υψηλό σημείο όμως που έφτασε, αναδείχθηκαν και οι ελλείψεις, όχι μόνο δικές του αλλά και των περισσότερων άλλων. Ο όρος συνεύρεση είναι δόκιμος και σημαίνει συνάντηση, παρουσία, αλλά σημαίνει και άλλα… Συνοψίζουμε τους προβληματισμούς: Συλλογή ή Μουσείο; Τόσο πλούσια είναι η ελληνική γλώσσα που μπορούμε να αποφύγουμε λέξεις, που δεν συνηθίζουμε και που μερικές φορές κακώς ηχούν, όπως και η ανωτέρω. Ναι μεν το Μακεδονικό έχει εκτεταμένες συλλογές, αλλά χωρίς συνοχή, και με περιορισμένη αντιπροσωπευτικότητα.

Χθες, μόλις άκουσα "Κατεσχέθησαν οροί (φαρμακευτικοί) με ''ληγμένη'' ημερομηνία".

Λείπει το ειδικό επιστημονικό προσωπικό, η Καλλιτεχνική-Συμβουλευτική Επιτροπή για επιλογή έργων.

Ο όρος ληγμένη πουθενά δεν αναφέρεται, είναι τελείως αδόκιμος.

Ποιος θα χρεωθεί την τρέχουσα παρουσίαση, το "πρόσωπο" του μουσείου, την ταυτότητά του;

Μοιάζει σαν να είναι μετοχή παρακειμένου του λήγομαι, που δεν υπάρχει.

Ποιοι θα κάνουν εκπαιδευτικά προγράμματα και ξεναγήσεις;

Ταλαίπωρη ελληνική γλώσσα, πού σε καταντήσαμε!

Μάνατζμεντ;

Εκείνο πάλι "τον Οκτώμβριο θα τα πούμε" που άκουσα.

Στα ιδιωτικά, οι ιδιοκτήτες βασίζονται στο προσωπικό τους γούστο και στις όποιες γνώσεις τους, παραμελούν τους ιστορικούς ή κριτικούς και συχνά έχουν δίκιο σ' αυτό.

Ξεχνάμε ότι από τους μήνες του έτους Σεπτέμβριος, Νοέμβριος, Δεκέμβριος μόνον ο Οκτώβριος γράφεται χωρίς μ, διότι προέρχεται από το λατινικό October.

Στα κρατικά, αντιστρόφως, η δημοσιοϋπαλληλική ρουτίνα (συχνά και ο αυταρχισμός) αγνοεί τον κοινωφελή προορισμό ενός μουσείου, το απομονώνει από το ευρύ κοινό, συνεχώς απαιτεί χρηματοδότηση.

Και για να μην κάνω κατάχρηση του πολυτίμου χώρου σας, κατακλείω το παρόν σημείωμά μου με κάτι που πολύ μου άρεσε.

Παράδειγμα μάνατζμεντ προς μίμηση, το Μουσείο Μπενάκη, όπου ο Άγγ. Δεληβορριάς και οι απόγονοι του ιδρυτή συντονίζονται άψογα και παραγωγικά.

Σε μία πρόσκληση υποψήφιος δήμαρχος έγραφε προς τους συντοπίτες του… Αγαπητοί Παγγαιορίτες.

Ατάκτως ερριμμένα;

Κατά αναλογίαν προς το Αγιορίτες (πατέρες), ο Πηλιορίτης Μακεδονομάχος (Καπετάν Γαρέφης), επλάσθη και το Παγγαιορίτης (Παγγαίον-όρος).

Χωρίς καλλιτεχνικό ή επιστημονικό διευθυντή ένα μουσείο μοιάζει με καράβι χωρίς τιμονιέρη.

Μεταφέρω τη λέξη αυτή και στους αναγνώστες σας για να δείξω την μεγάλη γλωσσοπλαστική ικανότητα της γλώσσας μας, της ομορφότερης γλώσσας του κόσμου.

Στην έκθεση του Μακεδονικού είδαμε εκατοντάδες έργα τεραστίων διαστάσεων από άγνωστους καλλιτέχνες, μικρά ή καθόλου από κορυφαίους, πολλά δημοσιοσχεσίτικα τρικ πειραματικών καλλιτεχνών και γκαλεριστών να προτείνονται στο βλέμμα μας ως μουσειακή έκθεση, ατάκτως ερριμμένα.

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία

Λαϊκισμός;

ΧΡΙΣΤΟΣ Γ. ΣΑΜΑΡΤΖΙΔΗΣ

Ισοπέδωση; Άγνοια; Επαναστατικότητα; Υπεροψία; Προσωπικά διαισθάνθηκα ένα εξυπναδίστικο στυλ που θύμιζε την κακή πλευρά του Ιόλα και πάντως όχι το γούστο που γνωρίζουμε ως πνευματική Θεσσαλονίκη του Π. Ζάννα ή του Μ. Ανδρόνικου. Ακούστηκαν σχόλια για "ρωσική σαλάτα", "αποθήκη" κ.ά. σε μια πόλη με αρχηγικό στίγμα στην ιστορία του πολιτισμού και με προσφορά στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης.

Χωρίς Ιστορία; Από την άλλη πλευρά, ίσως αυτή η αταξία να πραγματοποιεί το ίδιο το θεωρητικό δόγμα των μοντερνιστών: Δεν πιστεύω στην Ιστορία, αφού έχει παραδείγματα για οτιδήποτε. Σύμφωνα με τα ισχύοντα πάντως, για να πιστοποιηθεί ως μουσειακών διαστάσεων μια συλλογή έργων τέχνης, χρειάζεται ιδιαίτερη φυσιογνωμία, τεκμηριωμένες επιλογές ως προς ιστορικές εποχές, κινήματα, καλλιτέχνες, αντιπροσωπευτικά έργα, ταξινόμηση, "διαχωρισμούς σε είδη και γένη", όπως πρωτοδίδαξε την ανθρωπότητα ο Βορειοελλαδίτης Αριστοτέλης. Τι θα λένε αλήθεια οι ξεναγοί στους μαθητές που θα επισκέπτονται τα εκθέματα;

Ωμή ή ψημένη τέχνη; Εντυπωσιολογίες από την τρέχουσα εικαστική παραγωγή; Ή κατασταλαγμένη επιλογή, με βάση όσα υπαγορεύει η εποχή, ο τόπος, η ιστορία της τέχνης και η μουσειολογία; Φιλοσοφώντας τον πολιτισμό, ο Κλ. Λεβί-Στρος αντιπαραθέτει το αυθόρμητο ("ωμό") στο επεξεργασμένο ("ψημένο"), το παρατακτικό στο συντεταγμένο, αυτό δηλαδή που ενσωματώνει τις εμπειρίες μας στους κώδικες της μνήμης, όπως το enter στους κομπιούτερ.

Φοβάμαι ότι στο Μακεδονικό Μουσείο μας προσφέρθηκε μισοψημένη ζύμη. Τώρα όμως που υπάρχει εκτεταμένη συλλογή και άφθονος χώρος, ήλθε η ώρα για μουσειολογική συγκρότηση. Οι ίδιοι οι πρωτεργάτες του μπορούν να κάνουν κι αυτό το βήμα προς την ολοκλήρωση, αρκεί να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη του.

INFO

Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Εγνατίας 154, Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310-240.002.