ΓΙΑΤΙ ΤΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ ΔΕΝ ΕΓΙΝΑΝ Ρήγματα και στους σεισμολόγους

2.7 Εξάτμιση και συμπύκνωση

…. , Κ.Ι. Αγγελόπουλος από την "Καθημερινή":

Σενάρια, υποψίες και εκτιμήσεις, με αφορμή την πρόσφατη δραστηριότητα

Ο βρασμός δεν είναι ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο ένα υγρό γίνεται αέριο. Τι κάνει, όμως, η ελληνική πλευρά σήμερα προκειμένου να εξουδετερώσει τους ελάχιστους σε αριθμό, αλλά πάντοτε δραστήριους εξτρεμιστές, "Γεράκια", "Ελληνόψυχους", ή κινούμενους απ' τις τουρκικές υπηρεσίες που διατηρούν τη δυνατότητα δημιουργίας "έντασης" στη Θράκη;

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΣΤΑΜΑΤΗ

Ο βρεγμένος δρόμος και τα απλωμένα ρούχα στεγνώνουν. Μετά τις πρόσφατες βομβιστικές επιθέσεις στην Κομοτηνή και στην Αλεξανδρούπολη, δηλώνεται από το υπουργείο Δ. Τάξεως ότι "έρευνες γίνονται προς κάθε κατεύθυνση".

ΕΥΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ

Δηλαδή το νερό μετατρέπεται σιγά -σιγά σε αέριο, σε θερμοκρασία μικρότερη από τη θερμοκρασία βρασμού. Να το πιστέψουμε αυτό;

Δεν φοβούνται τις μικρές δονήσεις, αλλά έχουν… νεύρα τεντωμένα οι σεισμολόγοι που παρακολουθούν τη δραστηριότητα των τελευταίων ημερών στη χώρα. Σενάρια, υποψίες και εκτιμήσεις προκαλούν διαφωνίες.

Αυτή η διαδικασία ονομάζεται εξάτμιση . Γιατί τόσα χρόνια αυτές οι "έρευνες" δεν έγιναν;

Οι σεισμοί είναι μικροί και δεν προκαλούν ανησυχία.

Πώς προκαλείται η εξάτμιση;

Έχει αλλάξει κάτι σήμερα;

Η επιστημονική συζήτηση, όμως, είναι έντονη. Ορισμένα μόρια όταν βρεθούν στην επιφάνεια του υγρού καταφέρνουν να σπάσουν τους δεσμούς τους με τα υπόλοιπα και να διαφύγουν στο χώρο (Εικ. 2.43).

Έπαψαν, άραγε, οι εξτρεμιστές να διατηρούν σχέσεις με κάποιες "αρχές";

Δύο σεισμοί στην Πάρνηθα, άλλοι δύο εξίσου μικροί στο Βαρθολομιό και κάποιοι ακόμα μικρότεροι, τις περασμένες ημέρες, στον Βόρειο Ευβοϊκό και την Αμφιλοχία δημιουργούν νέα μέτωπα επιστημονικού διαλόγου και, σε ορισμένες περιπτώσεις, διαφωνίες μεταξύ των σεισμολόγων. Η εξάτμιση γίνεται από την επιφάνεια του υγρού.

Έχουν αλλάξει "αντιλήψεις" κάποιοι παράγοντες ελληνικών κρατικών μηχανισμών, για το τι είναι "εθνικώς ορθόν" να συμβαίνει στη Θράκη;

"Άκρως φυσιολογική"

Πράγματι, όσο μεγαλύτερη είναι η επιφάνεια του τόσο πιο γρήγορα εξατμίζεται ένα υγρό.

Η σεισμική δραστηριότητα χαρακτηρίζεται "άκρως φυσιολογική".

Γι' αυτό απλώνουμε τα ρούχα για να στεγνώσουν.

Το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο της Αθήνας και το Εργαστήριο Σεισμολογίας της Πάτρας συμφωνούν πως οι σεισμοί στην Πάρνηθα είναι καθυστερημένοι μετασεισμοί εκείνου της 7ης Σεπτεμβρίου του 1999 και πως οι δονήσεις στο Βαρθολομιό είναι φυσική ακολουθία του δυνατού σεισμού των 5,8 Ρίχτερ, που σημειώθηκε στην ίδια περιοχή πριν από έναν μήνα, στις 2 Δεκεμβρίου 2002.

Επίσης, όσο υψηλότερη είναι η θερμοκρασία ενός υγρού τόσο εντονότερα κινούνται τα μόρια του και τόσο ευκολότερα διαφεύγουν από το υγρό.

"Είναι γελοίο να μας απασχολούν σεισμοί τόσο μικρής έντασης, τη στιγμή που καθημερινά σημειώνονται 20 έως 25 δονήσεις άνω των 3,5 Ρίχτερ σε ολόκληρη την Ελλάδα", λέει ο κ. Γεράσιμος Χουλιάρας, γεωφυσικός-σεισμολόγος του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου στο Αστεροσκοπείο Αθηνών.

Η εξάτμιση λοιπόν γίνεται πιο γρήγορα.

Πολλοί ειδικοί είναι εκνευρισμένοι με τη… σεισμολαγνεία των ημερών, άλλοι είναι έξαλλοι με τις μετρήσεις και τα σημεία των επικέντρων που δίνουν συνάδελφοί τους από άλλα κέντρα.

Γι' αυτό το καλοκαίρι, που η θερμοκρασία είναι υψηλότερη η εξάτμιση είναι εντονότερη.

Όλοι, ωστόσο, συμφωνούν πως δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.

Τα μόρια που διαφεύγουν, δεν εγκαταλείπουν πάντοτε οριστικά το υγρό.

"Δεν υπάρχει αύξηση της σεισμικής δραστηριότητας τα τελευταία χρόνια", σημειώνει ο κ. Χουλιάρας.

Συχνά, συγκρούονται με μόρια του αέρα, γυρίζουν προς τα πίσω και επιστρέφουν στο υγρό.

"Αιρετική άποψη"

Με αυτό τον τρόπο η εξάτμιση καθυστερεί.

Ο κ. Ευθύμης Λέκκας, αναπληρωτής καθηγητής στον Τομέα Τεκτονικής του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει μια διαφορετική ιστορία να διηγηθεί.

Όταν λοιπόν ρεύμα αέρα παρασύρει μακριά από την επιφάνεια τα μόρια του υγρού που διαφεύγουν, η εξάτμιση γίνεται εντονότερη.

"Δεν είναι η επικρατούσα άποψη, το ξέρω.

Γι' αυτό όταν φυσά τα ρούχα στεγνώνουν γρηγορότερα.

Είναι άποψη αιρετική ­ μια υποψία που μπορεί να μην έχει πολλές πιθανότητες να επιβεβαιωθεί ­, ωστόσο οφείλουμε να την ελέγξουμε".

Επειδή κατά την εξάτμιση διαφεύγουν μόρια τα οποία έχουν μεγαλύτερη κινητική ενέργεια από τα υπόλοιπα η θερμοκρασία του υγρού ελαττώνεται.

Μιλά για τους δύο μικρούς σεισμούς στην Αθήνα και εξηγεί πως ίσως να μην είναι καθυστερημένοι μετασεισμοί του 1999, αλλά νέοι, σε άλλο ρήγμα.

Για αυτό όταν ρίξουμε λίγο οινόπνευμα στο χέρι μας αισθανόμαστε ψύχος.

"Το 1999, στην Πάρνηθα ενεργοποιήθηκε ρήγμα με διεύθυνση από την Ανατολή προς τη Δύση και αυτό έδωσε τη συντριπτική πλειονότητα των μετασεισμών που ακολούθησαν.

Καθώς το οινόπνευμα εξατμίζεται, η θερμοκρασία του ελαττώνεται και θερμότητα μεταφέρεται από το χέρι μας στο λιγότερο θερμό οινόπνευμα.

Είχαμε, όμως, και ορισμένους μετασεισμούς (ενάμιση μήνα μετά) σε ρήγμα με κατεύθυνση από τον Βορρά προς τον Νότο.

Μικρό εργαστήριο - Τυλίξτε γύρω από το δοχείο υδραργύρου ενός θερμομέτρου λίγο βαμβάκι. - Βρέξτε το βαμβάκι με το οινόπνευμα. - Παρατηρήστε την ένδειξη του θερμομέτρου. Πώς εξηγείτε την παρατήρηση σας;

Αυτοί ήταν σεισμοί που έγιναν περισσότερο αισθητοί στον Πειραιά και τα νότια προάστια και λιγότερο στα βόρεια και τα δυτικά.

Εικόνα 2.43 Κατά την εξάτμιση ορισμένα μόρια δραπετεύουν από την επιφάνεια του υγρού

Το ίδιο συνέβη και με τους σεισμούς των τελευταίων ημερών.

Κατάδυση στη Φυσική Σε κάποια υγρά, όπως το οινόπνευμα, οι δυνάμεις μεταξύ των μορίων είναι ασθενείς. Έτσι τα μόρια τους εύκολα διαφεύγουν από την επιφάνεια του υγρού. Τέτοια υγρά που εξατμίζονται εύκολα ονομάζονται πτητικά.

Αν αυτοί προέρχονται από το ίδιο ρήγμα (Βορράς - Νότος), το οποίο οδηγεί κατευθείαν στον Πειραιά, υπάρχει το ενδεχόμενο να δώσει στο μέλλον έναν μεγαλύτερο σεισμό".

Εικόνα 2.44 Οι υδρατμοί της θερμής ανάσας μας καθώς ακουμπούν στο κρύο τζάμι συμπυκνώνονται και σχηματίζουν σταγονίδια.

Σύμφωνα πάλι με τον κ. Λέκκα, οι σεισμοί στο Βαρθολομιό ίσως έχουν σχέση με άλλους μικρούς σεισμούς, στον Πατραϊκό, την Τριχωνίδα, την Αμφιλοχία και τον Αμβρακικό Κόλπο, ο οποίος κατά πολλούς θεωρείται αντίστοιχη δομή του Μαλιακού Κόλπου.

Δείτε κι αυτό Όταν φυλάμε τα ρούχα στη ντουλάπα χρησιμοποιούμε σαν σκοροκτόνο βόλους ναφθαλίνης ή κάποια πλακίδια αντίστοιχης δράσης. Η ναφθαλίνη δρα γιατί οι ατμοί της διασκορπίζονται σε όλο το χώρο, καθώς, στη θερμοκρασία περιβάλλοντος, περνά απευθείας από τη στερεά στην αέρια κατάσταση. Υλικά που συμπεριφέρονται όπως η ναφθαλίνη λέμε ότι εξαχνώνονται.

Και οι δύο βρίσκονται στη νοητή προέκταση του ρήγματος της Ανατολίας.

"Οι δονήσεις στον Μαλιακό Κόλπο, όπου καταλήγει το ρήγμα της Ανατολίας, έχουν σίγουρα σχέση με τη σεισμικότητα του ρήγματος της Ανατολίας. Οι δονήσεις στην Αμφιλοχία είχαν επίκεντρο στον Αμβρακικό Κόλπο, ο οποίος βρίσκεται στον αντίποδα του ρήγματος της Ανατολίας προς τη Δύση. Εκεί θα περίμενε κανείς να ενεργοποιηθεί ρήγμα με διεύθυνση από την Ανατολή προς τη Δύση. Αυτό που ενεργοποιήθηκε, όμως, έχει διεύθυνση από τον Βορρά προς τον Νότο ­ είναι σε διαφορετικό προσανατολισμό με το ρήγμα της Ανατολίας".

Αυτό το ρήγμα, με κατεύθυνση από τον Βορρά προς τον Νότο (ρήγμα του Οζερού), συνδέει τον Πατραϊκό με τον Αμβρακικό. "Έχουμε ιστορικά δεδομένα για ενεργοποίησή του πριν από 100 χρόνια, χωρίς να ξέρουμε το ακριβές επίκεντρο", σημειώνει ο ίδιος. "Υπάρχει το ενδεχόμενο οι μικροί σεισμοί στο Βαρθολομιό να μην είναι απλά μετασεισμοί εκείνου της 2ας Δεκεμβρίου, αλλά να οφείλονται στο συγκεκριμένο ρήγμα. Είναι μια σκέψη, μια ιδέα, που, αν και δεν θεωρείται πολύ πιθανή, οφείλουμε να την εξετάσουμε".