• I. Eνεργ.
  • 1)
    • α) Σηκώνω προς τα επάνω κ. ή κάπ.:
      • ανασηκώνει το σπαθίν (Bεν. 76)·
      • την χείραν του ανασήκωνεν (Πόλ. Tρωάδ. 7332)·
      • την ανασήκωσαν κι εγροίκησεν ολίγον (Θησ. Ι´ [83⁵])·
    • β) στρέφω προς τα επάνω:
      • ο όφης ανασήκωσε το όμμα του προς αυτόν (Πόλ. Tρωάδ. 659).
• II. Mέσ.
  • 1) Σηκώνομαι (από τη θέση μου ή από τη γη):
    • εκείνη απέ την κλίνην της … ανεσηκώθην (Aχιλλ. N 1060)·
    • Ενεσηκώθη και ήστεκεν κλινοτραχηλισμένος (Λόγ. παρηγ. L 602).
  • 2) (Προκ. για τη γη) σείομαι:
    • (Eρωτόκρ. B´ 1389).

[αρχ. ανασηκόω. H λ. στο LBG (λ. ‑όω), στο Meursius (‑σικόννειν) και σήμ.]

• ① trans lift up, raise (syn L ανυψώνω):
  • ~ τα μάτια, τα φρύδια, το κεφάλι |
  • ~ τους ώμους shrug the shoulders |
  • ~ τα μανίκια turn up the sleeves (syn ανασκουμπώνομαι) |
  • ~ τους γιακάδες για να ζεσταθώ turn up the collar |
  • ανασήκωσε το φόρεμα για να μην το πατήσει |
  • ανασηκώνει το φόρεμα με ζώνη tuck up one's dress |
  • ~ το βάρος με λοστό |
  • το πλοίο ανασήκωσε την άγκυρα lifted anchor |
  • ~ τον άρρωστο βάζοντας μαξιλάρια πίσω από τη ράχη του |
  • ανασήκωσε τα χέρια κι άρχισε να προσεύχεται |
  • κύριοι με καλούς τρόπους ανασηκώνουν το καπέλο (Palaiologos) |
  • (το άλογο) κάπου κάπου ανασήκωνε το έν' από τα πισινά του πόδια (Palam) |
  • ο καπετάνιος ανασήκωσε με τ' ανάστροφο του χεριού τις άσπρες μουστάκες (Myriv) |
  • του ανασηκώσανε το κεφάλι και του λευτέρωσαν το λαιμό και τη μέση, να πάρει ανάσα (Petsalis) |
  • φώναξα μέσα στον ύπνο μου κ' ήρθε η μητέρα και μ' ανασήκωσε στο γιατάκι μου (Panagiotop) |
  • η πέτρα βαριά βυθίζεται στα ανύποπτα νερά .. κι ανασηκώνει ψηλά τα κύματα αφρισμένα (Kythraiotis) |
  • η αιώνια αξίωση των φιλοσόφων (είναι) ότι ανασήκωσαν τον πέπλο που σκεπάζει για τους κοινούς θνητούς την αλήθεια (Lambridi) |
  • folks. ενεφύσησε γλυκύς βοριάς αέρας | κι ανασήκωσε της κόρης την ποδίτσα |
  • poem συνταιριαχτά στους ώμους του Θεού, σα δυο μακριές φτερούγες, | και το καλό και το κακό χτυπούν και τον ανασηκώνουν (Kazantz Od 8.772) |
  • κ' ήταν χαρά σου να σκορπάς και δόξα σου να παίρνουν, | ν' ανασηκώνεις απ' τη γης τα όσα βογγούν και γέρνουν (Ritsos)

• ⓐ fig raise, lift (up), elevate, exalt:
  • η αλλαγή στις μονότονες συνήθειες της ζωής, και η αναπόληση άλλων καιρών .. ξεχείλιζαν την καρδιά μου, την ανασήκωναν (Terzakis) |
  • η μεγάλη εμπειρία του της ζωής .. τον ανασηκώνει .. στο επίπεδο του ηθικού στοχασμού (Theotokas) |
  • poem .. ο πόνος, ο απέραντος ανθρώπινος πόνος, σ' ανασηκώνει πάνω από τον εαυτό σου (Leivaditis)

• ② mi intr ανασηκώνομαι sit up, get up, rise:
  • ανασηκώνομαι στο κρεβάτι μου sit up (in bed) |
  • ανασήκω λίγο |
  • ανασηκώθηκε στους αγκώνες, στα γόνατα, στα δυο του πόδια |
  • ο άρρωστος ανασηκώνεται να πιει νερό |
  • ανασηκώνεται στις μύτες των ποδιών του |
  • έκανε ν' ανασηκωθεί, μα δε μπόρεσε |
  • ανασηκωνόταν πάντα στον ύπνο του και αναδευόταν στο στρώμα |
  • ακούω το ζεμπερέκι της πόρτας που ανασηκώνεται (Terzakis) |
  • είδαν ένα μεγάλο λύκο ξεκοιλιασμένο που δεν είχε πια δύναμη ν' ανασηκωθεί (Zalokostas) |
  • (ο γλάρος) ανασηκώνεται για λίγο και τανύζει τα γκριζωπά φτερά του (Zappas) |
  • ανατρίχιασε κ' η ραχοκοκκαλιά του ανασηκώθηκε σαν της γάτας έτοιμης να χυμήξει (MPStavrou) |
  • οι πυκνές τρίχες του προσώπου του που το σκεπάζουν ολόκληρο ανασηκώνονται σαν τόσες καρφοβελόνες (Kampouroglou) |
  • poem πέφτει ο μονιάς στη γης και προσκυνάει του βασιλιά τα πόδια, | κι αγάλια αγάλια ανασηκώνεται σαν ήλιος που ανατέλνει (Kazantz Od 11.1244) |
  • A! πού μαδέρι από ναυάγιο ξεκομμένο, | να γατζωθώ, ν' ανασκωθώ για ν' αναπνέω, | πριν να πνιγώ .. (Malakasis)

• ⓑ fig regain health (after sickness), recover (syn in αναλαβαίνω):
  • (η Kίνα) προσπαθεί με ακαταμέτρητο μόχθο ν' ανασηκωθεί από τη φοβερή μοναξιά, τη γύμνια κλ, όπου ήταν πεσμένη (Panagiotop)

[fr LMG (Somavera), MG ανασηκώνω ← PatrG ἀνασηκῶ (-όω), cpd of ανα- & MG σηκώ (-όω)]