Ο Γιώργος Παπανδρέου δέχτηκε πολλά συγχαρητήρια από τους ηγέτες των σοσιαλιστικών και σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων που συμμετείχαν στη σύνοδο.

Η ματιά ενός πολίτη

4. Ο Α' Παγκόσμιος πόλεμος

Πανηγυρικά εξελέγη στη θέση του προέδρου της Σοσιαλιστικής Διεθνούς ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γ. Παπανδρέου

Τι μαρτυρούν οι μάρτυρες

Η συμμετοχή της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο έγινε κάτω από δύσκολες και περίπλοκες συνθήκες.

"Οι σοσιαλιστές θα κτίσουν έναν καλύτερο κόσμο"

ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ

Η σύγκρουση του παλατιού με τον Βενιζέλο, ο Διχασμός, όπως ονομάστηκε, η άσκοπη και δαπανηρή επιστράτευση του 1915, η δημιουργία της κυβέρνησης της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη και η διάσπαση της χώρας σε δύο ουσιαστικά κράτη, ο συμμαχικός αποκλεισμός και οι συγκρούσεις, είχαν οπωσδήποτε μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό κόστος και υπονόμευσαν πολλά από τα κεκτημένα της προηγούμενης περιόδου.

Στο τιμόνι της Σοσιαλιστικής Διεθνούς βρίσκεται από χθες και επισήμως ο Γιώργος Παπανδρέου μετά την πανηγυρική εκλογή του από τους ηγέτες των σοσιαλιστικών και σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων που συμμετείχαν στη σύνοδο της Αθήνας.

Οτρόπος απόρριψης της τελευταίας διαδικαστικής ένστασης μπορεί να χαρακτηρισθεί ικανοποιητικός για το αίσθημα δικαίου: τίποτα δεν δικαιολογεί κρίση περί γενικής παρανομίας της προδικασίας, όμως η αποδεικτική χρήση ορισμένων καταθέσεων εξαρτάται από το αν θα αποδειχθεί ή όχι, στη συνέχεια της δίκης, ότι ασκήθηκε αθέμιτη πίεση στους κατηγορουμένους.

Όταν, με την επέμβαση των Συμμάχων, ενοποιήθηκε το 1917 η χώρα υπό τον Βενιζέλο, στάθηκε αδύνατο να αναλάβει, χωρίς εξωτερική αρωγή, το κόστος της συμμετοχής στον πόλεμο.

Αμέσως μετά την εκλογή του ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ θέλησε να δώσει το ιδεολογικοπολιτικό στίγμα της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και τη διαφορετική αντίληψη που έχουν τα σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα από τα συντηρητικά για την αντιμετώπιση όλων των σύγχρονων παγκόσμιων προβλημάτων.

Με τη λύση αυτή και η μέριμνα του δικαστηρίου για την ουσιαστική νομιμότητα της απονομής δικαιοσύνης αναδεικνύεται και η δίκη μπορεί να προχωρήσει.

Οι Σύμμαχοι προχώρησαν τότε σ' έναν ιδιόμορφο δανεισμό της χώρας, που θα είχε οδυνηρές συνέπειες στο μέλλον.

Oι διαφορές με τους συντηρητικούς

Και προχωρά ήδη με το πιο ανθρώπινο, το λιγότερο τεχνικό, το πιο ενδιαφέρον ίσως, αλλά και σίγουρα το πιο απρόβλεπτο κομμάτι της ακροαματικής διαδικασίας: την εξέταση των μαρτύρων κατηγορίας και υπεράσπισης.

Η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ ενέκριναν κατ' αρχήν μεγάλα δάνεια προς την Ελλάδα: 12.000.000 λίρες Αγγλίας, 300.000.000 γαλλικά φράγκα και 50.000.000 δολάρια ΗΠΑ.

Ο Γ. Παπανδρέου μίλησε για έναν καλύτερο κόσμο και το ρόλο που έχουν να διαδραματίσουν στο χτίσιμό του οι σοσιαλιστές.

Η βασική επισήμανση που πρέπει, νομίζω, να γίνει είναι ότι οι μάρτυρες είναι μεν όλοι ίσοι ως προς τη θέση τους ενώπιον του δικαστηρίου, όχι όμως ως προς το βάρος των καταθέσεών τους.

Ο δανεισμός ήταν όμως θεωρητικός.

Δήλωσε μη κομφορμιστής και αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ομιλίας του στην παγκοσμιοποίηση και τις προτεραιότητες των σοσιαλιστών στη νέα αυτή κατάσταση, ενώ απαρίθμησε τις 15 βασικές διαφορές που, όπως υποστήριξε, υπάρχουν μεταξύ των σοσιαλιστών και των συντηρητικών.

Και τούτο γιατί σημασία για την αποκάλυψη της αλήθειας - ας μην ξεχνάμε ότι αυτός ο ρόλος αλλά και ο λόγος ύπαρξης των μαρτύρων - δεν έχει τόσο το ποιο είναι το πρόσωπο που καταθέτει, αλλά το τι γνωρίζει για την υπόθεση και πώς το γνωρίζει.

Τα ποσά αυτά δεν εκταμιεύτηκαν ούτε δόθηκαν στην Ελλάδα.

Ο νέος κόσμος που περιέγραψε θα έχει μεγαλύτερη ελευθερία και δημοκρατία, μεγαλύτερη ασφάλεια, ευημερία και λιγότερη φτώχεια και πείνα.

Με την επιφύλαξη της υπεραπλούστευσης που κρύβει κάθε κατηγοριοποίηση - ιδίως αν, όπως εδώ, δεν έχει διόλου επίσημο ή επιστημονικό χαρακτήρα - θα μπορούσαμε, για τις ανάγκες της συγκεκριμένης δίκης, να κάνουμε ορισμένους χρήσιμους διαχωρισμούς.

Θεωρήθηκαν κάλυμμα για την έκδοση πρόσθετου χαρτονομίσματος, με το οποίο η κυβέρνηση Βενιζέλου θα χρηματοδοτούσε την πολεμική της προσπάθεια.

Θα έχει μεγαλύτερη ισότητα και ευκαιρίες, κοινωνική δικαιοσύνη και αρμονία με το περιβάλλον, θα είναι "πιο ειρηνικός και με περισσότερη συνεργασία".

Οι μάρτυρες θα είναι αφενός «ορατοί» και επώνυμοι ή «αόρατοι» και προστατευόμενοι.

Ένα είδος αποθέματος, δηλαδή, σε χρυσό και σε συνάλλαγμα, που δεν βρισκόταν όμως υπό τον έλεγχο της χώρας.

Υποστήριξε ότι με τα σημερινά επιτεύγματα και τα μέσα που έχει στη διάθεσή της η ανθρωπότητα πολλά προβλήματα, όπως η φτώχεια και η υπερθέρμανση του πλανήτη, μπορούν να γίνουν παρελθόν.

Η τελευταία δυνατότητα, την οποία εισήγαγε ο νόμος για το οργανωμένο έγκλημα, αυτοϋπονομεύθηκε ήδη στην πράξη από την (εκούσια;) αποκάλυψη της ταυτότητας των δύο αναγγελθέντων προστατευόμενων μαρτύρων.

Η Ελλάδα, πάντως, χρηματοδότησε με τον τρόπο αυτό την πολεμική συμμετοχή της στο μακεδονικό μέτωπο, την εκστρατεία στην Ουκρανία και την Κριμαία, και την πρώτη φάση της στρατιωτικής εμπλοκής στη Μικρά Ασία.

Τόνισε ότι η εγγύηση για αξιοπρεπή εργασία, η μείωση της παιδικής θνησιμότητας, η βελτίωση του τομέα της υγείας, η αναχαίτιση πανδημιών (όπως το έιτζ και η μαλάρια), το σταμάτημα της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών, όπλων και ανθρώπων, όπως και η μείωση των ανισοτήτων, του χρέους των αναπτυσσόμενων χωρών, η διασφάλιση της μόρφωσης για όλους, δεν είναι ουτοπικοί στόχοι.

Θα υπάρξουν, εξάλλου, και οι ειδικοί ή εμπειρογνώμονες, αλλά στη συγκεκριμένη δίκη τα ζητήματα για τα οποία μπορεί να φανεί καθοριστική η συμβολή τους είναι μάλλον περιορισμένα: σκέφτομαι κυρίως τους γραφολόγους, λιγότερο τους ψυχολόγους και ακόμα λιγότερο τους «κοινωνικούς επιστήμονες».

Οι συνέπειες αυτής της ιδιόμορφης νομισματικής ισορροπίας δεν άργησαν να φανούν.

Στο πλαίσιο αυτό επισήμανε ότι τα μεγάλα αυτά προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται, διότι δεν υπάρχει σήμερα η πολιτική βούληση της διεθνούς κοινότητας και αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι πολίτες να είναι σκεπτικοί, αν όχι κυνικοί, έναντι της πολιτικής.

Κρισιμότερη τελικά αναδεικνύεται η διάκριση ανάμεσα στους μάρτυρες που έχουν σχέση με τα γεγονότα και σε εκείνους που έχουν απλώς σχέση με τα εμπλεκόμενα πρόσωπα.

Το Νοέμβριο του 1920 η φιλοσυμμαχική κυβέρνηση του Βενιζέλου έχασε τις εκλογές και την εξουσία ανέλαβαν τα φιλοβασιλικά κόμματα που έσπευσαν να επαναφέρουν τον ανεπιθύμητο στους Συμμάχους βασιλιά Κωνσταντίνο.

Oι προτεραιότητες

Στο εσωτερικό μάλιστα της καθεμίας από αυτές τις ποιοτικά διαφορετικές κατηγορίες υποφώσκει και μια παραπέρα διαφοροποίηση: αφενός, ανάμεσα σε μάρτυρες ικανούς να φωτίσουν τις ίδιες τις αναφερόμενες στο κατηγορητήριο πράξεις ή απλώς πρόσφορους να συνεισφέρουν γνώση για πράξεις που συνδέονται ή ερμηνεύουν τις πρώτες και, αφετέρου, ανάμεσα σε μάρτυρες που μπορούν να μιλήσουν για τα πρόσωπα ως πρόσωπα, συμβάλλοντας στην ενδεχομένως χρήσιμη διερεύνηση της προσωπικότητάς τους, και μάρτυρες που, χρησιμοποιώντας τα πρόσωπα ως φορείς ιδεών ή συμβόλων, έχουν ως μόνη δυνατότητα, αλλά και στόχο, την έκθεση απόψεων για τα «συμφραζόμενα» της δίκης και όχι για τα νομικά αγαθά που διακυβεύονται.

Οι Σύμμαχοι, σε αντίποινα, έσπευσαν να αποσύρουν την κάλυψη του χαρτονομίσματος και έτσι, ένα σημαντικό τμήμα της νομισματικής κυκλοφορίας βρέθηκε χωρίς αντίκρυσμα.

Ο Γ. Παπανδρέου έθεσε επτά προτεραιότητες για τη δράση της Σοσιαλιστικής Διεθνούς κατά τη διάρκεια της θητείας του στην προεδρία της.

Σημασία έχει επίσης η λογική αλλά και η χρονική συνέπεια μιας μαρτυρίας, ακόμα και «άμεσης»: η ιστορία έχει διδάξει ότι το κράτος δικαίου οφείλει να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικό απέναντι σε αναδρομικά ενθυμήματα και σε εκ των υστέρων «αποκαλύψεις».

Επιπλέον, από το 1918 και μετά, ο κρατικός ισολογισμός έκλεινε με παθητικό, ενώ ταυτόχρονα η παρουσία στη Μικρά Ασία εξελίχθηκε σε σκληρό και δαπανηρό πόλεμο.

Αυτές είναι ο εκδημοκρατισμός της παγκοσμιοποίησης, η περιφερειακή συνεργασία, η ενότητα των πολιτών σε κοινή δράση, οι σχέσεις των κομμάτων με τους πολίτες, η συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών και η δημιουργία νέων συμμαχιών, η ισότητα των δύο φύλων και η οικοδόμηση της ειρήνης.

Το δικαστήριο θα κατακλυσθεί τις επόμενες εβδομάδες από μαρτυρίες.

Το Μάρτιο του 1922 τα δημοσιονομικά δεδομένα έφτασαν σε πλήρες αδιέξοδο, το οποίο αντιμετωπίστηκε με έναν απρόσμενο τρόπο: τη «διχοτόμηση της δραχμής».

"Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι μονόδρομος", τόνισε ο πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και παρουσίασε το δεκαπεντάλογο των διαφορών που χωρίζουν τα σοσιαλιστικά κόμματα από τα κόμματα του συντηρητικού χώρου.

Λογικά διαθέτει τον τρόπο και την πείρα να αξιολογήσει ποιες υπηρετούν την αλήθεια της υπόθεσης και ποιες την προβολή προσώπων ή απόψεων με ευγενή ή λιγότερο ευγενή κίνητρα.

Τα χαρτονομίσματα κόπηκαν στη μέση και το κάθε μισό απέκτησε αξία ολόκληρου.

"Πρώτα από όλα οι νεοσυντηρητικοί προσπαθούν να επιβάλουν τις αξίες τους στον κόσμο.

Το μισό εκχωρήθηκε στο κράτος ως υποχρεωτικός δανεισμός με αντάλλαγμα ομόλογα 20ετούς διάρκειας.

Εμείς οι σοσιαλιστές και δημοκράτες προσπαθούμε να ενώσουμε τον κόσμο γύρω από τις αξίες μας", ανέφερε χαρακτηριστικά, για να προσθέσει:

Η επιχείρηση στέφθηκε από επιτυχία, το κράτος απέκτησε 1.200.000.000 δραχμές και το πείραμα επαναλήφθηκε το 1926.

"Αυτοί μιλάνε για φόβο, εμείς μιλάμε για ασφάλεια.

Φυσικά, ο νομισματικός αυτός ελιγμός δεν στάθηκε ικανός να προλάβει τη Μικρασιατική καταστροφή και τις βαρύτατες συνέπειες της.

Αυτοί μιλούν για τείχη και εμείς για γέφυρες. Αυτοί μιλάνε για αντιπαραθέσεις, εμείς για διάλογο. Αυτοί μιλάνε για καλά και κακά έθνη, καλές και κακές θρησκείες, εμείς μιλάμε για καλές και κακές πολιτικές. Αυτοί μιλάνε για πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία, εμείς μιλάμε για την τρομοκρατία της βίας. Αυτοί μιλούν για την προσαρμογή των ανθρώπων στην παγκοσμιοποίηση, εμείς μιλάμε για την προσαρμογή της παγκοσμιοποίησης στους ανθρώπους". Τέλος ευχαρίστησε τους σοσιαλιστές ηγέτες για την εκλογή του στην προεδρία της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και έκλεισε την ομιλία του τονίζοντας ότι η παγκοσμιοποίηση δεν είναι μονόδρομος, ενώ εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι "μπορούμε να επανακτήσουμε τη δύναμη του σοσιαλισμού, σκεπτόμαστε τοπικά, δρούμε παγκόσμια".