Έλλη Στάη.

Αντιποπ λεμική διαμαρτυρία

2. Η εμπορική ναυτιλία

της ΦΩΦΩΣ ΜΠΟΝΙΟΥ

Το αντιπολεμικό κλίμα στο τραγούδι (και δη στην ποπ) όλο και διογκώνεται. Ακόμη και στις τάξεις των Αμερικανών μουσικών. Το μαρτυρούν κι οι στίχοι τους…

Στη διάρκεια του 18ου αιώνα, παρατηρήθηκε σημαντική ναυτιλιακή και εμπορική δραστηριότητα σε πολλές παραλιακές περιοχές του ελληνικού χώρου και σε νησιά.

Μάχη για το «lead in» από τη Δευτέρα - Πρώτα «Τα νέα του ΑΝΤ1» το διάστημα 1-11/1

ΧΑΡΗ ΠΟΝΤΙΔΑ

Η δραστηριότητα αυτή ευνοήθηκε από διάφορες συγκυρίες, και ιδιαίτερα από την έξοδο της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα και το εμπόριο που αναπτύχθηκε στα λιμάνια της περιοχής (λ.χ. στην Οδησσό) και της Μεσογείου.

Η ρεβάνς της Έλλης

Η Σέριλ Κρόου φρόντισε να κάνει τα συναισθήματα της γνωστά επί σκηνής: ένα μεγάλο «No War» (Όχι στον Πόλεμο) δέσποζε στο λουρί της κιθάρας της

Με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) μεταξύ της Ρωσίας και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, τα χριστιανικά -ελληνικά- πλοία προστατεύονταν από τη ρωσική ισχύ και έτσι ευνοήθηκε η ραγδαία ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους.

Με τα όπλα της ψυχαγωγίας προτεταμένα ρίχνονται στη μάχη της βραδινής ενημέρωσης τα κανάλια από την προσεχή Δευτέρα.

«Πόσοι άνθρωποι πρέπει να σκοτωθούν σήμερα;» λέει το ρεφρέν του τελευταίου τραγουδιού των Beastie Boys που διατίθεται - αποκλειστικά - στο Διαδίκτυο στη διεύθυνση http: //www.beastieboys.com.

Λίγο αργότερα, με τη Γαλλική Επανάσταση και τους Ναπολεόντειους πολέμους, ευνοήθηκε ιδιαίτερα η ελληνική ναυτιλία.

Αυτό σημαίνει ότι πλέον οι κόντρες του Χατζηνικολάου με την Τρέμη και τη Στάη γίνονται ακόμη πιο ενδιαφέρουσες, μιας και ο πρώτος θα σταματήσει να παραπονιέται για το χαμηλό lead in που παραλαμβάνει.

To τραγούδι «In a World Gone Mad» («Σε έναν κόσμο που τρελάθηκε») μοιράστηκε και σε διάφορους ντισκ τζόκεϊ, οι οποίοι ήταν ανενημέρωτοι μέχρι να φτάσει το κομμάτι στα χέρια τους.

Η διάσπαση του ηπειρωτικού αποκλεισμού, τον οποίο είχε επιβάλει το αγγλικό ναυτικό στα γαλλικά λιμάνια, έφερνε μεγάλα κέρδη, ενώ ταυτόχρονα η εξαφάνιση των γαλλικών πλοίων από την Ανατολική Μεσόγειο δημιούργησε κενά, πού έσπευσαν να εκμεταλλευτούν οι Έλληνες.

Έτσι και τα τρία μεγάλα κεντρικά δελτία θα παλεύουν επί ίσοις όροις, ευελπιστώντας ότι τα σίριαλ «Βέρα στο δεξί», «Έρωτας» και «Οδός παραδείσου 7» θα τους προσφέρουν τους πολυάριθμους πελάτες.

«Δουλεύαμε το τελευταίο μας άλμπουμ και συνειδητοποιήσαμε ότι όταν θα ήταν έτοιμο θα ήταν αργά να σχολιάσουμε κάποια πράγματα που μας απασχολούν σήμερα», δήλωσε πριν λίγες ημέρες ο Άνταμ Γιότς των Beastie Boys στους «New York Times».

Ακολούθησαν δύσκολα χρόνια, με αποκορύφωμα τη δεκαετία της Ελληνικής Επανάστασης (1821-1830).

Μέχρι στιγμής το ενδιαφέρον των τηλεθεατών δείχνει να είναι μοιρασμένο, μιας και τόσο η «Βέρα» όσο και ο «Έρωτας» μοιράζονται την πρωτιά στη ζώνη 7 μ.μ. - 8 μ.μ.

«Έτσι τελειώσαμε το συγκεκριμένο τραγούδι και το ρίξαμε στο Διαδίκτυο.

Στη διάρκεια των συγκρούσεων, ο ελληνικός εμπορικός στόλος μετατράπηκε σε πολεμικό, οι δρόμοι του εμπορίου έκλεισαν και τα παραδοσιακά ναυτικά κέντρα γνώρισαν την καταστροφή (Ψαρά, Γαλαξίδι) ή την παρακμή.

Μερίδιο στο διάστημα αυτό θα διεκδικήσει από τη Δευτέρα και η «Οδός παραδείσου 7», η οποία ξεκινά ευελπιστώντας, σύμφωνα με τον Λάκη Λαζόπουλο, ο οποίος είναι σύμβουλος του σίριαλ, να αλλάξει την τάση του κοινού, που έχει συνηθίσει να… κλαίει 7 με 8 το βράδυ.

Ήταν μια κίνηση που κάναμε περισσότερο για να δείξουμε στον κόσμο ότι οι απόψεις του κυρίου Μπους δεν αντιπροσωπεύουν όλους τους Αμερικανούς.

Από την ακμάζουσα προεπαναστατική ναυτιλία απέμειναν λίγα πράγματα.

Στην προσπάθεια ενίσχυσης του «lead in» πρωταγωνιστικό ρόλο θα έχουν ο Γιώργος Κωνσταντίνου, η Ελένη Γερασιμίδου, η Μαρία Γεωργιάδου και ο Κώστας Σπυρόπουλος, οι οποίοι θα δίνουν πάσα στις ειδήσεις του ALPHA.

Και επίσης για να πούμε ότι δεν είναι αντι-αμερικανικό να θέλεις να διαδηλώσεις και να βροντοφωνάξεις την αντίθεσή σου στον πόλεμο αυτό».

Το κυριότερο από αυτά ήταν η προδιάθεση για τη θάλασσα και η γνώση των ναυτικών υποθέσεων.

Μπορεί ο Χρήστος Φερεντίνος να μη δίνει πάσα στην Έλλη Στάη, όμως είναι αυτός που από τη Δευτέρα 23 Ιανουαρίου αναλαμβάνει ρόλο ενισχυτικό στην απογευματινή ζώνη του ΑΝΤ1.

Λίγο πριν σημάνουν οι σειρήνες του πολέμου στην Βαγδάτη κι ενώ τα αντιπολεμικά συνθήματα πληθαίνουν απ' όλες τις γωνιές του πλανήτη, οι ρίμες πολλών Αμερικανών δημιουργών γυρίζουν την πλάτη στις μεγαλοστομίες του προέδρου Μπους και διεκδικούν το αυτονόητο, την ειρήνη.

Στο ελληνικό κράτος, στη θέση των παλιών κέντρων που παρήκμασαν, αναδείχθηκαν νέα.

Η καθημερινή σειρά «Καλημέρα ζωή» του Νίκου Φώσκολου μετακινείται μία ώρα νωρίτερα και θα μεταδίδεται πλέον στις 5.10 το απόγευμα.

Φωνές που δεν προέρχονται μόνον από την κοινότητα των ράπερ (που, έτσι κι αλλιώς, αντιπροσωπεύει το πιο πολιτικοποιημένο κομμάτι των μουσικών), αλλά και από εκπροσώπους του κυρίως ρεύματος, όπως είναι ο Τζορτζ Μάικλ, η Σέριλ Κρόου, ο Ντέιβιντ Μπερν κ.ά.

Το πιο σημαντικό απ' αυτά ήταν η Σύρος, η οποία στη διάρκεια της Επανάστασης δέχθηκε κύματα προσφύγων, κυρίως από τη Χίο.

Θα ακολουθεί (6 το απόγευμα) το «Deal» με τον Χρήστο Φερεντίνο και εν συνεχεία στις 7 τη σκυτάλη θα παίρνει ο «Έρωτας» της Βάνας Δημητρίου.

Ο Τζον Μέλενκαμπ μάλιστα είναι ο πρώτος διεθνής εκπρόσωπος του ροκ (εκατομμυρίων δίσκων) που πρόλαβε και ηχογράφησε αντιπολεμικό τραγούδι, «From Washington», τo οποίο μάλιστα θα μπορούμε να το βρούμε στο σάιτ του (http: //www.mellencamp.com) μόλις διευθετηθούν κάποιες λεπτομέρειες με τη δισκογραφική του εταιρεία.

Η στρατηγική θέση του νησιού, στο κέντρο του Αιγαίου και πάνω ακριβώς στις διαδρομές που συνέδεαν τα Στενά και τη Μαύρη Θάλασσα με τους μεσογειακούς δρόμους του εμπορίου, συνέβαλε στη δημιουργία ισχυρότατου -όχι μόνο για τα ελληνικά μέτρα- ναυτιλιακού κέντρου.

Όλα αυτά φυσικά είναι στοιχεία που θα καθορίσουν την πορεία των κεντρικών δελτίων ειδήσεων και θα ορίσουν τον νικητή στις προτιμήσεις των τηλεθεατών.

«Θέλει να πολεμήσει με πολλούς» αρχίζει το τραγούδι, «και λέει ότι δεν είναι για το πετρέλαιο/ Στέλνει τους εθνικούς φρουρούς / να αστυνομεύσει τον κόσμο/ από τη Βαγδάτη ώς την Ουάσιγκτον».

Στην ανάπτυξη αυτή σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η δυναμική παρουσία και δραστηριότητα των ελληνικών παροικιών στα κυριότερα εμπορικά κέντρα της περιοχής: στα λιμάνια της Νότιας Ρωσίας, στις εκβολές του Δούναβη, στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη και αργότερα στην Αίγυπτο.

Μέχρι στιγμής και σύμφωνα με τα στοιχεία της AGB, την απουσία Νίκου Χατζηνικολάου (ο οποίος ήταν πρώτος το Δεκέμβριο) εκμεταλλεύτηκε η Έλλη Στάη, που μετά από ένα τρίμηνο είδε «Τα νέα του ΑΝΤ1» να επιστρέφουν στο θρόνο τους.

«Πάμε Γκουαντανάμο» τραγουδούν μαζί με Ευρωπαίους ράπερ οι Έλληνες Active Member, για τον πρόεδρο Μπους

Ιστιοφόρα σε ελληνικό λιμάνι

Για την ακρίβεια, το διάστημα 1-11/1 το δελτίο του ΑΝΤ1 έπιασε 22,4% τηλεθέαση, αφήνοντας δεύτερο τον ALPHA με τη Μαριάννα Πυργιώτη να κερδίζει το 19,6% και τρίτο το MEGA και την Όλγα Τρέμη με 19,3%.

Η Σέριλ Κρόου δεν έκανε το παραμικρό σχόλιο όταν εμφανίστηκε τη βραδιά των βραβείων Grammy στις αρχές του μήνα, αλλά μια μικρή… λεπτομέρεια στα ρούχα της δήλωνε καθαρά τις προθέσεις της: ένα μεγάλο σήμα της ειρήνης γύρω από τον λαιμό της και ένα «no war» (όχι στον πόλεμο) στο λουρί της κιθάρας της ήταν αρκετό να υπενθυμίσει σε όσους είχαν ζήσει τη δεκαετία του '60, ότι η ποπ μουσική μπορούσε, ενδεχομένως, να αναλάβει ξανά τον αντιπολεμικό της ρόλο.

Στη διάρκεια του 19ου αιώνα, η ελληνική ναυτιλία, παρά τις περιόδους κρίσης που πέρασε και παρά τον ανταγωνισμό των υψηλού κόστους και τεχνικών απαιτήσεων ατμόπλοιων, ακολούθησε ανοδική πορεία.

Στην τέταρτη θέση βρέθηκε το δελτίο του ALTER με 12,3% και ακολουθούν με 11,2% οι ειδήσεις STAR και ΝΕΤ, έναντι 2,9% που έπιασε το κεντρικό δελτίο της ΕΤ3. Προς το παρόν, πάντως, τα νέα αντιπολεμικά τραγούδια απουσιάζουν από τα εμπορικά ραδιόφωνα μιας και των περισσοτέρων παραγωγών ούτε που τους περνάει από το μυαλό να διακινδυνεύσουν την ακροαματικότητά τους.

Ο αριθμός και η χωρητικότητα των πλοίων της δεν έπαυαν να αυξάνουν.

Εντελώς διαφοροποιημένο είναι το τοπίο στη Θεσσαλονίκη για το ίδιο διάστημα.

«Δεν νομίζω ότι υπάρχει πιθανότητα να ακούσω το τραγούδι μου στο ραδιόφωνο», έλεγε τις προάλλες ο Τζον Μέλενκαμπ.

Το 1840 τα ελληνικά πλοία είχαν συνολική χωρητικότητα 100.000 τόνους, ενώ το 1866 ξεπερνούσαν τους 300.000 τόνους.

Πρώτο έρχεται το δελτίο του MEGA με 22,1% και ακολουθούν με 18% οι ειδήσεις του ALPHA και με 17,3% «Τα νέα του ΑΝΤ1».

«Τύποι σαν κι εμένα δεν συγκαταλέγονται πλέον στα ραδιοφωνικά πλέι λιστ».

Η ανάπτυξη αυτή δεν ήταν αυτονόητη.

Το ραδιόφωνο μπορεί να μη συμφωνεί, όμως ουδείς μπορεί να περιορίσει τους μουσικούς να σκέπτονται και να εκφράζονται.

Υπήρξαν έντονες αυξομειώσεις στην περίοδο κατά την οποία τα ελληνικά ιστιοφόρα αντικαταστάθηκαν από ατμόπλοια.

Και να καταγγέλλουν ο καθένας με τον δικό του τρόπο.

Το ίδιο χρονικό διάστημα πολλά από τα εθνικά δημόσια έργα έγιναν για την εξυπηρέτηση της ναυτιλιακής δραστηριότητας.

Οι System of a Down, που είχαν ανέκαθεν πολιτικοποιημένο στίχο, συμπεριέλαβαν στον τελευταίο τους δίσκο κομμάτια αιχμηρά όπως το «Μπουμ» ή το Α.D.D («American Dream Denial», τουτέστι «Άρνηση του Αμερικάνικου Ονείρου»), ενώ ο Τσακ Ντι, από τους Public Enemy, διασκεύασε το «Μπουμ Μπουμ» του Τζον Λι Χούκερ σε «Νο Μπουμ Μπουμ» δίνοντας καθαρό αντιπολεμικό περιεχόμενο.

Κατασκευάστηκαν λιμάνια και δημιουργήθηκε ένα σύστημα φάρων, που έκανε πολύ ασφαλέστερη τη ναυσιπλοΐα στις ελληνικές θάλασσες.

Είναι κι άλλοι που ψάχνουν σε παλιούς «θησαυρούς».

Οι πρωτοβουλίες και οι συγκροτημένες προσπάθειες για την είσοδο της ελληνικής ναυτιλίας στην εποχή του ατμού ξεκίνησαν μετά τα μέσα του 19ου αιώνα.

Ο Τζορτζ Μάικλ φρέσκαρε το τραγούδι του Ντον Μακλίν «The Grave» («Ο τάφος») για ένα βίντεο που παρουσιάστηκε ήδη στο MTV Ευρώπης, ο Γιο Λα Τένγκο ηχογράφησε τέσσερις εκδοχές του «Nuclear War» («Πυρηνικός Πόλεμος») του Σαν Ρα, ενώ η Ροζάν Κας διάλεξε το «Licence to Kill» (του Μπομπ Ντίλαν) για τα λάιβ της.

Τα κεφάλαια που χρειάζονταν για την κατασκευή ή την αγορά και τη συντήρηση των ατμόπλοιων ήταν σημαντικά, με αποτέλεσμα να ανατραπούν οι παραδοσιακές εφοπλιστικές σχέσεις που ίσχυαν για τα ιστιοφόρα και να αναζητηθούν κεφάλαια μέσω εταιρειών και ισχυρών επιχειρηματικών σχημάτων.

Μουσικοί ενωμένοι, ποτέ νικημένοι…

Το κράτος, οι τράπεζες (η Εθνική Τράπεζα ιδιαίτερα) και οι εκτός συνόρων ομογενείς συμμετείχαν ενεργά σ' αυτές τις πρωτοβουλίες.

Ο Τζορτζ Μάικλ διάλεξε, με αντιπολεμικό υπονοούμενο, το τραγούδι του Ντον Μακλίν «The Grave» (Ο Τάφος) για να εμφανιστεί στο MTV

Παρ' όλα αυτά, η περιορισμένη διαθεσιμότητα κεφαλαίων και ο αυξημένος επιχειρηματικός κίνδυνος ανέστειλαν την ανάπτυξη της ελληνικής ατμοπλοΐας.

Μια «συμμαχία» ετερόκλητων μουσικών (ανάμεσά τους οι Λόρι Αντερσον, Πίτερ Γκάμπριελ, Φίλιπ Γκλας, Λου Ριντ, Ντέιβιντ Μπερν, Ροζάν Κας, Σέριλ Κρόου, Massive Attack, REM, Sonic Youth, Σούζαν Βέγκα, Γκαετάνο Βελόσο, Ντέιβ Μάθιους, Λουτσίντα Ουίλιαμς) συνυπέγραψε τις προάλλες το Musicians United To Win Without War (http: //www.moveon.org), «Ενωμένοι Μουσικοί Για Να Νικήσουν Χωρίς Πόλεμο», παρότι έχουμε να δούμε καιρό νέα δουλειά τους.

Η παρουσία της άρχισε να γίνεται αισθητή μόλις την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα.

«Εάν οι μουσικοί φοβούνται να μη χάσουν το κοινό τους, δεν θα έχουν κοινό σε λίγο καιρό», λέει ο Τζον Μέλεκαμπ.

Τα 97 ελληνικά ατμόπλοια του 1890 έγιναν 191 το 1901 και 389 το 1912.

«Δεν κάθεσαι στο στούντιο λέγοντας "μήπως προσβάλουμε κανέναν;".

Η ανάπτυξη αυτή στηρίχθηκε στην κυριαρχία Ελλήνων επιχειρηματιών στις μεταφορές στην περιοχή του Δέλτα του Δούναβη αλλά και στην κίνηση στο ίδιο το ποτάμι.

Εάν το κάνουμε αυτό, καλύτερα είναι να αλλάξουμε επάγγελμα».

Ο Α' Παγκόσμιος πόλεμος, οι καταστροφές που προκάλεσε αλλά και οι μεγάλες οικονομικές και πολιτικές αλλαγές που έφερε στα κράτη του Ευξείνου Πόντου, μετέβαλαν για μια ακόμα φορά τα δεδομένα.

Ο Ράσελ Σίμονς (της χιπ χοπ κοινότητας) που προσπάθησε να πείσει πολλούς να υπογράψουν στους Musicians United, δεν συμφωνεί ότι το ραδιόφωνο θα απέκλειε αυτόματα ένα αντιπολεμικό τραγούδι που θα είχε απήχηση στο κοινό.

Το 1919 ο ελληνικός εμπορικός στόλος είχε υποδιπλασιαστεί, σε σχέση με το 1914.

«Δεν υπάρχει κανένα μέσο που να ελέγχει το χιπ χοπ», έλεγε.

Στην ουσία χρειάστηκε μια νέα αρχή.

«Πετάς έναν δίσκο έξω από το παράθυρο και κανένας Τζορτζ Μπους δεν μπορεί να το σταματήσει εάν είναι χιτ.

Πίνακας 5

Δεν χρειαζόμαστε κανέναν για να μεταφέρει τα μηνύματά μας».

Η εξέλιξη της ελληνικής ναυτιλίας κατά την περίοδο 1840-1910

Υπ' αυτήν την έννοια, το… ακαταμάχητο αντιπολεμικό άσμα δεν έχει γραφτεί, τουλάχιστον μέχρι στιγμής.

ΕΤΟΣ ΙΣΤΙΟΦΟΡΑ ΑΤΜΟΠΛΟΙΑ αριθμός πλοίων χωρητικότητα (τόνοι) αριθμός πλοίων χωρητικότητα (τόνοι)

Όμως όλα δείχνουν ότι θα έχουμε συνέχεια…

1840 837 94.000 ____ ____

Ελληνική χιπ χοπ αντίδραση

1850 1.482 248.000 ------ -----1860 1.212 234.000 1 150

Το δραστήριο χιπ χοπ γκρουπ Active Member είναι το μόνο ελληνικό -προς στιγμήν- που έγραψε τραγούδι κατά του προέδρου Μπους, με αντιπολεμικά υπονοούμενα.

1875 1.107 210.000 27 8.200

Στο τελευταίο τους CD «Πέρασμα στ' ακρόνειρο», στο κομμάτι «Πάμε Γκουαντανάμο» συμμετέχουν Ιταλοί, Άγγλοι και Γάλλοι ράπερ.

1892 1.292 213.000 103 60.400

Το συγκεκριμένο απόσπασμα είναι απο τους Ιταλούς Assalti Frontali:

1903 1.030 145.000 209 202.000

«Δεν θέλουμε τον Μπους, τον γιο τού μπαμπά/ δεν θέλουμε αυτό τον πόλεμο που είναι κόντρα στην ανθρωπότητα / θα πάρουμε ξανά τον ήλιο/ τον ήλιο της ελευθερίας/ πάνω στην παραλία του Γκουαντανάμο».

1911 760 102.000 347 384.000

Και τo ρεφρέν είναι απο τους Active Member:

Η ελληνική ακτοπλοΐα στην τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα.

«Πάμε σαν διψασμένα πουλιά μέχρι το Γκουαντανάμο/ να πάρουμε τη φωτιά…».

Σύνθεση του στόλου της μεγάλης εταιρείας ατμοπλοϊκών γραμμών, «Ελληνική Ατμοπλοΐα» (1889) Εταιρεία «Ελληνική Ατμοπλοΐα» Έδρα εν Σύρω, ιδρυθείσα τω 1856 Ατμόπλοια Ύδρα Πανελλήνιον Επτάνησος Ομόνοια Καρτερία Ιόνιον Ίρις Ελπίς Πηνειός Θησεύς Ερμούπολις Χίος Πέλωψ Μυκάλη Σύνολο τόνοι 218 195 349 317 317 183 400 606 493 632 493 923 613 427 6.166 ιπποδύναμη 70 70 120 120 120 120 175 160 150 180 150 150 180 300 2.065 Από την έκδοση Πανελλήνιος Σύντροφος, 1890, σ. 377-380